THURMAN: Có phải có điều gì đấy về Hoa Kỳ đã làm cho rất nhiều người tìm cầu và thực hành Đạo Phật?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Tôi không biết. Tại sao ông quá quan tâm? [cười] Không, một cách
nghiêm chỉnh, tôi cảm thấy rằng người Hoa Kỳ quan tâm bởi vì họ cởi
mở. Họ có một nền giáo dục đã dạy họ tìm kiếm cho chính họ tại sao mọi
thứ là như thế, trong một cung cách như thế. Những người cởi mở có
khuynh hướng quan tâm đến Đạo Phật bởi vì Đức Phật khuyến khích họ khảo
sát mọi vật - Ngài không chỉ ra lệnh họ tin tưởng.
Cũng thế, nền giáo dục của ông có khuynh
hướng phát triển não bộ trong khi quên lãng trái tim, vì thế ông có
lòng khao khát cho những sự dạy dỗ để phát triển và làm mạnh trái tim
thánh thiện. Ki Tô Giáo cũng có những sự giáo dục kỳ diệu cho điều này,
nhưng ông không biết những điều ấy đầy đủ, vì thế ông cảm thấy quan tâm
đến Đạo Phật! [Cười] Có lẽ sự giáo huấn của chúng ta dường như ít tôn
giáo hơn và kỷ thuật hơn, như tâm lý học, vì thế chúng dễ cho những
người thế tục sử dụng.
THURMAN: Một số
người nói rằng người ta phải đi theo những tôn giáo của nền văn hóa
chính mình. Có phải là một ý tưởng tốt để tiếp nhận một tôn giáo hay
một sự thực tập tâm linh khác lạ với nền văn hóa của chính mình?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Tôi luôn luôn nói rằng mọi người không nên vội vả thay đổi tôn giáo. Có
những giá trị thực sự trong việc tìm kiếm những nguồn gốc tâm linh mà
quý vị cần trong tôn giáo vốn có thuộc nền văn hóa của chính quý vị.
Thậm chí chủ nghĩa nhân bản thế tục cũng có những cội nguồn tâm linh to
lớn; hầu như nó giống như là một tôn giáo đối với tôi. Tất cả mọi tôn
giáo đều cố gắng để làm lợi ích cho con ngươi, với cùng một thông điệp
căn bản trong nhu cầu của từ ái và bi mẫn, cho công lý và trung thực,
cho toại nguyện. Do vậy chỉ đơn thuần thay đổi sự gia nhập tôn giáo
hình thức thường sẽ không ích lợi gì nhiều. Trái lại, trong xã hội đa
nguyên dân chủ, có sự tự do để tiếp nhận tôn giáo mình lựa chọn. Điều
này thật là tốt đẹp. Điều này làm cho những người tò mò như ông chạy
quanh quẩn mung lung! [Cười]
THURMAN: Đức Thánh
Thiện đã nói rằng trong tương lai, khi Tây Tạng tự do, ngài sẽ thôi
không là nguyên thủ của chính quyền Tây Tạng. Có phải điều này là bởi
vì ngài muốn giới thiệu nguyên tắc dân chủ về sự tách rời thế quyền và
giáo quyền trong quốc gia của ngài không?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Tôi tin tưởng chắc chắn rằng thế chế dân chủ là cần thiết và rất quan
trọng, và nếu tôi tiếp tục là nguyên thủ của chính quyền, có thể đấy là
một trở ngại cho sự thực hành dân chủ. Cũng thế, nếu tôi tiếp tục, sau
đó tôi sẽ phải gia nhập vào một đảng phái. Nếu Đạt Lai Lạt Ma tham gia
một đảng phái, điều ấy sẽ làm cho sự hoạt động của chính quyền trở nên
khó khăn.
