Ngày
nay, trên các trang mạng cũng như báo giấy, tin tức xã hội đều phản ảnh
quá nhiều tệ nạn: giết người, sát sanh hại vật, trộm cướp, tham ô, bạo
hành gia đình, bạc đãi trẻ con, thực phẩm độc hại, con người vô cảm
trước mọi tai nạn đau thương.... Người quan tâm xã hội đành bất lực, an
ninh trật tự xã hội cũng bó tay.
Tuy trong chiến tranh, cả hai miền Nam - Bắc chưa xuất hiện nhiều tệ nạn
như thế, có lẽ do tuổi trẻ được chiến tranh tận dụng; phía Bắc sống
theo tem phiếu, xã hội được kiểm soát chặt chẽ, vì thế khó mà tràn lan
tội phạm. Miền Nam tuy không bị chi phối bởi tem phiếu, tệ nạn cũng có,
nhưng được khoanh vùng ở một mức độ vừa phải, vì thế cuộc sống người
dân ít bị đe dọa.
Ta thử xem lại những cộng đồng các tôn giáo: trong vùng các giáo xứ,
trong cộng đồng Phật giáo Hòa Hảo, Cao Đài, trong các đạo tràng tu tập
của các chùa... không hề, nếu nói là không đáng kể những tình trạng quá
đáng như đã và đang xẩy ra trong xã hội. Tại sao?
Theo quan điểm cực đoan thì tôn giáo là thuốc phiện, ru ngủ quần
chúng, đánh mất nghị lực đấu tranh trong xã hội; vì vậy, đấu tranh giai
cấp và đạo đức cách mạng thay thế tín ngưỡng tôn giáo, lao động hóa
toàn bộ xã hội, tăng gia sản xuất cung ứng cho chiến tranh, vì thế, thế
hệ sau 1954 phía Bắc không còn biết tôn giáo là gì, xem là tổ chức xa
lạ cản bước tiến của xã hội; chỉ những tín đồ trong các giáo xứ được
hướng dẫn và kiểm soát chặt chẽ của các linh mục, giám mục, ông trùm,
họ mới giữ được tín ngưỡng riêng của mình. Mỗi tôn giáo đều có cách
giáo dục tín đồ theo cách riêng, nhưng dù cách nào thì vấn đề thiện, bác
ái, từ bi, tình thương vẫn là cốt lõi của giáo dục tín ngưỡng.
Ở miền Nam, trong học đường từ lúc mầm non, cấp tiểu học, học sinh
được thầy cô dạy lễ phép đứng đầu. Học sinh được dạy lịch sử các đấng
tiền nhân khai sơn lập quốc để biết tôn trọng, tri ân; biết tôn trọng
người quá cố khi xe tang đi qua phải ngả nón chào; biết hiếu kính ông
bà cha mẹ; biết tôn trọng người lớn tuổi; biết giúp đỡ chia sẻ cuộc
sống chung quanh; ngay cả "chị ngã em nâng" và sự nhường nhịn cũng được
truyền trao; thương người như thể thương thân...
Như vậy, cơ bản vẫn là giáo dục học đường và giáo dục gia đình giúp
cho trẻ con biết lễ nghĩa trước khi biết đến văn chương, kiến thức
khác.
Ngày nay, đất nước ổn định, nhưng cuộc sống cấp bách, chạy đua với
kinh tế và dân số gia tăng, cha mẹ cũng muốn dạy con nên người, nhưng
ảnh hưởng xã hội quá mạnh, một khi xã hội du nhập nhiều nền văn hóa
khác nhau qua thông tin mạng không được chọn lọc; cuộc sống chật vật vì
áp lực kinh tế nên cha mẹ ít có thời giờ chăm sóc con. Cũng không
thiếu các đại gia dư thừa của ăn của để mà con vẫn hư là vì cha mẹ chạy
theo lợi nhuận kinh doanh, áp phe làm kinh tế, không có thời giờ dành
cho con, cứ nghĩ chu cấp tiền bạc vật chất đầy đủ là xong bổn phận.
Nhất là thời đại @ ngày nay, liên thông toàn cầu lẫn lộn tốt xấu, mà trẻ
con có khuynh hướng tiêm nhiễm xấu dễ hơn cái tốt. Những trò chơi bạo
lực trên mạng đã giáo dục con em thành kẻ hiếu sát.
