Trung tâm Phật giáo lớn của dòng thiền Lâm Tế

Tọa lạc ngay dưới chân núi  Phượng Hoàng, phần thuộc địa phận huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, chùa Bổ Đà là một trong những trung tâm Phật giáo lớn của dòng thiền Lâm Tế, một dòng thiền có ảnh hưởng rất rộng rãi. Hằng năm kết hạ an cư, các vị tăng ni, tín đồ ở nhiều vùng cũng về đây tham thiền học đạo rất đông. Chùa có kiến trúc độc đáo và khác biệt so với các ngôi chùa truyền thống ở miền Bắc Việt Nam, đó là lối kiến trúc “nội thông ngoại bế” tạo vẻ u tịch, thanh vắng, linh thiêng.
Đây cũng là nơi sơn thủy giao hòa, nhìn sông tựa núi, cảnh sắc, không gian nhuốm màu huyền thoại, người xưa có thơ ca ngợi: “Bốn bề phong cảnh lạ thay/Bồng lai kia cũng thế này mà thôi”. Hay: “Thứ nhất là chùa Đức La, thứ nhì chùa Bổ, thứ ba chùa Tràng”.

Kho tàng di sản Hán Nôm phong phú

Được khởi dựng vào thời Lê, hiện chùa Bổ Đà còn nhiều tài liệu, hiện vật, cổ vật quý có giá trị lớn về mặt văn hóa, lịch sử, kiến trúc và mỹ thuật.

Với hệ thống kiến trúc 18 tòa ngang dãy dọc và gần một trăm gian liên hoàn, bố cục kiến trúc hài hòa được xây dựng bằng các vật liệu: gạch nung, ngói, tiểu sành, tường bao được làm bằng đất rất độc đáo.

Cùng với đó, chùa Bổ Đà hiện còn lưu giữ một kho tàng di sản Hán Nôm phong phú về số lượng, đa dạng về loại hình, ngoài những tấm bia đá, chuông đồng còn có hàng trăm cuốn kinh sách, luật giới nhà Phật.

Đặc biệt trong chùa còn lưu giữ bộ ván kinh Phật cổ nhất Việt Nam được khắc trên gỗ thị, bộ kinh được hình thành xuất phát từ ý tưởng của các vị tổ sư, đồng thời cũng là những người xây dựng ra ngôi chùa muốn có một bộ kinh để truyền dạy đạo Phật, đó là những di vật Phật học đặc biệt quý giá để lại cho đời sau. Trong đó, có hơn 2.000 mộc bản của các bộ kinh như: Lăng nghiêm chính mạch, Yết ma hội bản, Nam hải ký quy...

Tuy nhiên, khác với mộc bản kinh Phật tại chùa Vĩnh Nghiêm (vừa vượt qua vòng sơ thẩm của UNSECO để trở thành di sản văn hóa của nhân loại), mộc bản chùa Bổ Đà được đánh giá là độc đáo và sở hữu nhiều bản có niên đại sớm hơn so với mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm. Vì vậy, mộc bản chùa Bổ Đà hoàn toàn có đủ điều kiện để đệ trình lên Tổ chức Giáo dục, Khoa học, Văn hóa của Liên Hợp Quốc xem xét công nhận là di sản tư liệu của Thế giới.

Những ngôi tháp độc đáo

Ngoài ra, với một vườn tháp cổ, nơi tàng lưu xá lị, tro cốt nhục thân của các vị tăng ni, với gần 100 ngôi tháp, vườn tháp chùa Bổ Đà được đánh giá là đẹp và lớn nhất Việt Nam. Các ngôi tháp mộ xếp hàng hàng, lớp lớp và được xây dựng theo những quy định riêng và rất chặt chẽ của thiền môn.

Không chỉ có khu vườn tháp lớn nhất nước, chùa Bổ Đà còn có nhiều nét độc đáo khác như các bức tường, cổng và một số công trình khác được xây dựng hoàn toàn bằng đất nện theo lối chình tường, tạo vẻ rất trầm mặc, gần gũi với vùng thôn quê ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Lễ hội chùa Bổ Đà diễn ra vào các ngày 17 - 18 tháng hai (âm lịch) hằng năm. Đến hẹn lại lên, vào dịp lễ hội ngoài việc đến lễ Phật cầu mong an lạc, còn là dịp để những liền anh, liền chị của các làng quan họ trong vùng gặp gỡ, giao duyên, khoe sắc khoe tài, mời nước mời trầu, trong những bộ trang phục truyền thống để cất lên những làn điệu dân ca quan họ mượt mà, đằm thắm thấm đượm hồn quê.

Vườn tháp là nét độc đáo của chùa Bổ Đà.  Ảnh: T.G

Cổng vào chùa Bổ Đà với nét rêu phong, cổ kính.  Ảnh: T.G

Các liền anh, liền chị hành hương thăm chùa Bổ Đà ngày xuân. Ảnh: T.G

Theo Nguyễn Hưởng- GĐ