Đi lễ chùa là một nét đẹp trong đời sống tâm linh của người dân Việt. Vào mồng một, ngày rằm hàng tháng, đặc biệt vào những dịp lễ, Tết có rất nhiều người đi chùa lễ Phật.

Tuy nhiên, bên cạnh những người đến chùa lễ Phật, hành thiện tích đức, giữ được nét văn hóa thanh lịch khi đến cửa thiền thì cũng còn không ít người làm những điều trái giáo lý nhà Phật, làm mai một bản sắc văn hóa, gây mất mỹ quan hay giảm giá trị văn hóa đích thực khi đi chùa lễ Phật.

Ngay từ sau phút giao thừa, bắt đầu một năm mới, chùa chiền mọi nơi không khi nào vắng khách lễ Phật cầu may. Hòa vào dòng người hành lễ, chứng kiến cảnh người ta thi nhau khấn vái, tấu sớ, cố gắng để át tiếng của nhau, mong Phật chứng giám, phù độ,... mới thấy "văn hóa đi chùa" có vẻ chưa được phổ cập rộng rãi.

Có lẽ vì thế mà quan niệm đi lễ chùa mỗi người mỗi khác. Người người chen lấn, xô đẩy cùng mâm lễ trên tay; Có những cô gái trẻ mặc vãy ngắn cũn cỡn, cười cười nói nói bên cạnh những người đang trang nghiêm khấn vái; Rồi có những cô hồn nhiên bước qua mặt người đang làm lễ để xông đến xí phần, nhờ bà vãi già khấn thay cho mình,... cả chuyện người ta nháo nhác tìm lễ vật bị thất lạc trên bàn thờ Phật,... Còn đủ thứ chuyện bi hài, đáng trách đâu đó vẫn diễn ra tại chốn cửa Phật tôn nghiêm.

Cần có cái nhìn đúng đắn về chùa chiền và giáo lý đạo Phật

Có lẽ sự thiếu hiểu biết về đạo Phật đang làm méo mó, biến dạng các lễ hội gắn với chùa chiền. Vì vậy, để hoạt động tín ngưỡng diễn ra đúng với bản chất, góp phần tiết kiệm thời gian, tiền bạc, bài trừ mê tín dị đoan tại các nơi lễ hội thì cần có cái nhìn đúng đắn về chùa chiền và giáo lý đạo Phật.

Chùa chiền là cơ sở tu học và truyền bá giáo pháp. Ở một khía cạnh nào đó, có thể nói chùa là một ngôi trường dạy về đạo Phật, là nơi gìn giữ và truyền bá tư tưởng của Đức Phật thông qua hoạt động truyền pháp.

Vậy đến chùa để làm gì?

Theo quan điểm của Phật giáo, có một số lý do để người ta đến chùa lễ Phật.

Thứ nhất, đối với những người có hiểu biết về Phật giáo, tự nguyện phát tâm hướng Phật, thì đến chùa trước hết là lễ Phật. Lễ Phật không vì van xin tha tội, không vì cầu mong ban ân, mà chỉ vì quý kính công đức, trí tuệ của Phật. Khi lễ Phật, người làm lễ cúi lạy Phật để thấy mình còn thấp kém, còn nhiều dục vọng, tham lam… mà sửa đổi.

Sau lễ Phật là tham gia tụng niệm, học hỏi Chánh pháp, tập tu đức hạnh. Phật giáo với tám vạn bốn nghìn pháp môn nên không thể một một sớm một chiều mà lĩnh hội được. Do vậy phải thường xuyên tới lui cửa thiền để học tập. Trong trường hợp này, hễ có thời gian thì người ta đi chùa, không cứ phải ngày lễ, ngày Tết.

Thứ hai, những người không vì tĩnh tâm hay hỏi đạo mà vẫn đi chùa. Đây là trường hợp vì mưu sinh, đua chen trong cuộc sống thần kinh bị căng thẳng, nên tìm đến thiền môn.

Khung cảnh tịch mịch của ngôi chùa khiến tâm hồn lắng xuống, thần kinh dịu lại. Không cần gặp ai, chẳng màng học hỏi, chỉ cần ngắm cảnh thanh nhàn u tịch, hít căng lồng ngực không khí trong lành dịu nhẹ hương hoa hay ngồi đặt lưng tựa bên vách chùa, cảm nghe lòng nhẹ nhàng khoan khoái… những giây phút đó gánh nợ đời oằn oại đôi vai như vơi nhẹ đi.

Đức Phật là một bậc Giác ngộ, một nhà tư tưởng, không phải là một vị thần có nhiều quyền năng để có thể ban phúc, hay giáng họa cho bất kỳ ai. Phật chỉ dạy chúng ta về nhân quả, nghĩa là các hành động qua thân, miệng và ý của con người tạo ra. Con người tạo nhân tốt lành thì quả tốt lành nhất định đến.

Từ những vấn đề trên, chúng ta thấy các hành động như: chen chúc, giẫm đạp để giành giật nhau đồ lễ; cúng đồ lễ gồm quá nhiều tiền âm phủ, vàng mã, đồ ăn mặn; quăng tiền thật bừa bãi ở gốc cây, tượng Phật, thú đá; xếp hàng rồng rắn, sắm lễ vật tiền triệu để cầu an, giải hạn… thật chẳng mấy ý nghĩa và lãng phí vô cùng.

Đến cửa chùa phải tâm lành, ý thiện. Cúi đầu lạy Phật là đã tự nhận mình còn nhiều tham, sân, si và có ý hối hận, muốn tu tỉnh. Vậy cầu tài, cầu lộc, cầu danh vọng phải chăng là những điều xa lạ trước thiền môn?

Đất nước trong giai đoạn phát triển. Tuy nhiên, mở cửa, hội nhập, mặt trái kinh tế thị trường không khỏi làm cho một bộ phận nhân dân bị ảnh hưởng. Tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng. Kỷ cương xã hội có lúc, có nơi bị buông lỏng. Tham nhũng, cửa quyền của một bộ phận cán bộ đang làm cho xã hội nhức nhối, bức xúc…

Tuy nhiên không phải vì thế mà chúng ta đánh mất niềm tin vào thực tại, phải đổ xô tìm kiếm ở một thế giới ảo, siêu thực.

Đến chùa không thể xin được sự bình an, hạnh phúc. Muốn bình an, chúng ta phải biết rõ giá trị cuộc sống, biết rõ vị trí của mình trong xã hội. Thường ngày sống, làm việc phải theo hiến pháp, pháp luật, đúng đạo lý.

Muốn ấm no, hạnh phúc không có gì khác ngoài việc phải làm việc, lao động chân chính. Mọi tư tưởng sống gấp, sống hưởng thụ, lười lao động, thiếu tu dưỡng đạo đức đều dẫn đến bất hạnh không cần phải do thần linh hay số phận an bài.

Tự do tín ngưỡng là một quyền của công dân được Nhà nước bảo vệ. Tuy nhiên người dân cũng cần phải trang bị cho mình kiến thức về tôn giáo mà mình tín ngưỡng. Có như vậy mới không rơi vào mê tín dị đoan.

Hiểu và trân trọng các giá trị văn hóa của việc đi chùa lễ Phật góp phần nâng tầm văn hóa, giá trị của các lễ hội gắn với chùa chiền. Đó cũng là cách mà mỗi người dân Việt Nam giữ gìn và phát huy nền văn hóa đặc sắc, đa dạng của mình trong xu thế hội nhập hiện nay.