Một sự tiềm ẩn vô hình ít ai thấy được, đó là máu sát sanh. Sát sanh
vì thú vui như các lễ hội phía Bắc, sát sanh vì tham lợi như giết mổ,
sát sanh vì thực dục cầu kỳ như khỉ, gấu, rùa và các loại thú quý
hiếm... Ngày nay, từ Bắc chí Nam mỗi ngày hàng vạn con chó bị sát hại;
trâu bò heo gấu cũng không thoát khỏi bàn tay đồ tể. Có tiền là có
quyền hưởng thụ, hưởng thụ một cách vội vã, có lẽ đắp bù vào một quá
khứ chiến tranh nghiệt ngã, mà phần lớn người hưởng thụ sa đọa là người
không có tín ngưỡng hoặc tín ngưỡng theo truyền thống thiếu nhận thức.
Những uất khí do nghiệp sát như thế bao trùm trong cuộc sống thì nạn
tai và bạo hành không thể không xẩy ra. Giết hại vì thực dục, uống máu
loài vật bị sát hại không gớm tay và có vẻ thích thú, thì lúc nóng
giận, bản chất hiếu sát kia làm chủ ý thức, sẵn sàng sát hại đối thủ
một cách dễ dàng vì những chuyện không đáng manh động. Đó là quy luật
Nhân-Quả tự nhiên.
Những nhà xây dựng xã hội không đặt vấn đề Nhân-Quả lên hàng đầu,
thì luật pháp chỉ là cách răn đe khi sự việc đã xẩy ra, mà nên tìm cách
ngăn ngừa nguyên nhân xấu tạo ra sự cố. Nhà Phật có câu: “Bồ-tát sợ
nhân, chúng sinh sợ quả”. Những tội phạm nếu sợ Nhân thì Qủa hình phạt
của luật pháp sẽ không xẩy đến. Biết bao kẻ sau song sắt ăn năn hành
động ác đã tạo, nhưng trước khi hành động, không nghĩ đến hậu quả sẽ
đến với bản thân mình. Thời xưa, có vị vua đã áp dụng câu: “Phàm làm
việc gì cũng phải xét kỹ đến hậu quả của nó”.
Nhà vua đã lưu truyền câu nói ngàn vàng này trong triều đình, ngoài dân
gian, đã giúp cho đạo đức vào thời ấy tốt đẹp. Và cũng nhờ đã cho khắc
câu nói ngàn vàng ấy vào chén, mà nhà vua đã thoát khỏi âm mưu đầu
độc. Vị vua này đã biết áp dụng bài học Nhân-Quả vào đời sống, vào việc
trị nước.
Như thế, ngay từ đầu ở học đường, chuẩn bị cho lớp trẻ ý thức về đạo
đức xã hội, về luật Nhân-Quả thì chắc chắn xã hội cũng sẽ giảm đi khá
nhiều tệ nạn như ngày nay. Một người quen nhận hối lộ hoặc móc ngoặc
tham ô, được càng nhiều càng tốt, nhưng khi bị còng tay thì hối hận
nghĩ rằng thà nghèo mà an lạc! Và cũng từng có những người khi ý thức
về đạo đức nhân quả thì tự khắc thủ phận an thường, xài đồng tiền do mồ
hôi nước mắt của mình làm ra để tâm hồn luôn thoải mái. Cổ nhân đã dạy: Không
tài năng mà giữ chức vụ quá cao là điều nguy hại, không có công mà
hưởng bổng lộc quá nhiều là "thọ tài như thọ tiễn", không có đức mà
chịu sự tôn kính là tự mình làm giảm thọ... Đạo đức người xưa tự xét
mình như thế nên xã hội ít xẩy ra tao loạn.
Tình cảm và ý thức tôn giáo hỗ trợ một phần cho sự nhận thức hành
động của một tín đồ, nhưng xa hơn, luật nhân quả là một định luật không
thuộc tôn giáo, không thuộc đặc tính xã hội, mà là quy luật tất yếu
của mọi chúng ta qua lời nói, hành động và ý tưởng để trở thành đặc
tính trong một xã hội văn minh tiến bộ. Những quốc gia văn minh họ kinh
tởm loại văn minh sát hại động vật. Một xã hội thiếu tình cảm đối với
động vật thì chưa nói đến tình cảm nhân loại, chính vì thế nhiều quốc
gia sát hại sinh vật nhiều quá cũng là những quốc gia liên tục gánh
chịu thiên tai, tệ nạn xã hội tràn lan, lâm vào áp lực của chiến tranh
và nền hòa bình khó mà lâu dài.
Thiết nghĩ, cũng chưa muộn khi giáo dục học đường ngay từ đầu phải
giúp cho học sinh biết giá trị về luật Nhân-Quả. Một lần nữa chúng ta
nhắc lại: Nhân Quả không phải là tín điều của tôn giáo mà là hệ quả tất
yếu của mọi hành động, ngôn ngữ, suy nghĩ. Luật pháp chỉ là công cụ hỗ
trợ chứ không là phương tiện giáo dục xã hội.
Minh Mẫn (11/8/2013)