Cho đến bây giờ, sự liên hệ của tôi
trong công cuộc đấu tranh vì tự do của Tây Tạng đã là một phần trong sự
thực hành tâm linh của tôi, bởi vì những vấn đề về sự sống còn của giáo
lý nhà Phật và tự do của Tây Tạng là liên quan vô cùng. Trong cuộc đấu
tranh đặc thù này, không có vấn đề với nhiều sư thầy và sư cô, kể cả
chính tôi, tham gia. Nhưng khi đi đến những đảng phái chính trị dân
chủ, tôi mong muốn các tu sĩ nam nữ không tham gia chúng - nhằm bảo đảm
cho sự thực hành dân chủ thích đáng. Đạt Lai Lạt Ma không nên theo pheo
nào, nên duy trì bên trên tất cả.
Sau hết, một cách cá nhân, tôi thật sự
không muốn mang lấy một loại chức năng đảng phái nào đấy. Tôi không
muốn đảm đương bất cứ vị thế công cộng nào.
THURMAN: Nhưng về
việc phụng sự như Quốc vương Thụy Điển hay Nữ hoàng Anh Quốc - như một
thể chế Đạt Lai Lạt Ma? Như một nguyên thủ nghi lễ, phục vụ một vai trò
thống nhất? Ngài có quan tâm đến điều này không, nếu người ta thình
cầu như thế?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
[Cười nồng nhiệt] Tôi không nghĩ như thế. Tôi không muốn là một tù
nhân trong cung điện, sống trong một cung cách gò bó như vậy -- rất gò
bó! Dĩ nhiên, nếu có những hậu quả nghiêm trọng thật sự nếu tôi không
chấp nhận, rồi thì dĩ nhiên tôi sẽ làm bất cứ điều gì cần thiết. Nhưng
một cách tổng quát, tôi thật sự mong ước đến một sự tự do nào đấy. Có
lẽ, chỉ có lẽ, là tôi thích trở thành một vị thầy tâm linh thật sự, một
lạt ma hoạt động!
THURMAN: Ngài từng nói rằng ngài có một "trái tim tương đối khá hơn bây giờ" qua việc lưu vong. Lưu vong đã làm gì cho ngài?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Khi chúng ta gặp một thảm họa thật sự trong đời, chúng ta có thể phản
ứng trong hai cách - hoặc là dánh mất hy vọng và rơi vào những thói quen
tự phá hoại mình, hay bằng việc sử dụng thử thách để tìm sức mạnh nội
tại. Cảm ơn những lời dạy của Đức Phật, tôi đã có thể thực hiện trong
phương cách thứ hai này. Tôi đã tìm thấy một sự cảm kích to lớn hơn
nhiều đối với Đạo Phật vởi vì tôi không thể cho là đương nhiên ở đây,
trong sự lưu vong. Chúng tôi đã thực hiện một nổ lực lớn duy trì mọi
trình độ của nền giáo dục Phật Giáo; nó đã hổ trợ chúng tôi có một loại
phục hưng thực sự.
THURMAN: Trong cuộc
xung đột ở Tích Lan giữa đa số Phật Giáo và những kẻ ly khai Hổ Tamil -
một cuộc xung đột đã cướp đi hàng nghìn sinh mạng từ khi nó bắt đầu 14
năm trước - nhiều người đã tìm những phương pháp để biện hộ cho việc
tiếp tục liên hệ của những Phật tử, kể cả tu sĩ Phật Giáo, trong cuộc
bạo động. Một cách căn bản, sự tranh cải là loại chủ nghĩa hòa bình
nào mà ngài hổ trợ không hoạt động trong hiện thực của thế giới, và điều
đó cho phép kẻ thù tàn phá những đền đài và chùa viện Phật Giáo và giết
hại Phật tử mà không đánh trả lại đơn giản là không thể chịu đựng được.
