Mặc
dù con cố chiêm nghiệm lời dạy trên nhưng trong lòng con vẫn cảm thấy
bất an khôn tả. Vậy con có nên áp dụng theo lời dạy trên hay không và
khi gặp những chuyện phiền não bức bách, con phải giải quyết như thế
nào?
Đáp:
“Oan ức không cần biện bạch vì làm như vậy là hèn nhát mà trả thù thì
oán đối kéo dài” là điều tâm niệm sau cùng của Mười điều tâm niệm trong
Luận Bảo Vương Tam Muội. Người Phật tử phát Bồ đề tâm, thực hành Bồ tát
đạo, dấn thân vào chướng nạn, đối diện với nghịch cảnh, phải thường
xuyên nhớ nghĩ điều ấy trong lòng để soi sáng cho mọi suy nghĩ, lời nói
và hành động ngỏ hầu viên thành bi nguyện độ sanh, vô ngã, vị tha nhằm
thành tựu giác ngộ.
Ảnh minh họa
Đây là cốt tủy, tinh túy, là đỉnh cao của pháp hành trên lộ trình Bồ
tát đạo. Một người chưa phát Bồ đề tâm, chưa đạt đến vô ngã, thiếu bi
nguyện độ sanh thì khó làm được. Do đó, “dù cố gắng chiêm nghiệm lời dạy
trên nhưng trong lòng vẫn cảm thấy bất an” là chuyện bình thường đối
với chúng sanh. Nguyên nhân của sự bất an này không phải lời dạy trên
không có tác dụng tích cực khi ứng dụng vào cuộc sống mà chính ở chỗ tu
tập và quán chiếu của tự thân chưa thấu đáo, chưa đạt được tuệ giác để
vượt qua cái tôi của cá nhân.
Thói thường, khi cái tôi bị đe doạ, bị mất an ninh, lập tức tự ngã có
một phản ứng để tự tồn. Sự tự vệ của cái tôi rất dữ dội, thậm chí rất
ngoan cố bảo vệ cả những điều lầm lỗi. Vì vậy, “oan ức không cần biện
bạch” là điều khó có thể chấp nhận. Do đó, chấp nhận sự sai lầm của bản
thân là một nổ lực mạnh mẻ, xứng đáng để nhân loại ca ngợi, khâm phục.
Vượt lên một bước, chấp nhận cả điều oan ức là lối hành xử cao thượng,
là lẽ sống của Bồ tát. Và điều này, chỉ duy nhất những vị mang trong
mình tâm niệm Bồ tát mới làm được. Bồ tát nương vào sự tu tập, quán
chiếu ngũ uẩn giai không, phát triển tuệ quán và thành tựu tuệ giác vô
ngã. Khi đạt đến một nhận thức về tính không của tự ngã thì lúc ấy những
rác rưởi đeo bám trên tự ngã tức khắc rơi rụng. Nhờ vậy, dù không cần
biện bạch khi gặp những điều oan ức nhưng tâm của Bồ tát vẫn an nhiên.
Bạn đã từng chiêm nghiệm lời dạy trên mà vẫn bất an vì bạn chưa thực
sự phát Bồ đề tâm, chưa nổ lực quán chiếu để nhận thức sâu sắc về tính
không của tự ngã. Cái gọi là tự ngã, là tôi thực chất chỉ là một tổ hợp
bao gồm năm yếu tố: Thân thể (Sắc), cảm thọ (Thọ), tri giác (Tưởng), tư
duy (Hành) và nhận thức (Thức). Năm yếu tố này hòa quyện vào nhau để
hình thành tự ngã. Đặc tính cơ bản của tự ngã là duyên sinh, đã duyên
sinh thì cố nhiên không có tự tính, không thật thể và hoàn toàn vô ngã.
Nổ lực quán chiếu về vô ngã tính sẽ làm cho cái tôi cá nhân ngày càng
thu hẹp lại cho đến đến triệt tiêu thì tự khắc tình yêu thương không
phân biệt sẽ hiện ra. Chính tình yêu thương không phân biệt ấy mới đủ
sức dung nhiếp, tha thứ và hoá giải tất cả mọi oan ức và thù hận.
Trong cuộc sống, nếu chưa đủ sức phát khởi Bồ đề tâm, tu tập phát huy
tuệ giác vô ngã thì bạn nên biện bạch. Vì biện bạch để làm sáng tỏ vấn
đề, đem lại công bằng cho tự thân và mọi người là điều mà những người
bình thường vẫn làm. Dù việc làm này không giải quyết triệt để vấn đề
nhưng hơn hẵn sự chịu đựng trong bất an, đau khổ. Tuy nhiên, sự biện
bạch để giải tỏa oan ức chỉ có tính chất tạm thời. Vì rằng, nếu còn bóng
dáng tự ngã thì nổi oan này qua đi, nổi oan khác lại kéo đến và như thế
cuộc đời là một chuổi biện bạch. Tự thân của sự biện minh là biểu hiện
của tự ngã và đó là vòng luẩn quẩn của thân phận chúng sinh.
Mỗi khi gặp những chuyện phiền não bức bách, bạn nên bình tâm ngồi
lại để chiêm nghiệm vấn đề. Hãy đối diện với chính mình, lắng nghe tiếng
lòng tâm sự để thấy được căn nguyên của phiền não, bất an. Bạn sẽ thấy
rằng phiền não chỉ là những đợt sóng lao xao nô đùa trên tự tâm bình
lặng. Không cần xua đuổi hay hàng phục, chỉ quan sát chúng đến và đi một
cách rõ ràng. Bạn sẽ mĩm cười khi phát hiện ra chúng tuy có đấy nhưng
không thật. Không những phiền não mà ngay cả niềm vui, sự hạnh phúc tất
cả đều là hoa đốm trong hư không.
Đạo Phật là đạo của trí tuệ, đỉnh cao là tuệ giác vô ngã. Vượt qua
những chướng ngại trong cuộc sống nhờ sự soi sáng của trí tuệ là chủ
trương của Đạo Phật. Nếu chỉ dồn nén và chịu đựng những điều oan ức mà
không hoá giải thì đó không phải là sự hành xử của người Phật tử tu học
theo lời Phật dạy. Sức chịu đựng và dung chứa của tâm có giới hạn, khi
vượt qua ngưỡng thì sẽ bùng vỡ và đem đến hậu quả khôn lường. Do đó, bạn
phải tu tập và ứng dụng lời dạy trên trong cuộc sống bằng cách phát huy
tuệ giác vô ngã. Sự tu tập để từng bước thành tựu trí tuệ vô ngã sẽ
giúp bạn hoá giải, vượt qua tất cả mọi trở ngại đồng thời đem lại cho
bạn sự bình an, giải thoát.