Đáp: Bạn Nguyễn Phúc Bảo thân mến!
Càng ngày, người đi lễ chùa càng đông, nhất là vào
những
dịp lễ lớn thì người đông như hội. Đây là một tín hiệu đáng mừng, vì
khi con người biết quy kính Tam bảo để hướng thiện và nuôi dưỡng mầm
thiện lành thì xã hội và đất nước ngày càng thịnh phát hơn. Tuy nhiên,
sự gia tăng nhanh chóng số lượng người đi lễ chùa cũng là một thách thức
lớn cho nhà chùa, vốn dĩ quen với tinh thần tùy duyên trong việc hướng
dẫn, tổ chức Phật tử lễ bái, tụng niệm và tu tập. Vì thế, hiện có không
ít vấn nạn đặt ra cho nhà chùa, trong đó việc đốt nhang quá nhiều, gây
khói bụi ngột ngạt, ảnh hưởng đến sức khỏe, tạo tâm lý bất an… đến nỗi
khiến cho một số người ngại đi chùa vào các dịp lễ lớn, là một điển
hình.
Thực ra, việc đốt hương (hương cây-nhang, trầm
hương)
dâng lên Tam bảo để thể hiện lòng thành kính và nhờ làn khói hương mang
lời cầu nguyện đến chư Phật, chư Bồ tát trong mười phương là một lễ nghi
có từ rất xa xưa. Nén nhang hay cành hoa là một trong những lễ phẩm
quan trọng, tối thiểu nhất (lễ bạc lòng thành) để dâng cúng Phật. Do
vậy, người đi lễ chùa (thường thì những người này chỉ đi chùa vào các lễ
lớn, hay lúc bản thân hoặc gia đình có sự việc mà không phải là các
Phật tử thuần thành tu học hàng ngày tại chùa và đạo tràng) nếu có điều
kiện thì sắm lễ "mâm cao cỗ đầy" và ít nhất thì cũng mua một cành hoa,
nén nhang làm lễ phẩm. Và điều thường thấy nhất là bao nhiêu bó nhang
mang đến chùa đều được đốt hết và cắm từ điện Phật cho đến nhà Tổ, bàn
thờ linh hay bất cứ chỗ nào có thể cắm được. Một người đốt nhang cho đến
hàng trăm, hàng ngàn người đều đốt nhang theo cách như thế thì chùa
chiền và những người đi lễ chùa khác không thể nào tránh khỏi ngột ngạt
do khói hương gây ra.
Chúng tôi thấy rằng, chùa chiền là trung tâm văn
hóa,
nơi sinh hoạt tu học, tôn nghiêm và thanh tịnh chứ không chỉ là nơi
chuyên lễ bái cầu cúng như đền miếu. Do đó, đặt ra vấn đề tìm một giải
pháp để hạn chế khói nhang, giữ cho môi trường chùa viện không bị ngột
ngạt bởi khói nhang quá nhiều nhằm thuận lợi hơn cho việc học tập và
chiêm nghiệm giáo pháp, nuôi dưỡng tâm thanh tịnh là điều hợp lý và hết
sức cần thiết. Bởi trong thực tế đã có một số Phật tử không dám lên chùa
vào những ngày lễ lớn vì sợ khói nhang (gây khó thở, cay mắt). Mặt
khác, một ngôi chùa mà bên ngoài eo sèo cảnh mua bán nhang đèn, bên
trong quá nhiều nhang khói mù mịt, sân chùa vương vãi bao bì nhang đèn
(một số bao nhang có in hình Phật) cùng với vô số người chen chúc khấn
nguyện, lễ bái và cả nói cười v.v… thì thử hỏi làm sao mà có thể gọi là
chốn thiền môn trang nghiêm thanh tịnh được? Người Phật tử muốn lên chùa
để tịnh dưỡng tâm hồn cho thanh thản, mong mỏi được tiếp thu tuệ giác
của giáo pháp thì chắc chắn sẽ không chọn những cảnh chùa mịt mù nhang
khói này.
Tuy nhiên, không phải ngôi chùa lớn nào cũng bị chìm
ngập trong khói nhang. Tùy theo sự tổ chức, sắp xếp và giáo dục Phật tử
của chư Tăng mà một số chùa lớn, dù có đông đảo Phật tử dự lễ vẫn tránh
được khói nhang. Nhất là những ngôi chùa ở xứ Huế, tuy Phật tử đi tham
dự các khóa lễ ở chùa rất đông, nhưng nhờ công trình giáo hóa của chư
Tăng nên các Phật tử đem nhang đèn đến chùa, nếu thấy trên lư nhang vẫn
còn cháy thì yên tâm lễ bái và tuyệt không đốt thêm. Nén nhang Phật tử
mang đến cúng Phật sẽ được cất giữ để dâng cúng Phật trong một dịp khác.
Nhờ thế mà mọi người ở chùa có thể hoàn toàn yên tâm hít thở không khí
trong lành, không hề lo sợ khói nhang và có thể tụng kinh, đọc sách hay
tịnh dưỡng thân tâm an lạc.
Đốt nhang cúng Phật là một lễ nghi cần thiết trong
Phật
giáo nhưng nếu đốt quá nhiều đến ngột ngạt, ảnh hưởng đến sức khỏe và tu
học thì không nên. Để giảm bớt khói nhang, một số chùa đã cho người chủ
động rút hết nhang đem đi dập tắt, hoặc để bát hương lớn ngoài trời
nhằm cắm nhang ra ngoài v.v… nhìn chung đều mang tính tạm thời. Giải
pháp căn cơ nhất cho vấn đề này chính là sự nỗ lực giáo dục của chư
Tăng. Không nên để cho người đi chùa dâng hương, lễ bái tùy tiện theo
thói quen mà cần phải tận tình hướng dẫn họ tuân theo nề nếp thiền môn
quy củ. Trên điện Phật, đốt một cây nhang trầm hay xông một lò trầm
hương là quá đầy đủ để tạo nên không gian tâm linh lý tưởng nhất cho
việc lễ bái, cầu nguyện, lắng lòng thanh tịnh, thăng hoa tuệ giác và tâm
linh.
Chúc bạn tinh tấn!