Sự đánh mất non sông của ngài với
Trung Hoa đã được sử dụng như một thí dụ về việc không hiệu quả của bất
bạo động và bao dung. Khi nào là vấn đề gì đấy đáng giá để chiến đấu?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Điều này khó để giải thích. Trong trường hợp riêng của chúng tôi, chúng
tôi không xem sự mất mát một tu viện hay một đền đài là chấm dứt toàn
bộ đời sống. Nếu một tu viện bị phá hủy, đôi khi nó xảy ra. Do thế,
chúng tôi không cần đáp ứng với sự bạo động kinh khiếp. Mặc dù dưới
những hoàn cảnh nào đấy, phương pháp bạo động - bất cứ phương pháp nào -
có thể biện hộ được, tuy thế, một khi chúng ta thực hiện bạo động, rồi
thì phản ứng bạo động sẽ đáp trả lại. Cũng thế, nếu chúng ta dùng đến
những phương pháp bạo động bởi vì đối phương đã tàn phá tu viện của
chúng ta, thí dụ thế, rồi thì chúng ta sẽ mất không chỉ tu viện của
chúng ta, mà cũng đánh mất cả sự thực hành Phật Pháp đặc biệt của chúng
ta về buông xả, từ ái, và bi mẫn.
Tuy thế, nếu tình cảnh là tệ hại như thế
là chỉ có một đạo sư hay hành giả chân thành sống sót, một người mà cái
chết của họ sẽ làm cho toàn bộ Tây Tạng mất đi niềm hy vọng trong việc
giữ gìn lối sống của Phật Pháp, thế thì có thể hiểu được rằng nhằm để
bảo vệ người ấy, nó có thể biện hộ được cho một hay 10 kẻ thù bị loại
trừ -- nếu không có cách nào khác. Tôi có thể biện hộ cho bạo động chỉ
trong trường hợp cực độ này, để bảo vệ kiến thức sống cuối cùng của
chính Phật Giáo.
Đối với người Tây Tạng, sức mạnh thật sự
của cuộc đấu tranh của chúng tôi là chân thật - không phải kích cở,
tiền bạc, hay chuyên môn. Trung Hoa là lớn hơn, giàu hơn nhiều, sức
mạnh quân sự quá hùng hậu, và có nhiều thiện nghệ hơn trong ngoại giao.
Họ hơn chúng tôi về mọi lĩnh vực. Nhưng họ không có công lý. Chúng tôi
đã đặt toàn bộ niềm tin của chúng tôi trong sự thật và trong công lý.
Chúng tôi không có gì khác, trong nguyên tắc và trong thực hành.
Chúng tôi luôn luôn là một quốc gia khác
biệt với người Hoa. Từ xa xưa chúng tôi đã chiến đầu những cuộc chiến
tranh với họ. Từ khi chúng tôi trở thành những người Phật tử, chúng tôi
đã sống trong hòa bình với họ. Chúng tôi không xâm lược họ. Chúng tôi
không muốn họ xâm lăng chúng tôi. Chúng tôi chưa bao giờ tuyền bố
chiến tranh với Trung Hoa. Chúng tôi chỉ yêu cầu họ để cho chúng tôi
sống trong hòa bình, để cho chúng tôi có sự tự do tự nhiên. Chúng tôi
luôn luôn duy trì chính sách của chúng tôi là bất bạo động, bất kể họ
làm gì. Tôi chỉ đào thoát khỏi Tây Tạng bởi vì tôi sợ đồng bào tôi sẽ
sử dụng sự bạo động tuyệt vọng nếu người Trung Cộng bắt tôi như một tù
nhân của họ.
THURMAN: Làm thế nào để đối kháng với bạo lực mà không giận dữ hay thù hận?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Thuốc giải thù hận ở trong trái tim, cội nguồn của bạo động, là bao
dung. Bao dung là một đạo đức quan trọng của bồ tát [những anh hùng và
anh thư giác ngộ] -- nó cho phép chúng ta kềm chế khỏi phản ứng một cách
giận dữ đến sự tổn hại giáng xuống chính mình bởi người khác. Chúng ta
có thể gọi sự thực tập "giải giới nội tại", trong đó một sự bao dung
phát triển lành mạnh làm cho chúng ta tự do khỏi sự thúc đẩy để phản
công. Cùng lý do như vậy, chúng ta cũng gọi bao dung là "áo giáp tốt
nhất", vì nó bảo vệ chúng ta khỏi phải bị khuất phục bởi chính thù hận.
