Tinh thần của năm điều kiêng cữ này là không nên nuôi mạng
sống bằng những nghề mà, trong khi hành , ta trực tiếp hay gián tiếp tạo
nghiệp bất thiện.
Trong bài thuyết minh về Tứ Diệu Ðế, đạo hữu V.F. Gunaratna viết:
"...Cuộc chiến đấu để sống và những nhu cầu khẩn thiết được tạo nên
để bảo tồn đời sống cá nhân và nuôi sống gia đình bắt buộc con người
phải xem công cuộc làm ăn sinh sống là một vấn đề trọng đại và do đó, có
một thúc dục cấp bách đẩy con người đi dài theo kiếp sống để thành tựu
điều này.
"Xét rằng những gì công bằng và lịch sự đều bị vứt bỏ, biến tan
theo chiều gió, và xét rằng những hậu qủa tai hại sẩy đến cho kẻ khác sẽ
bị lãng quên, không ai để ý đến, con người có thể bị quyến rũ đi vào
con đường bất chính. Ðó là điều mà chúng ta phải thận trọng giữ mình,
đừng để bị rơi vào những quyến rũ tương tự.
Bằng mọi giá chúng ta phải giữ cho Chính Mạng của mình được trong
sạch. Yếu tố Chính Mạng dẫn đến giới đức trong sạch, người hành nghề
theo đúng Chính Mạng mới có thể trang nghiêm trì giới, bằng cách tránh
xa sự buôn bán khí giới, bán thú để làm thịt, bán người làm nô lệ, bán
rượu, bán độc dược.
"Thông thường ta nghĩ rằng phải tránh chỉ có bấy nhiêu nghề đó để
giữ cho Chính Mạng được trong sạch. Không phải chỉ có vậy. Trong bộ Trung
A Hàm, Majjhima Nikãya, có đoạn ghi rằng hành những nghề có "sự
lường gạt, nịnh bợ, mờ ám, chia rẽ, cố ăn" đều được sxem là không Chính
Mạng.
Một cách tổng quát , như đã ghi trong Trường A Hàm Dĩgha Nikãya,
Chính Mạng được xem là tránh xa những lối sống bất chính và sống đời
chân chính."
Các vị Tỳ khưu sống không nhà cửa, không gia đình, và tất cả tài sản
chỉ bao gồm có bộ y và bình bát. Các Ngài không phải buôn bán hay làm
lụng để sinh sống như người tại gia cư sĩ nhưng cũng có giới Chính Mạng.
Ngài Ðại Ðức Ledi Sayadaw phân làm bốn loại Chính Mạng cho các vị tu sĩ
là:
1. Tránh xa sự nuôi mạng bằng những phẩm hạnh sai lạc như phạm một
trong ba thân bất thiện nghiệp và bốn khẩu bất thiện nghiệp.
2. Tránh xa sự nuôi mạng bằng những phương tiện bất chính, đối với
nhà sư như nịnh bợ, đưa thơ từ qua lại v..v...
3. Tránh xa sự nuôi mạng bằng cách gạt gẫm người khác như dụ dỗ người
theo mình tu học để được phép thần thông hay khoe mình đã đắc Thánh
Qủa, hay nói cho người ta bực mình phải cho ra một vật gì để mình đi cho
rồi, hoặc nữa, bỏ ra một món quà nhỏ để câu lấy một món qúy giá hơn...
4. Tránh xa sự nuôi mạng bằng những kiến thức trần tục như coi tướng
số, bói quẻ...
Tóm lại, Chính Mạng tạo điều hòa trong đời sống xã hội và đem lại an
lành hạnh phúc cho từng cá nhân. Nếu người sống tà mạng hàng ngày gạt
gẫm, giết chóc, hoặc say sưa, trộm cắp và do đó gây xáo trộn cho toàn
thể cộng đồng thì người có Chính Mạng đem lại tình trạng an toàn, hòa
hợp cho tất cả mọi người.
Ba chi Chính Ngữ, Chính Nghiệp, Chính Mạng hợp thành phân hạng giới,
hay phần luân lý trong Bát Chính Ðạo. Giới là những quy tắc đạo đức có
tác dụng như tấm bảng màu đỏ dựng bên lrề đường để cảnh cáo hiểm họa sa
đọa, những gì không nên làm, những điều nên tránh (varitta).
Ðằng khác Giới cũng là nếp sống kỷ cương được xem như những tảng đá
vững chắc cẩn trên con đường đưa đến an tĩnh hoàn toàn, hạnh phúc tuyệt
đối, những gì nên làm (caritta).
Giới được ban hành nhằm tạo thân và khẩu nghiệp trong sạch, nhưng
chính phẩm hạnh tuyệt hảo tự nó chỉ là phương tiện. Mục tiêu tối hậu của
Giới - hiểu theo Bát Chính Ðạo - là thoát ra khỏi mọi hình thức khổ đau
của đời sống và vượt đến hạnh phúc trường cửu, Niết Bàn.