Lời Dịch Giả
Triệu Luận là một tuyệt tác của Ngài Tăng Triệu, từ xưa rất nổi tiếng tại
Trung Hoa, nay đã được dịch sang tiếng Anh và phổ biến trên thế giới.
Theo căn bản của Đạo Phật, bản thể của tự tánh vốn vô hình, vô danh, chẳng
thể dùng ngôn ngữ văn tự để diễn tả được. Vì vậy, xưa nay các pháp sư giáo môn,
trải qua nhiều đời "y kinh giải nghĩa" thường bị hạn chế trong phạm
vi văn tự, nên khó mà diễn tả hết giáo lý trong biển Phật. Nhưng Ngài Tăng
Triệu với thiên tài đặc biệt, dù dùng văn tự để diễn tả mà vẫn siêu việt ngoài
văn tự, nên giáo lý được thông suốt và đạt đến thâm tâm của Phật.
Vì lời văn người xưa thường ngắn gọn lại quá súc tích nên người đời nay khó
hiểu thấu được. Vả lại, tác giả phải dùng hình tướng để diễn tả sự vô hình,
dùng âm thanh để diễn tả sự vô thanh, khiến cho sự lãnh hội của người thời nay
càng thêm khó khăn bội phần. Như lời bạt của Pháp Sư Huệ Tẩm đã nói:
"Sau khi quyển Triệu Luận ra đời, có người chưa thông suốt nghĩa lý,
viết văn bài bác; nhiều người xem luận cảm thấy hoang mang hoảng sợ. Nhiều cuộc
bút chiến phê bình và đả kích lẫn nhau đã xảy ra.
Đến đời Minh, Ngài Hám Sơn, bậc thượng thủ bên Thiền Tông, đã nhờ luận này
mà ngộ đạo, thấu rõ nghĩa thâm sâu vi ẩn của Luận. Vì thấy người đời có nhiều
lối bàn luận đối chọi nhau, làm cho kẻ hậu học không biết chỗ qui hướng nên
Ngài mới cầm bút chú thích, hầu giải quyết sự khó hiểu của mọi người với mục
đích làm sáng tỏ ý chỉ thâm sâu của Luận, gọi là lược giải. Nhờ đó mà cổ kim
khai mở, đầu đuôi thông suốt, muôn ngàn đường lối qui về một".
Chúng tôi phải nhờ lời chú thích của Ngài Hám Sơn lồng vào chánh văn để làm
sáng tỏ ý chỉ thâm sâu của bản Luận. Chúng tôi cố giữ nguyên những lời chú
thích cần thiết và lược bỏ những chỗ không cần.
Quyển Luận này gồm : một bài Tông Bản Nghĩa, bốn bài luận và hai bức thơ
của Lưu Di Dân hỏi và của Ngài Tăng Triệu đáp.
Trong các bài Bát Nhã Vô Tri, Niết Bàn Vô Danh và hai bức thơ, chúng tôi
lược bỏ những phần xét thấy không phải Luận, cũng như phần nói về sự tích của
Ngài Cưu Ma La Thập và vua Tần.
Trong bài Bát Nhã Vô Tri, phần nói đến Dịch Tràng của Ngài Cưu Ma La Thập
đã được chúng tôi chọn làm Tiểu Dẫn cho bài, để người đời nay thấu hiểu được
tầm quan trọng của sự dịch Kinh.
Qua bản Luận này, tác giả tỏ rõ ý muốn cảnh giác những người học Phật mà
thành ngoại đạo, vì họ hiểu lầm ý Phật, tự lấy ý mình cho là ý của Phật.
utline-color: initial; font-size: 13px; background-image: initial;
background-repeat: initial; background-attachment: initial;
-webkit-background-clip: initial; -webkit-background-origin: initial;
background-color: transparent; text-align: justify; background-position:
initial initial; padding: 0px; border: 0px initial initial;">Như Chư
Phật Chư Tổ nói: Phật pháp là pháp bất nhị, chẳng phải do lời nói có nhiều khác
biệt mà làm cho Phật pháp cũng khác biệt theo. Chúng tôi hy vọng độc giả nhờ
Luận này mà ngộ nhập tự tánh, chớ nên dùng nó làm tăng thêm tri giải để thành
chướng ngại cho sự chứng ngộ. Muốn tuyệt đối giữ nguyên ý của tác giả nên chúng
tôi không chú trọng nhiều đến việc trau chuốt lời văn, xin quý độc giả
"được ý quên lời", từ bi hoan hỷ cho.
