http://www.jamyang.co.uk/images/dalailamatibet.jpg
MỤC LỤC
-
Tự lưu tâm để chống lại sự để ý đối với những
người khác như căn bản cho một đời sống đạo đức
-
Căn bản tự nhiên của chúng ta như những con
người
-
Trách nhiệm phổ quát
-
Sự toại nguyện
-
Quan tâm đến môi trường
-
Làm thế nào đề giúp đở những người khác
-
Những phương pháp bạo động chống lại bất bạo
động
-
Sự hòa hiệp liên tôn giáo
1 - TỰ LƯU TÂM CHỐNG LẠI SỰ ĐỂ Ý ĐỐI NHỮNG NGƯỜI
KHÁC NHƯ CĂN BẢN CHO MỘT ĐỜI SỐNG ĐẠO ĐỨC
Căn bản của Đạo Phật là: nếu chúng ta có thể giúp
đở người khác thì chúng ta cần phải làm điều ấy;
nếu chúng ta không thể, thế thì tối thiểu hạn chế
làm tổn hại đến người khác. Đây là căn bản của
việc hướng dẫn một đời sống đạo đức.
Mỗi hành động đến từ một động cơ. Nếu chúng ta
tổn hại những người khác, điều ấy từ một động cơ;
và nếu chúng ta giúp những người khác, điều ấy
cũng đến từ một động cơ. Thế nên, để hổ trợ người
khác, để phục vụ người khác, chúng ta cần một động
cơ nào đấy. Vì điều ấy, chúng ta cần những nhận
thức nào đấy. Tại sao chúng ta giúp đở và tại sao
chúng ta không làm tổn hạ người khác?
Thí dụ, khi chúng ta sắp làm tổn hại ai đấy, chúng
ta có một loại tỉnh giác nào đấy và điều ấy là
nguyên nhân để chúng ta kiềm chế [mình lại]. Điều
ấy có nghĩa là chúng ta cần một loại quyết định [không
làm tổn hại]. Một góc của tâm thức chúng ta muốn
làm tổn hại người nào đấy, nhưng bởi vì một trạng
thái nào đấy của tâm thức, một phần khác của tâm
thức chúng ta nói rằng điều này sai, điều này là
không đúng. Bởi vì chúng ta thấy rằng nó là sai,
rồi thì chúng ta phát triển một năng lực ý chí và
chúng ta kềm chế. Trong hình thức của cả hai lựa
chọn [làm nguyên nhân tổn hại hay kiềm chế khỏi
làm điều ấy,] chúng ta cần có một sự tỉnh giác mà
những hành động nào đấy sẽ có những hậu quả lâu
dài. Như những con người chúng ta có sự thông
minh để thấy những kết quả lâu dài. Thế rồi, khi
chúng ta thấy chúng, chúng ta có thể, trên một cấp
độ tức thời, kiềm chế chính chúng ta.
Có hai tiếp cận khác nhau mà chúng ta có thể thi
hành ở đây.
Với điều đầu tiên, chúng ta nghĩ trong hình thức
thích thú của chính mình và rồi thì nếu chúng ta
có thể hổ trợ [hà hơi tiếp sức cho nó], chúng ta
làm như thế; và nếu chúng ta không hổ trợ, thế thì
chúng ta kiềm chế [không làm bất cứ sự tổn hại nào
cả].
Sự tiếp cận khác là suy nghĩ trong hình thức về
những sự quan tâm của người khác, giống như là,
nếu chúng ta có thể hổ trợ, chúng ta liền giúp đở;
và nếu không, thế thì chúng ta kiềm chế [không làm
tổn hại]. Trong hình thức của kiềm chế không làm
tổn hại người khác, tư tưởng: “Nếu tôi làm điều
này, tôi sẽ đối diện với những hậu quả tiêu cực
bao gồm những hậu quả hợp pháp” và thế là chúng ta
kiềm chế chính mình do bởi lý do đó đang kiềm chế
[vì chúng ta tự quan tâm]. Bây giờ, trong hình
thức suy nghĩ về những người khác như lý trí của
chúng ta, chúng ta sẽ nghĩ: “Những người khác
giống như mình. Họ không muốn khỗ sở và đớn đau;
do thế, tôi sẽ kiềm chế mình để không làm tổn hại
họ.”