Dường như không thực tế để nghĩ rằng
chúng ta không bao giờ có thể tự do khỏi thù hận, nhưng Đạo Phật có
những phương pháp hệ thống cho việc phát triển dần dần một sự bao dung
đầy năng lực đủ để sinh ra một loại tự do như vậy. Không có sự bao dung
hổ tương nổi bật lên như nền tảng, những tình trạng kinh khiếp như ở
Tây Tạng và Tích Lan, Bosnia và Rwanda, có thể không bao giờ được cải
thiện một cách có hiệu quả.
THURMAN: Ngài dùng
thuật ngữ "diệt chủng văn hóa" để diễn tả những gì Trung Cộng đang làm ở
Tây Tạng nhưng gợi ý rằng Tây Tạng có thể sống với sự tự trị trong
Trung Hoa. Ngài định nghĩa tự trị là thế nào, và những sự thuận tiện
của nó là gì so với việc độc lập?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Ngày nay, qua việc di chuyển một số lớn người Hoa, xứ sở Tây Tạng đối
diện với đe dọa diệt chủng, cùng với di sản văn hóa đặc thù của tâm linh
Phật Giáo. Thời gian rất hạn hẹp. Trách nhiệm của tôi để bảo tồn Tây
Tạng, để bảo vệ di sản văn hóa cổ xưa của nó. Để làm điều ấy, tôi phải
đối thoại với nhà đương cục Bắc Kinh, và đối thoại đòi hỏi sự thỏa
hiệp. Do thế, tôi đang nói cho một sự tự trị chân thành, không phải cho
độc lập.
Tự trị có nghĩa là Trung Cộng phải chấm
dứt nổ lực thực dân hóa thô bạo với việc những người Hoa định cư và phải
cho phép người Tây Tạng nắm lấy những vị trí hữu trách thực quyền trong
bộ máy cẩm quyền của Tây Tạng. Trung Cộng có thể trú quân ở biên giới
ngoại vi của Tây Tạng, và người Tây Tạng sẽ tự nguyện chấp nhận hình
thức hợp nhât thích đáng với Trung Hoa.
Vì việc quan tâm chính của tôi là nền
văn hóa Phật Giáo Tây Tạng, không chỉ độc lập về chính trị, tôi không
thể tìm kiếm sự tự trị cho trung bộ Tây Tạng và quên đi bốn triệu người
Tây Tạng trong hai tỉnh đông bộ là Amdo và Kham. [Đã từng là những
bộ phận của một Tây Tạng độc lập, Amdo bây giờ được biết như tỉnh Thanh
Hải; và Kham bị phân chia thành những tỉnh Cam Túc, Tứ Xuyên, và Vân
Nam. -- Chú thích của Thurman]
Tôi đã làm rõ vị trí của tôi, mặc dù
thế, Bắc Kinh đã không từng rả lời. Do vậy, chúng tôi bây giờ ở trong
tiến trình của một cuộc trưng cầu dân ý về chính sách của chúng tôi
trong tất cả những cộng đồng Tây Tạng lưu vong và ngay cả bên trong Tây
Tạng, để xem nguyện vọng của đa số có nghĩ là chúng tôi có đang đi đúng
hướng hay không? Tôi là một người tin tưởng vững chắc trong tầm quan
trọng của dân chủ, không chỉ là một mục tiêu cơ bản, mà cũng là một bộ
phận thiết yếu của tiến trình.
THURMAN: Đối với
tư tưởng của ngài, một khi đạt được sự tự trị, ai sẽ chịu trách nhiệm
đối với phát triển kinh tế của Tây Tạng -- người Trung Hoa hay Tây Tạng?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Người Tây Tạng phải có toàn quyền và trách nhiệm cho việc phát triển
công kỷ nghệ, nhìn từ mọi nhận thức khác biệt, chăm sóc môi trường, bảo
tồn tài nguyên cho sức khỏe lâu dài của kinh tế, và bảo đảm những sự
quan tâm của công nhân , nông dân và dân du mục Tây Tạng. Người Hoa đã
cho thấy chỉ quan tâm trong những lợi ích trước mắt, bất chấp tác động
đến môi trường, và không quan tâm đến một loại công nghiệp đặc thù có
lợi ích cho người dân địa phương Tây Tạng hay không.