THÍCH DUY LỰC
BÀI TỰA CỦA PHÁP SƯ THÍCH HUỆ ĐẠT
Sách này do Pháp Sư Thích Tăng Triệu ở Trường An sáng tác, gồm bài Tông Bản
Nghĩa và bốn bài luận: Vật Bất Thiên, Bất Chân Không, Bát Nhã Vô Tri, Niết Bàn
Vô Danh.
Tác giả lập luận rất hay, sự diễn tả siêu việt nói nín, về phần chỉ thị căn
bản thì mỗi câu đều đạt đến thâm tâm của Phật; đối với sự giảng rõ đầu đuôi thì
mỗi lời đều thông suốt giáo lý, Huệ Đạt tôi may mắn được sanh cùng vào một
thời, gặp chánh âm nầy (Triệu Luận) mỗi lần đọc lại đều cảm thấy khích động vô
cùng, thề nguyện đời đời kiếp kiếp hết lòng hoằng dương.
Phật đạo thần diệu vô hình, dầu cho tâm trí thông minh đến mức nào cũng khó
mà tả được. Bởi vì tự tánh nhiệm mầu, biệt hiệu là Bổn Vô, nên trước tiên phải
dùng phương tiện, kiến lập tông chỉ (Tông Bản Nghĩa), mượn ngữ ngôn để chỉ bày
thật tướng. Muốn giảng rõ pháp "KHÔNG" của đạo, tóm lại không ngoài
hai chữ "CHÂN" và "TỤC", nên kế đó giải thích nhị đế (Vật
Bất Thiên và Bất Chân Không) để hiển bày giáo môn của Phật. Nhưng cái chánh
nhơn viên tròn không gì hơn Bát Nhã, cái quả vị cùng tột chỉ có Niết Bàn nên
sau cùng khai mở trí huệ trùng huyền (Bát Nhã Vô Tri) (trùng huyền: huyền là
nhiệm mầu, trùng huyền lại thêm nhiệm mầu), sáng tỏ được quê nhà của chư Thánh
(Niết Bàn Vô Danh). Dù lấy tánh không làm căn bản để gọi, muốn nói vốn là tuyệt
ngôn, chẳng phải chỗ tâm trí suy lường được.
Vậy thì tạm cho bài Vật Bất Thiên là tục đế, nhưng "tục" cũng
chẳng sanh; bài Bất Chân Không là chân đế, nhưng "chân" chỉ là ngôn
thuyết. Nếu được thâm nhập vào đạo này thì chân tục nhị đế đều là vô ngôn.
Như vậy, cái công dụng của tịch chiếu hiển hiện thì Bát Nhã Vô Tri, cái đức
dụng của vô danh khởi lên thì Niết Bàn chẳng có tên gọi. Hậu học tôi cho rằng
cái thuyết này rất là viên tròn chu đáo, tả hết giáo lý trong biển Phật, quảng
bác mênh mông cùng tột thể tướng của Phật Pháp, chỉ có bài Luận này của Ngài
Tăng Triệu mới thật xứng đáng là đệ nhất mà thôi.
Huệ Đạt tôi quê mùa kém học, nay làm bài tựa này gởi lời xin bậc triết nhân
tương lai chỉ dạy cho.
GIẢI ĐỀ :
Triệu là tên tác giả, gọi là Tăng Triệu, (383-414), người thời ấy tôn xưng
là Triệu Công, sách này lấy tên người làm tên Luận, nên gọi là Triệu Luận.
Ngài là đệ tử bậc thượng thủ của Tam Tạng Pháp Sư Cưu Ma La Thập; tham học
với Pháp Sư đã lâu, thâm nhập thật tướng, theo Pháp Sư dịch Kinh ở Dịch Tràng.
Lúc ấy Kinh Phật từ Ấn Độ sang Trung Hoa rất ít, đại nghĩa cứu cánh chưa được
thông suốt; người thời bấy giờ chuộng lời hư vô của Lão Trang, mà bậc Sa Môn
Thích Tử phần nhiều cũng lấy lời hư vô để giảng giải nghĩa lý của Phật, lại tự
lập tôn phái; như Đạo Hằng thì lập Tâm Vô Luận, Đạo Lâm lập Tức Sắc Du Huyền
Luận, Trúc Pháp Thái lập Bổn Vô Luận, đều ham thích lời hư vô, đọa vào tướng
đoạn diệt.