Chúng ta rèn luyện [tâm thức chúng ta], đầu tiên
trong hình thức của sự tự quan tâm và rồi thì
chúng ta suy nghĩ một cách mạnh mẽ về những người
khác. Trong những hình thức hiệu quả, suy nghĩ
một cách mạnh mẽ về những người khác là đầy năng
lực hơn. Trong hình thức của giới luật –
pratimoksha – lời nguyện giải thoát cá nhân,
truyền thống luật tạng của tu sĩ – căn bản chính
là suy nghĩ về chính sự quan tâm của chúng ta và,
vì điều ấy, chúng ta kiềm chế khỏi những nguyên
nhân tổn hại. Đấy là do vì, chúng ta đang hướng
đến giải thoát. Trong hình thức thực hành của Bồ
tát, lý do chính để kiềm chế không làm tổn hại
người khác là sự quan tâm đến những điều người
khác lưu tâm. Có lẽ điều thứ hai, hạn chế làm
tổn hại và giúp đở người khác trên căn bản vị tha,
có một sự liên kết với trách nhiệm phổ quát mà
chúng ta về điều này rất thường xuyên.
2 - CĂN BẢN TỰ NHIÊN CỦA CHÚNG TA NHƯ NHỮNG CON
NGƯỜI
Một cách thông thường, con người chúng ta là những
động vật xã hội. Không kể đấy là ai, sự tồn tại
của người ấy tùy thuộc trên toàn thể cộng đồng
nhân loại. Vì sự tồn tại và cát tường cá nhân lệ
thuộc trên toàn xã hội, điều cần thiết để nghĩ về
sự cát tường của người khác và được quan tâm về nó
phát khởi từ nguồn gốc tự nhiên căn bản của chúng
ta. Nếu chúng ta nhìn vào những con khỉ sư tử,
thí dụ thế, con già nhận lãnh trách nhiệm hoàn
toàn cho cả đàn. Trong khi những con khác đang ăn
uống, con khỉ đực già luôn luôn ở bên cạnh, canh
chừng. Những con mạnh giúp đở chăm sóc toàn đàn
vì lợi ích của tập thể.
Trong thời kỳ tiền sử, con người chúng ta không có
nền giáo dục hay kỷ thuật. Căn bản xã hội là đơn
giản: mọi người làm việc và chia sẻ cùng nhau.
Những người cộng sản nói đây là chủ nghĩa cộng sản
nguyên thủy: mọi người làm việc và hưởng thụ cùng
nhau. Rồi thì, cuối cùng, giáo dục phát triển và
chúng ta tiếp nhận văn mình. Tâm thức [con người]
trở nên phức tạp hơn và vì thế tham dục tăng
trưởng. Điều đó mang đến ghen tỵ, và thù hận và,
lần lựa, chúng lớn mạnh hơn lên.
Ngày nay, trong thế kỷ hai mươi mốt, có quá nhiều
sự thay đổi xãy ra [trong xã hội loài người.
Những sự khác nhau trong chúng ta đã phát triển –
những sự khác biệt trong] học vấn, nghề nghiệp, và
kinh nghiệm xã hội. Trên một mức độ nền tảng,
chúng ta vẫn là những con người và tất cả chúng ta
là giống nhau. Đây là mức độ của hàng trăm nghìn
năm về trước.
Thái độ của trẻ thơ là như thế. Chúng không quan
tâm về quá khứ xã hội, tôn giáo, chủng tộc,màu da,
hay sự giàu có của những đứa trẻ khác. Chúng ta
nô đùa với nhau; chúng là những người bạn nô đùa
chân thành, cho đến khi nào chúng còn thân mật với
nhau. Bây giờ một cách tưởng tượng chúng ta lớn
lên thông minh hơn và phát triển cao độ hơn, nhưng
chúng ta xét đoán quá khứ xã hội của nhau. Chúng
ta tính toán, “Nếu tôi mĩm cười, tôi sẽ được những
gì tôi muốn chứ; nếu tôi cau mày, tôi sẽ mất điều
gì đấy không?”
3 - TRÁCH NHIỆM PHỔ QUÁT
Ý nghĩa của trách nhiệm phổ quát hay trách nhiệm
toàn cầu hiện thực trên cấp độ con người. Chúng
ta quan tâm về những con người khác bởi vì: “tôi
là một người trong bọn họ; lợi ích của tôi tùy
thuộc trên họ không kể những khác biệt là gì.”
Những sự khác biệt luôn luôn là ở đó; nhưng điều
này có thể hữu ích.