THURMAN: Điều kiện môi trường của Tây Tạng ngày nay ra sao, 47 năm sau sự xâm lược của Trung Cộng?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Trung Cộng đã cắt trụi 75 phần trăm những khu rừng của chúng tôi, do thế
làm nguy hại những vùng đầu nguồn của những dòng sông quan trọng của
chúng. Họ đã tận thu quá mức những nguồn tài nguyên giảu có về cỏ thuốc
và làm sa mạc hóa những đồng cỏ của chúng tôi qua chăn thả quá mức. Họ
đã bòn rúc những khoáng sản đủ loại trong những phương pháp hủy hoại
môi trường. Cuối cùng, trong nổ lực điên cuồng để đem hàng trăm nghìn
người định cư mới trong vùng trung nam Tây Tạng, họ đang đe dọa tàn phá
hệ thống môi trường của vùng gieo trồng lúa mạch phong phú bằng việc
làm khô cạn hồ nước quan trọng của nó để sản xuất năng lực thủy điện.
THURMAN: Ngài nghĩ điều gì sẽ làm cho những người Trung Cộng thay đổi chính sách của họ đối với Tây Tạng?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Sẽ
cần hai việc: thứ nhất, một giới lĩnh đạo Trung Hoa chỉ nhìn về phía
trước thay vì nhìn quay lại, nhìn với một sự phối hợp với thế giới và
quan tâm về cả công luận quốc tế và ý chí động lực của phong trào dân
chủ của chính người Trung Hoa; thứ hai, một nhóm những lĩnh tụ thế giới
lắng nghe những quan tâm của người dân của họ với sự quan tâm đến Tây
Tạng, và nói một cách vững vàng đến người Trung Cộng về nhu cầu cấp bách
của một hành động cho một giải pháp căn cứ trên sự thật và công lý.
Chúng tôi không có hai vấn đề ấy hiện nay, và vì thế tiến trình của việc
mang hòa bình đến cho Tây Tạng bị trì trệ.
Nhưng chúng tôi phải không được đánh mất
niềm tin trong sức mạnh của sự thật. Mọi thứ luôn luôn thay đổi trên
thế giới. Hãy nhìn vào Nam Phi, Liên Bang Sô Viết cũ, và Trung Đông.
Họ vẫn còn nhiều vấn nạn, củng cố lại cũng như những mũi nhọn chọc thủng
vấn đề, nhưng một cách căn bản những thay đổi đã xảy ra đã được xem như
không thể nghĩ đến trong một thập niên qua.
THURMAN: Ngài nói
về việc Đức Phật luôn luôn nhấn mạnh sự theo đuổi có lý trí của sự
thật. "Ngài hướng dẫn đệ tử phán xét cặn kẻ những lời dạy của Ngài
trước khi chấp nhận chúng. Ngài luôn luôn chủ trương lý trí chứ không
là tin tưởng mù quáng." Đến từ một niềm tin cuối thế kỷ 20 rằng không
có Chân Lý, chỉ có những sự thật tùy thuộc điều kiện, làm sao chúng ta
tưởng tượng được những gì Đức Phật muốn nói về "chân lý" trong những
thuật ngữ hiện đại?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Đức Phật đã nói về thực tại. Thực tại có thể là một vấn đề, trong bản
thể sâu xa nhất của nó, nhưng Đức Phật cũng nói về tất cả những vấn đề
về thực tại chỉ là nhân duyên. Thực tại là trống rỗng bất cứ sự xác
định cố hữu có thể nắm bắt bởi bất cứ vấn đề đơn lẻ nào - đấy là những
gì Đức Phật muốn nói bằng "tính không". Do vậy, Đạo Phật mạnh mẽ phản
bác niềm tin mù quáng và cuồng tín.
Dĩ nhiên, có nhiều sự thật khác nhau
trên những mức độ khác nhau. Những thứ là đúng tương đối đến những thứ
khác; "dài" và "ngắn" liên hệ với mỗi thứ, "cao" và "thấp", v.v...