Ngài xét đại đạo chưa được sáng tỏ nên soạn bốn Luận nầy để phá tà chấp của
những luận trên, đó là ý của Ngài lập luận. chữ "luận" là giả thiết
chủ khách, phân tách lý luận để hiển bày chính lý, để phá tan tà chấp vậy.
HẬU TẦN THÍCH TĂNG TRIỆU
Ở TRƯỜNG AN SÁNG TÁC
GIẢI ĐỀ :
Phù Kiên lập quốc ở Quang Trung, quốc hiệu là Đại Tần, sau bị Diêu Trường
cướp ngôi, quốc hiệu cũng gọi là Tần, nên sử lấy hai chữ tiền, hậu để phân
biệt. Diêu Trường chết, con là Diêu Hưng kế vị, thỉnh Pháp Sư Cưu Ma La Thập về
nước dịch kinh, Ngài Tăng Triệu ở cùng thời ấy nên gọi là Hậu Tần.
Theo tiểu sử của Ngài rằng: Pháp Sư Tăng Triệu là người ở xứ Kinh Triệu,
thuở bé nhà nghèo làm nghề viết mướn nên được xem hết các sách Chư Tử, Bá Gia,
có chí ham thích hư huyền, thường lấy lời Lảo Trang làm tâm yếu. Sau lại than
rằng: "Tốt thì tốt lắm, nhưng còn trụ nơi hư vô, chưa được cứu cánh".
Kế đó được xem Kinh Duy Ma Cật, rất hoan hỷ lãnh thọ, nói rằng:
"Nay mới biết được chỗ về". Nhân đó phát tâm xuất gia, làm bậc Sa
Môn, lúc ấy tuổi hai mươi, tiếng tăm chấn động khắp nơi.
Khi Pháp Sư La Thập còn ở Cô Tàng, Ngài tìm đến để y chỉ, Pháp Sư nói
chuyện với Ngài, kinh ngạc rằng : "Ngài là long tượng ở trong Phật Pháp".
Đến khi trở về Quang Trung, giúp Pháp Sư La Thập khán định Kinh Luận, học giả
bốn phương tấp nập tìm đến, đặt ra đủ thứ vấn nạn. Ngài giải đáp dễ dàng, đều
vượt ra ngoài ý tưởng của mọi người.
Ngài soạn bài Bát Nhã Vô Tri Luận, Pháp Sư La Thập xem rồi nói: "Kiến
giải ta không hơn ông, nên kính trọng nhau vậy". Bài Luận ấy truyền đến Lư
Sơn, Lưu Di Dân đưa cho Ngài Huệ Viễn (Sơ Tổ của Tịnh Độ) xem, được Ngài tán
thán rằng : "Xưa nay chưa từng có". Lại soạn các Luận kia, đều tinh
vi cứu cánh; Vua Tần càng kính trọng những tác phẩm ấy, cho truyền khắp trong
nước và ngoài nước.
Ngài tịch lúc ba mươi hai tuổi, người đương thời đều than tiếc.
TÔNG BẢN NGHĨA
GIẢI ĐỀ:
Hai chữ TÔNG BẢN là để tỏ rõ cái tông chỉ lập luận có căn bản. Vì bốn Luận
chẳng phải soạn cùng một lúc, các Luận đã soạn xong mới soạn bài Tông Bản Nghĩa
nầy để thuyết minh bốn Luận ấy đều có hệ thống đối với căn bản. Bởi vì sở lập
tông chỉ đều căn cứ vào tâm để truy cứu nguồn gốc mê ngộ, phàm thánh và vạn
pháp. Có pháp thì phải có nghĩa, nên gọi là Tông Bản Nghĩa.
CHÁNH VĂN:
Bổn Vô, Thật Tướng, Pháp Tánh, Tánh Không, Duyên Hội, năm danh từ trên vốn
chỉ có một nghĩa.
Để vạch ra tông chỉ chánh pháp là căn bản của bổn Luận.
Hai chữ Bổn Vô chỉ ngay tâm tịch diệt vốn không một pháp, lìa tất cả tướng,
dứt bặt thánh phàm, nên gọi là BỒN VÔ, chẳng phải có ý làm thành vô (1).
Vì tất cả pháp đều do vọng tâm tùy duyên biến hiện mà có, tâm vốn vô sanh,
chỉ do nhân duyên hội hợp mà sanh nên gọi là DUYÊN HỘI. Vì duyên sanh ra các
pháp, vốn không có thật thể, do nhân duyên sanh ra nên nói không, nên gọi là
TÁNH KHÔNG, vì pháp thể là chơn như biến hiện nên gọi là PHÁP TÁNH. Do chơn như
pháp tánh mà thành các pháp, chơn như không có tướng, nên bản thể các pháp tịch
diệt, nên gọi là THẬT TƯỚNG.