Vài thế kỷ, dân số chỉ khoảng một tỉ người trên
hành tinh này; bây giờ có hơn sáu tỉ người. Do
bởi dân số, một quốc gia đã không thể cung cấp
toàn bộ thực phẩm và tài nguyên cho chính dân số
của nó. Thế là chúng ta có kinh tế toàn cầu. Do
vạy, theo hiện thực của hôm nay, thế giới đã nhỏ
hẹp hơn nhiều và lệ thuộc hổ tương cấp thiết hơn.
Đây là một thực tế. Trên tất cả, có vấn đề môi
sinh: trái đất ấm lên. Đây là một quan tâm cho
toàn thể sáu triệu cư dân của hành tinh này, không
chỉ cho một hay hai quốc gia. Thực tế mới cần một
ý nghĩa của trách nhiệm toàn cầu.
Thí dụ trong thời xưa, Anh quốc đây duy chỉ nghĩ
về chính họ và đôi khi đã khai thác một số vùng
khác của trái đất. Họ không để ý đến những sự
quan tâm hay cảm nhận của những người khác. Vâng,
điều đó là quá khứ. Nhưng bây giờ mọi việc đã
khác biệt; mọi thứ đã thay đổi. Bây giờ chúng ta
phải chăm sóc đến những quốc gia khác.
Thật sự, đế quốc Anh đã làm một số việc tốt đẹp
trong thực tế. Họ mang đến một nền học vấn ưu
việt trong ngôn ngữ tiếng Anh đến Ấn Độ. Ấn Độ đã
tiếp nhận nhiều kiến thức từ điều này. Cũng thế,
Anh quốc mang kỷ thuật, và hệ thống đường xe lửa.
Đấy là một trong những phẩm chất bù đắp của quý vị.
Khi chúng tôi đến Ấn Độ, một sô những người theo
chủ nghĩa Gandhi vẫn còn sống và họ đã cố vấn
chúng tôi về phương pháp bất bạo động của Thánh
Gandhi. Tại thời điểm ấy, chúng tôi đã từng
nghĩ rằng đế quốc Anh là quá xấu xa. Nhưng rồi
thì chúng tôi thấy rằng đã có một nền tư pháp độc
lập của Ấn Độ, tự do ngôn luận, tự do thông tin,
và v.v… Do vậy, khi chúng tôi phản chiếu sâu sắc
hơn, chúng tôi thấy rằng những điều này là quá tốt
đẹp.
Ngày nay, quốc gia đến quốc gia và lục địa đến lục
địa, có một sự lệ thuộc hổ tương vô cùng quan
trọng. Theo hiện thực này, chúng ta thật sự cần
một trách nhiệm toàn cầu. Sự quan tâm của bạn lệ
thuộc trên sự phát triển và lưu tâm của những
người khác. Do vậy, vì sự quan tâm của chính bạn,
bạn phải chăm sóc đến những người khác. Trên lĩnh
vực kinh tế, điều này đã ở đấy rồi. Ngay cả nếu
có những tư tưởng khác biệt và thậm chí nếu chúng
ta không tin tưởng nhau, chúng ta cũng phải phối
hợp hành động trong nền kinh tế hổ tương toàn cầu.
Vì thế, trách nhiệm toàn cầu trên căn bản của tôn
trọng sự quan tâm của nhau là rất quan trọng.
Chúng ta cần quan tâm đến những người khác như anh
chị em và phải có một cảm giác gần gũi. Điều này
không có liên hệ gì với tôn giáo. Chúng ta thật
sự cần điều này. Chính nhận thức về “chúng ta và
họ” – trên một mức độ nào đấy, dĩ nhiên chúng ta
cần nói thế - nhưng toàn thể thế giới cần quan tâm
chính nó nhưu bộ phận của “chúng ta”. Quan tâm
của những người láng giềng của chúng ta là lưu tâm
của chúng ta.
4 - SỰ TOẠI NGUYỆN
Hướng dẫn một đời sống đạo đức như một việc cá
nhân, thế thì, có nghĩa là không làm tổn hại đến
kẻ khác, và nếu có thể, giúp đở họ. [Để làm điều
này] nếu chúng ta lấy lợi ích của người khác như
căn bản cho đạo đức của chính chúng ta – điều này
trở nên là một lĩnh vực rộng rãi hơn của đạo đức.
Lối sống của chính chúng ta phải quan tâm đến
những nhân tố này.
