Hiện nay, tăng ni Phật tử Việt Nam đều biết đến tiếng tăm và hoạt động của Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán Huế, với nhiều hình thức sinh hoạt phong phú, sinh động, thu hút nhiều người tham dự như triễn lãm, diễn giảng, văn nghệ, họp mặt, ẩm thực chay, quy tụ thanh thiếu niên Phật tử…

Tuy nhiên, điều lấy làm tiếc là, dường như, cả nước chỉ Huế mới có một trung tâm như vậy, và cũng dường như, chỉ mới một trung tâm duy nhất.

Tại sao phải lấy làm tiếc vì việc chỉ mới có một trung tâm như thế. Ở đây, chúng ta cùng nhau bàn luận sự cần thiết phải có nhiều hơn những trung tâm văn hóa Phật giáo.

Mô hình trung tâm sinh hoạt Phật giáo, thay vì là chùa, không phải chỉ mới có ở Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán, mà trước đây gần 50 năm, đã xuất hiện một mô hình như vậy, là Trung tâm Quảng Đức, nay là Thiền viện Quảng Đức 294 Nam Kỳ Khởi Nghĩa TPHCM.

Tại sao vị tôn đức sáng lập trung tâm nói trên, với một bất động sản ở vị trí tốt như vậy, lại không xây dựng một ngôi chùa, mà lại xây một trung tâm, nhắm vào đối tượng thanh thiếu niên, có dáng dấp như một kiểu “nhà văn hóa thanh niên” như chúng ta vẫn thấy hiện nay?

Thượng tọa Thích Thiện Minh, với giáo phẩm như thế và chức vụ của ngài trong Giáo hội Phật giáo bấy giờ ở miền Nam, là Tổng Vụ Trưởng Tổng vụ Thanh niên, đã có cái nhìn hoằng pháp khá tinh tế và sâu sắc, rằng ngoài chùa, cần có một loại hình cơ sở khác để hoằng hóa đạo pháp, nhất là giới trẻ.

Chùa là nơi có chức năng chính là thờ tự và tu tập. Những chức năng khác trở thành những chức năng phụ, và đôi khi không thích hợp với không gian một tự viện, tu viện.

Tổ chức những buổi ca nhạc Phật giáo tại chùa? Cũng được. Nhưng là “cũng”, vì không hoàn toàn thích hợp. Nó bất tiện cho những người Phật tử tổ chức, lẫn tăng ni tu học trong chùa. Tổ chức văn nghệ thì phải dàn dựng, tập dượt trong suốt một thời gian, trước khi trình diễn chính thức. Chuyện đó  là chẳng đặng đừng nếu diễn ra thường xuyên tại chùa.

Cũng vậy, Gia đình Phật tử tổ chức huấn luyện kỹ năng thanh niên hay tổ chức sinh hoạt thường xuyên tại chùa, cũng được, nhưng vẫn là “cũng”!

Ngoài ra, sinh hoạt Phật giáo, Phật sự hoằng hóa không chỉ là tụng niệm, thuyết pháp, mà đôi khi còn có nhiều hoạt động khác, như họp, mặt diễn giảng, triển lãm, nhằm vào đối tượng chưa phải hẳn là Phật tử, mà chỉ là những người chịu ảnh hưởng của đạo Phật, tìm hiểu đạo Phật qua lăng kính văn hóa.

Như vậy, để hoằng pháp một cách toàn diện, thu hút được đủ mọi đối tượng triển khai mọi hoạt động mà xét ra có ích cho đạo Phật trong việc tạo ảnh hưởng trong xã hội, cần có một cơ sở như dạng “nhà văn hóa Phật giáo”.

Ngày nay, khi hình thức nhà văn hóa, trung tâm văn hóa, đã trở nên phổ biến, thì chúng ta có thể qua đó mà hình dung một trung tâm văn hóa Phật giáo, và nếu tập trung hơn, một trung tâm văn hóa thanh thiếu niên Phật giáo.

Một trung tâm văn hóa, chẳng hạn Viện Văn hóa Pháp trước đây, nay là Viện Trao đổi Văn hóa với Pháp, hay Nhà văn hóa Thanh niên, ở đó, người ta có thể tổ chức rất nhiều loại hình sinh hoạt để tập họp đông đảo người đến tham dự và nhằm vào những mục tiêu nhất định. Chẳng hạn, hoạt động của Viện Văn hóa Pháp là nhằm tạo ảnh hưởng của nước Pháp ở địa phương sở tại.

Nếu thay đại lượng Văn hóa Pháp bằng văn hóa Phật giáo, cao hơn, là ảnh hưởng Phật giáo, và cao hơn nữa, hoằng pháp truyền bá Phật giáo cho những đối tượng mở rộng như đã nói cho một cơ sở sinh hoạt như thế, thì Phật giáo chúng ta cần có trung tâm văn hóa Phật giáo.

Trung tâm Quảng Đức ra đời từ giữa thập niên 1960 cũng là vì vậy.

Ngày nay, chúng ta có Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán với những chức năng tương tự.

Huế có một trung tâm văn hóa như vậy, vì Huế vốn là nơi có sinh hoạt Phật giáo rất mạnh.

Nhưng chùa Huế thì rất thâm u, tĩnh lặng…

Mâu thuẫn đó tất yếu phát sinh nhu cầu phải có trung tâm văn hóa, thay vì là chùa.

Phải mất một thời gian, Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán – Huế mới có được hoạt động như hôm nay và chắc chắn hoạt động, tuy có kết quả ban đầu như thế, nhưng cũng không thể thỏa mãn yêu cầu hoằng pháp.

Tuy vậy, có được một trung tâm Văn hóa như thế cũng là rất quý.

Làm trung tâm văn hóa Phật giáo chắc chắn là khó hơn xây dựng và điều hành một ngôi chùa, cả về tổ chức hoạt động, quản lý, kinh phí… (chẳng hạn, chùa thì bá tánh có thể cúng dường thuận tiện, nhưng Trung tâm Văn hóa Phật giáo thì có thể kinh phí hoạt động phải nhiều hơn, nhưng mức ủng hộ cúng dường tài chính có thể ít hơn nhiều).

Nhưng như đã phân tích ở trên, những Trung tâm Văn hóa Phật giáo, với đủ các mặt hoạt động của nó, rất cần cho sự nghiệp hoằng hóa chính pháp. Đó chính là hoằng pháp toàn diện.

Vì vậy, với những ghi nhận bước đầu như trên, mong rằng quý tăng ni Phật tử khắp cả nước quan tâm đến loại hình Trung tâm văn hóa Phật giáo, cũng như Trung tâm Văn hóa Phật giáo đã có đẩy mạnh, mở rộng nâng cao hoạt động của mình, trên cơ sở những thành quả đã đạt được trong thời gian vừa qua.

Tiến trình từ văn hóa nói chung chuyển biến thành văn hóa Phật giáo với nhiều sắc độ khác nhau, có nhiều tầng nấc, đòi hỏi phải có sự thích ứng nhạy bén và khéo léo từ phía Phật giáo. Vì vậy, xây dựng, mở rộng mô hình Trung tâm Văn hóa Phật giáo theo hình mẫu của Trung tâm Liễu Quán Huế chỉ là một trong những cố gắng toàn diện hóa, đa dạng hóa hoạt động hoằng pháp.