Vì bổn vô là thể của tâm, duyên hội là dụng của tâm, thật tướng, pháp tánh,
tánh không, đều là cái nghĩa do tâm tạo thành vạn pháp nên nói là một nghĩa
vậy. Y theo tâm pháp lập bốn Luận nầy, lấy bài Vật Bất Thiên làm tục đế, bài
Bất Chân Không làm chân đế, nhị đế là cảnh sở quán, Bát Nhã là tâm năng quán,
ba bài Luận trước là nhân, Niết Bàn là quả, nên trước tiên lấy bài Tông Bản
Nghĩa làm Tông thể (tông chỉ của bản thể) chung cho cả bộ luận.
Tại sao vậy? Tất cả các pháp đều do nhân duyên hội hợp mà sanh, duyên hội
mà sanh thì khi chưa sanh không có, duyên lìa thì diệt, nếu mà thật có, có thì
chẳng diệt. Theo đó mà suy ra thì biết, dù nay hiện ra có, cái có ấy tánh
thường tự không, vì tánh thường tự không, nên gọi là TÁNH KHÔNG, bởi vì tánh
không nên gọi là PHÁP TÁNH, pháp tánh chân thực như thế nên gọi là THỰC
TƯỚNG,thật tướng vốn không có tự thể, chẳng phải do suy lường mà cho đó là
không, nên gọi là BỒN VÔ.
Nói đến "chẳng có chẳng không" là nói cái có chẳng giống như "cái
có" của người thường kiến chấp "thật có"; còn nói đến "cái
không" cũng chẳng phải như người đoạn kiến, chấp "thật không".
Nếu người lấy cái có làm có, thì lấy cái không làm không, nên chẳng lấy
"có không" để quán các pháp mới có thể gọi là biết được thật tướng
của các pháp vậy.
Dù quán "có" mà chẳng chấp lấy tướng có, dù quán
"không" mà chẳng chấp lấy tướng không, vậy thì các pháp tướng là cái
tướng của vô tướng, nên tâm của bậc thánh trụ nơi vô sở trụ vậy.
Tam thừa đều cùng quán tánh không mà đắc đạo, tánh không là thật tướng của
các pháp nên gọi là chánh quán, nếu thấy có khác biệt tức là tà quán. Giả sử
nhị thừa chẳng thấy lý nầy thì điên đảo giống như phàm phu rồi.
Cho nên tam thừa quán pháp chẳng có khác nhau, chỉ do tâm chấp có lớn nhỏ
mà hình thành sai biệt. Phương tiện phải đi đôi với Bát Nhã thì mới được gọi là
đại huệ, thật tướng của các pháp gọi là Bát Nhã. Đã quán được thật tướng mà
không thủ chứng là nhờ công dụng của phương tiện; tùy theo căn cơ thích ứng của
chúng sanh mà độ, gọi là phương tiện. Dù ra vào trong sanh tử mà chẳng nhiễm
trần lao là nhờ sức trí huệ của Bát Nhã; vậy thì cái cửa của Bát Nhã là quán
"không", cái cửa của phương tiện là vào "hữu". Vào
"hữu" mà chưa từng mê chấp nên thường ở nơi "hữu" mà chẳng
nhiễm, chẳng chán "hữu" mà quán "không" nên quán
"không" mà không thủ chứng, ấy gọi là sức lực của một niệm, tức là
quyền trí và thật trí đều đủ vậy.
Người dụng công tham cứu thì trong một niệm, quyền trí và thật trí đều đủ
cả, do đó, tâm cảnh được hiện rõ ràng.
Nói "Niết Bàn Tận Đế" tức là cái trói buộc của phiền não đã hết,
thì sanh tử vĩnh viễn tiêu diệt, nên gọi là TẬN thôi, chớ chẳng phải còn có chỗ
nào để tận vậy.
GHI CHÚ :
(1) Có nghĩa là chẳng phải từ hữu mà biến
thành vô, vì BỒN VÔ này vượt ngoài cái có và không tương đối.
Mục Lục
01-Giải Ðề
02-Tông Bản Nghĩa
03-Vật Bất Thiên
04-Bất Chân Không
05-Bát Nhã Vô Tri
06-Niết Bàn Vô Danh