Có một khoảng cách lớn lao giữa giảu và nghèo,
ngay cả ở Hoa Kỳ. Nếu chúng ta nhìn vào Hoa Kỳ,
một quốc gia giàu có nhất, ở đấy vẫn có những lỗ
hổng của nghèo đói ở đấy. Một lần chúng tôi ở thủ
đô Hoa Sinh Tân của Hoa Kỳ, thủ đô của xứ sở giàu
nhất, chúng tôi đã thấy nhiều vùng nghèo nàn ở đó
. Căn bản cần thiết cho những người này không đến
chỗ thỏa đáng đầy đủ. [Tương tự thế,] trên mức độ
thế giới, miền bắc công kỷ nghệ phát triển nhiều
hơn và giảu có hơn [phần cón lại của hành tinh];
trái lại nhiều quốc gia ở miền nam phân nữa của
địa cầu thậm chí đang đối diện với nạn đói. Điều
này không chỉ sai sót về đạo đức; mà nó là nguồn
cội của những vấn đề lớn. Do vậy, những quốc gia
giàu có nào đấy phải nhìn lại và xem xét lại lối
sống của họ; họ cần thực hành sự toại nguyện.
Một lần, ở Nhật Bản, mười lăm năm trước đây, chúng
tôi đã tuyên bố đến những người ở đấy rằng vì sự
tiêu thụ của các bạn mà nền kinh tế phải lớn lên
mỗi năm và rằng mỗi năm tiến trình vật chất phải
lớn lên là một lỗi lầm lớn. Một ngày nào đấy, các
bạn có thể thấy rằng nền kinh tế của bạn trở nên
giới hạn hơn. Các bạn phải chuẩn bị vì thế, khi
nó xãy ra, nó sẽ không là một thảm họa trong tâm
tư các bạn. Một vài năm tới đây, hoàn cảnh ấy
thật sự đã xãy ra ở đấy, tại Nhật Bản.
Đôi khi lối sống của những nhóm người có quá nhiều
xa hoa. Không trộm cắp, không bóc lột, và không
lưởng gạt, họ có quá nhiều tiền của. Từ quan điểm
của sự tự quan tâm, không có điều gì sai trái cho
đến bao giờ những phương tiện của họ để thu nhập
là không trái đạo đức. Nhưng, từ quan điểm của
những sự quan tâm cho những người khác, mặc dù
không có điều gì sai với sự để ý đến chính họ; tuy
nhiên, một cách đạo đức, điều ấy không đẹp nếu
những người khác đối diện với nạn đói. Nếu mọi
người có cùng lối sống cao cấp xa hoa, okay; nhưng
cho đến khi đạt được điều ấy, cách sống tốt hơn
nên có là hãy [cảm thấy] toại nguyện hơn. Như
chúng tôi đã kinh nghiệm hơn tại Nhật Bản, ở Hoa
Kỳ, và trong những xã hội ảnh hưởng hơn, một số
điều chỉnh về lối sống là cần thiết.
Trong nhiều quốc gia, có một gia đình nhưng có hai,
đôi khi là ba xe hơi. Hãy tưởng tượng ở Ấn Độ và
Trung Hoa, hai quốc gia này với một dân số phối
hợp quá hơn hai tỉ người. Nếu hai tỉ người đòi
hỏi hai tỉ chiếc xe hơi hay hơn nữa, điều này sẽ
là rất khó khăn. Sẽ có một vấn nạn to tát và
những phức tạp lớn rộng về nhiên liệu, nguồn cung
cấp vật chất, tài nguyên thiên nhiên, và v.v… Điều
ấy sẽ rất phức tạp.
5 - QUAN TÂM ĐẾN MÔI TRƯỜNG
Một khía cạnh thêm nữa về lối sống đạo đức, vì thế,
kế tiếp sẽ là sự quan tâm về môi trường, thí dụ,
trong việc xử dụng nước. Sự cống hiến của chính
tôi có thể là giản dị, nhưng từ nhiều năm nay
chúng tôi chưa bao giờ tắm mình trong một bồn tắm;
chúng tôi chỉ tắm bằng vòi bông sen. Một bồn tắm
cần rất nhiều nước. Chúng tôi có thể là ngớ ngẫn,
vì mỗi ngày tôi tắm hai lần, vì thế khối lượng
nước được dùng là giống nhau. Nhưng tuy thế, quan
tâm về những bóng đèn, thí dụ thế, khi rời phòng,
chúng tôi luôn luôn nhớ bật tắt chúng. Do vậy,
chúng tôi làm một cống hiến nho nhỏ đến sinh quyển.
Một đời sống đạo đức nào đấy rồi thì mang đến từ
một ý thức trách nhiệm toàn cầu.