Nhưng có một chân lý tuyệt đối không? Điều gì đấy tự đầy đủ, tự nó đúng
đắn một cách độc lập? Tôi không nghĩ như thế.
Trong Đạo Phật, chúng ta có khái niệm "những sự thật có thể giải thích được[1]"
mà chúng hợp lý và thực tế đối với những người nào đấy trong những hoàn
cảnh nào đấy. Chính Đức Phật đã dạy những giáo huấn khác nhau đến
những người khác nhau dưới những hoàn cảnh khác nhau. Đối với những
người nào đấy, có những niềm tin căn cứ trên một Đấng Tạo Hóa. Đối với
những người khác, không có tạo hóa. "Chân Lý Tuyệt đối" đối với Đạo
Phật là tuyệt dối phủ nhận bất cứ chân lý nào như một Chân lý Tuyệt Đối.
THURMAN: Có phải là bởi vì sẽ nguy hiểm nếu một tôn giáo xem như nó là chân lý duy nhất?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA:
Vâng. Tôi luôn nói nên có đa nguyên - khái niệm nhiều tôn giáo, nhiều
chân lý. Nhưng chúng ta cũng phải cẩn thận để không trở thành hư vô chủ
nghĩa.
THURMAN: Ngài cảm thấy thế nào về tình trạng của thế giới khi chúng ta tiếp cận với thế kỷ 21?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Tôi lạc quan một cách căn bản. Và tôi thấy bốn lý do cho sự lạc quan này.
Thứ nhất, vào lúc bắt đầu của thế kỷ
20, người ta con người không bao giờ hỏi về tác động của chiến tranh,
chẳng bao giờ nghĩ có thể có hòa bình thật sự. Bây giờ, người ta đã
mệt mõi vì chiến tranh và thấy nó vô hiệu trong việc giải quyết bất cứ
vấn đề gì.
Thứ hai, trước đây không lâu, người ta
vẫn tin tưởng trong những lý thuyết, hệ thống, và những tổ chức để bảo
vệ tất cả những xã hội. Ngày nay, người ta đã từ bỏ những hy vọng như
vậy và đã trở lại nương tựa trên cá nhân, trên tự do cá nhân, chủ động
cá nhân, và sự sáng tạo cá nhân.
Thứ ba, con người đã một lần cho rằng
các tôn giáo là lỗi thời và khoa học vật chất sẽ giải quyết tất cả những
rắc rối của con người. Bây giờ, họ đã ở mộng với chủ nghĩa vật chất và
máy móc và đã nhận ra rằng khoa học tâm linh cũng cần thiết cho lợi ích
của nhân loại.
Cuối cùng, trong buổi đầu của thế kỷ 20,
người ta lãng phí tài nguyên và đổ tháo chất thải giống như không có
giới hạn cho bất cứ điều gì, trái lại ngày nay ngay cả một đứa bé nhỏ
nhất cũng quan tâm chân thành đến phẩm chất của không khí và nước cũng
như những khu rừng và muôn thú.
Trong bốn điều quan tâm này có một ý
thức mới trên thế giới, một sự nhạy cảm mới về thực tại. Căn cứ trên
đấy, tôi tin chắc rằng thế kỷ 21 sẽ tốt hơn thế kỷ 20.
THURMAN: Ngài có thấy Tây Tạng là một bộ phận của thế kỷ mới ấy không?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Dĩ
nhiên, dĩ nhiên. Chúng ta đang hoạt động một cách cần mẫn nhất như
chúng ta có thể; chúng ta đang chuẩn bị cho chính mình một cách cẩn thận
nhất như chúng ta có thể; chúng ta hoàn toàn quyết tâm để thực hiện sự
cống hiến của chúng ta đến thế kỷ tới.
Ẩn Tâm Lộ ngày 13/09/2011
http://www.mcllo.com/Interviews%20Dalai%20Lama%20Dharamsala%20%5BMcllo%5D.html
[1] Kinh Bất Liễu Nghĩa.