6 - LÀM THẾ NÀO ĐỂ GIÚP ĐỞ NHỮNG NGƯỜI KHÁC
Như về vấn đề làm thế nào để giúp đở người khác,
có nhiều cách; tùy thuộc nhiều trên những trường
hợp. Khi chúng tôi còn trẻ, bảy hay tám tuổi, và
trong việc học tập, giáo thọ của chúng tôi của
chúng tôi là Ling Rinpoche luôn luôn giữ một cây
roi. Cùng lúc ấy, người anh gần nhất của tôi và
tôi học chung với nhau. Thật sự có hai cây roi,
một cây roi màu vng – cây roi thiêng liêng, cây
roi dành cho đấng thánh thiện Đạt Lai Lạt Ma. Nếu
ông dùng cây roi thiêng liêng, dù thế, chúng tôi
không nghĩ có bất cứ một cơn đau thánh thiện nào.
Trông nó như là một phương pháp nghiêm khắc hay
khe khắt, nhưng thật sự nó rất là hữu ích.
Một cách căn bản, cho dù bất cứ một hành động là
lợi ích hay tổn hại tùy thuộc vào động cơ. Xuất
phát từ sự quan tâm chân thành đến sự cát tường
lâu dài của những người khác, những phương pháp
dường như thỉnh thoản khắc nghiệt, hoặc đôi khi
dịu dàng. Đôi lúc ngay cả nói dối một chút cũng
có thể có lợi ích. Thí dụ, một người bạn thân của
tôi hay một người cha hay mẹ từ một phương trời xa
xôi nào đấy có thể đang bệnh nặng hay sắp chết và
bạn biết như thế. Nhưng bạn biết rằng nếu bạn nói
với một người khác rằng cha mẹ của họ sắp chết,
người ấy sẽ trở nên rất bối rối và lo lắng, họ có
thể lả người ra. Thế là bạn nói, “Họ không sao.”
Nếu bạn một trăm phần trăm không muốn làm người
khác khó chịu, thế thì trong trường hợp như thế,
mặc dù một sự nói dối từ quan điểm những sự lưu
tâm của một người là không đạo đức, tuy thế từ
quan niệm của những người khác, nó có thể là thích
đáng nhất.
7 - NHỮNG PHƯƠNG PHÁP BẠO ĐỘNG CHỐNG LẠI BẤT BẠO
ĐỘNG
Thế thì, làm thế nào giúp đở người khác hiệu quả
nhất? Điều ấy khó khăn. Chúng ta cần tuệ trí;
chúng ta cần một sự sự tỉnh thức trong sáng với
hoàn cảnh; và chúng ta cần mềm dẽo để sử dụng
những phương pháp khác nhau tủy theo những trường
hợp khác nhau. Và quan trọng nhất là, động cơ của
chúng ta: chúng ta cần có một cảm giác chân thành
trong sự quan tâm đối với người khác.
Thí dụ, một phương pháp là bạo động hay bất bạo
động tùy thuộc rất nhiều ở động cơ. Mặc dù nói
một lời nói bình thường rõ ràng là không đúng sự
thật, tự nó là bạo động, nhưng theo động cơ nó có
thể là một phương pháp để giúp đở người khác. Do
thế, theo quan điểm ấy, nó là một phương pháp
không bạo động. Trái lại nếu chúng ta muốn khai
thác hay lợi dụng người khác và vì thế chúng ta
tặng họ một món quà, bề ngoài nó là bất bạo động;
nhưng một cách căn bản, vì chúng ta muốn lừa đảo
kẻ khác và lợi dụng họ, nó là một phương pháp bạo
động. Thế thì, bạo động và bất bạo động tùy thuộc
trên động cơ. Cách nào đấy nó cũng tùy thuộc trên
mục tiêu; nhưng nếu khuynh hướng của chúng ta chỉ
là mục tiêu và động cơ của chúng ta là sân hận,
thế thì điều này là khó khăn. Vì vậy, một cách
căn bản, động cơ là quan trọng nhất.
8 - SỰ HÒA HIỆP LIÊN TÔN GIÁO
Như điều để quý vị mang về nhà từ những điều thảo
luận ở đây, thì điều quan trọng nhất là cố gắng
để phát triển an bình nội tại. Đây là điều mà
chúng ta phải nghĩ đến và mang theo trong chúng ta.
Thêm nữa, nếu có ai đấy trong thính chúng những
người theo một tôn giáo và là những tín đồ, một
trong những điều nhấn mạnh của chúng tôi là luôn
luôn ở trong sự hòa hiệp tôn giáo. Chúng tôi nghĩ
rằng tất cả những tôn giáo quan trọng, có thể
không quá nhiều những tôn giáo không quan trọng mà
họ thờ phượng mặt trời hay mặt trăng – họ không có
nhiều triết lý – nhưng hầu hết những tôn giáo quan
trọng nhất có một số triết lý hay giáo lý, nó đã
từng được duy trì hàng nghìn năm. Nhưng mặc dù
triết lý khác nhau, tất cả những tôn giáo lưu tâm
sự thực hành tối thượng là sự thực hành về từ ái
và bi mẫn.
Với bi mẫn, một ý nghĩa tha thứ đến một cách tự
động, và rồi thì bao dung và toại nguyện. Với ba
nhân tố nà, có sự hài lòng. Đây là điều thông
thướng đến tất cả mọi tôn giáo. Những điều này
cũng quan trọng để mở rộng những giá trị căn bản
của con người mà chúng ta đang nói về. Do thế,
trong sự quan tâm này, tất cả những tôn giáo của
chúng ta là hữu ích trong ý nghĩa rằng chúng thúc
đẩy những gì căn bản của hạnh phúc, được gọi tên
là hướng dẫn một đời sống đạo đức. Do vậy, vì tất
cả những tôn giáo mang cùng một thông điệp, nên
tất cả các tôn giáo có cùng khả năng để hổ trợ con
người.
Tại những thời điểm khác nhau, trong địa điểm khác
nhau, những giáo thuyết khác nhau đã hiện hữu.
Điều ấy là cần thiết. Những thời gian khác nhau,
những nơi chốn khác nhau, và những phương thức
khác nhau của cuộc đời liên hệ do bởi những sự
khác nhau của môi trường, và do bởi điều ấy, những
sự khác biệt trong tôn giáo phát triển. Cho mỗi
một thời điểm ấy, những ý tưởng tôn giáo nào đấy
là thích hợp và [được tiếp nhận]. Do bởi điều ấy,
những tôn giáo hàng nghìn năm tuổi có những truyền
thổng riêng của họ. Chúng ta cần những truyền
thống đa dạng phong phú này: chúng phục vụ tất cả
những loại người khác nhau. Một tôn giáo không
thể phù hợp và phục vụ cho tất cả.
Vào thời Đức Phật tại thế, đã có nhiều truyền
thống không phải Phật giáo hiện diện ở Ấn Độ.
Những tôn giáo khác nhau là tốt thôi, là okay thôi.
Thỉnh thoảng, họ có những cuộc tranh luận với nhau.
Đặc biệt sau khi Đức Phật niết bàn, những đạo sư
đã tranh luận với nhau qua nhiều thế kỷ. Những
cuộc tranh luận này rất hữu ích, đặc biệt trong
lĩnh vực nhận thức luận. Một học giả từ một
truyền thống khác thẩm tra bình phẩm triết lý và
quan điểm của một tôn giáo khác và điều này làm
nguyên nhân để mọi người suy tư về tôn giáo của
chính họ và những truyền thống cùng sự tranh luận
của chính họ. Do thế, một cách tự nhiên nó mang
đến tiến trình. Trong vài trường hợp, có lẽ có
một sự bạo động nhỏ liên hệ trong những sự tranh
luận của họ và đó là sự kém may mắn; nhưng, trong
tổng quát, nó là một sự phát triển lành mạnh.
Ở Ấn Độ, sau đó, là một thí dụ rất tốt của sự bao
dung tôn giáo đã trãi dài qua hàng thế kỷ như một
truyền thống của chính nó; và nó vẫn sống động ở
Ấn Độ. Đây là một kiểu mẫu tốt đẹp cho toàn thể
thế giới.
Vào thời xưa, con người sống cô lập, điều ấy tốt
thôi, okay thôi. Nhưng bây giờ chúng ta sống
trong những hoàn cảnh khác nhau. Thí dụ ở Luân
Đôn – hầu như nó là một xã hội đa tôn giáo. Thế
thì sự bao dung tôn giáo rất là quan trọng. Thế
nên, những ai trong các bạn với niềm tin trong một
tôn giáo: hòa hiệp và bao dung là rất quan trọng.
Khi các bạn có một cơ hội, hãy góp phần trong sự
quan tâm này.
http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/approaching_buddhism/introduction/how_to_lead_ethical_life.html