1.11. Làm bạn với chim, nai

Thời Ngũ đại (907-960), đời Hậu Chu (951-960), trên đỉnh Phật Thủ, núi Lô Sơn, có đại sư tên Hạnh Nhân.

Đại sư Hạnh Nhân ẩn cư trên đỉnh Phật Thủ, Lô Sơn. Mỗi ngày vào lúc tối, có một con nai, một con chim sơn trĩ đến ngủ một bên thạch thất của sư, và rất thân mật, ôn hoà thuần hậu giống như những người bạn tốt, không có một chút sợ hãi. Bình sinh sư không có đồ đệ, nhưng những Tăng nhân của các chùa, miếu gần đó tự động cúng dường cho sư, hầu hạ chăm sóc sư. Có một ngày, sư nói với thị giả : “Cuốn rèm treo cửa sổ lên, ta muốn đi”. Rèn cửa sổ vừa mới được cuốn lên, sư xuống giường đi được mấy bước, rồi đứng lại, viên tịch”.

Bình luận:

“Người nhiều tham dục, lúc lâm chung sẽ rất nhiều khổ hại (dục vọng càng thêm đốt cháy mạnh mẽ), thậm chí tranh đoạt tài sản để lại (văn của Lục Cơ điếu Nguỵ Võ Đế, có dẫn di mệnh của Võ Đế rằng : ‘Dư hương có thể chia cho các phu nhân, những người trong nhà đều không có học, cũng có thể học làm giày dép mà bán.’ Đối với sự việc tài vật của người đời, nhớ nhung mãi không thôi, xả không được, bỏ không xong. Không chỉ những người tại gia thế tục, mà ngay cả người xuất gia cũng có giống như vậy. Nếu như có thể mỗi người xuất gia đều giống như đại sư Hạnh Nhân, một đời thanh cao lẫm liệt, viên tịch giống như vui chơi, nhẹ nhàng, thoải mái, không phải là rất tốt sao?!”

1.12. Thiểu dục tri túc

Thời nhà Tống (420-479), tại Hồng Châu Vân Cư, Thiền sư Hoằng Giác Đạo Ưng huấn giới đồ chúng rằng : “Các ông đều đã là người xuất gia, giống như những phạm tù trong ngục thất được phóng thích ra, từ đây trở đi phải hướng đến đạo lớn liễu sanh thoát tử, xa hẳn trầm luân vạn kiếp, đây là vận may của các ông, nhân đây, phải chế ngự dục vọng, thường sống tri túc, không nên tham cầu những hư vinh thế tục, phải nên nhẫn chịu đói khát, lập chí học đạo, tu tập pháp vô vi, chơn như tịch chiếu (Kinh Kim Cang nói : “Hết thảy thánh hiền đều lấy pháp vô vi mà có sai biệt), siêng năng nghe, giữ Phật pháp, hun đúc tài năng, phẩm hạnh tốt dần lên, thật khó có thể quý hơn, tu hành Phật pháp phải chín lần chết một lần sống, vào nơi nước sôi lửa bổng, cũng không một khắc vứt bỏ”.

1.13. Ước mong biển chúng thanh tịnh

Đời nhà Tống (420-479), ở Đông Kinh, có Thiền sư  Từ Thọ Huệ Lâm Hoài Thâm.

Có một hôm, sau khi đốt hương tham thiền, diễn ra một cuộc tham vấn nhỏ, Sư khai thị đồ chúng:

“Quý thầy hãy ngàn vạn lần quên đi danh và lợi, lấy sự đạm bạc làm vui, tâm danh lợi thế gian giảm thiểu rồi, hướng ý nghĩ về đạo thanh tịnh tự nhiên phát sinh thêm lớn. Giống như Hòa thượng Biển Đam Sơn, một đời nhặt trái lịch*  ăn cho đỡ đói.  Đại sư Vĩnh Gia không ăn rau cải trồng bằng sự cày cuốc, bởi vì cày cuốc sợ thương hại đến những sinh vật nhỏ bé ở dưới đất bùn, và kính trọng sự lao khổ cực nhọc của người nông phu đã bỏ giọt mồ hôi xuống đất cấy cày hạt gạo; bậc cao Tăng như  Hòa thượng Huệ Hưu, 30 năm chỉ mang một đôi giày, lúc đi đường đất không sỏi đá gai gốc thì quải dép lên vai mà đi chân. Các thầy ngày nay cơm áo không thiếu, mỗi thứ hưởng thụ đầy đủ, chưa đói đã ăn, chưa lạnh đã thêm áo, thân thể chưa một hạt bụi bẩn đã tắm gội, chưa đến giờ ngủ đã ngủ, còn như con đường sanh tử thì chưa nắm được rõ ràng, tâm cảnh ô nhiễm chưa rửa sạch, nghiệp chướng chưa đoạn, thì dù phước báo như trên đã kể sao dám hưởng thụ?”

1.14. Đắp một y, ăn một bửa

Đời nhà Đường (618-907), ở Ích Châu, chùa Khuông Tuệ, có pháp sư Huệ Hy.

Pháp sư Huệ Hy độc cư một mình, không có thị giả, ngày ăn một bửa, không tiếp nhận của người ta cúng dường. Trong phòng, trên mặt đất ngoại trừ những vết chân đi lại, bình thường đi tới đi lui, còn lại rêu phong mọc đầy, chiếc giường của sư trừ chỗ chính giữa sư thường ngồi là tương đối không có bụi đất, còn lại hai đầu thì bụi đất bám đầy đóng lớp, hình như lâu, thật lâu lắm chưa có người ngồi. Quần áo của sư rách nát, cũ nhàu không thể tả, chỉ có thể che chắn được gió lạnh, mùa đông thì đắp chiếc y cũ rách này, mùa hạ thì cởi nó ra treo lên trên sàn nhà. Người ta mộ danh sư mà đến yết kiến đảnh lễ, ở trong phòng này mà lãnh giáo, đại sư đối đãi rất từ bi, hoà nhã, thiết tha, ân cần khuyên bảo, có khi người đến đông quá phải đợi đến mấy ngày mới có thể gặp sư để đàm đạo.

1.15. Một mình giữ cửa chết

Triều nhà Nguyên (1206-1368), ở Hàng Châu, Thiền sư Thiên Mục Cao Phong Nguyên Diệu.

Thiền sư Nguyên Diệu tu hành tại Long Tu 9 năm, tự tay chặt cây gỗ  dựng thành một cái am nhỏ để ở, không kể mùa đông mùa hạ, chỉ mặc một chiếc áo nạp y may vá nhiều chỗ (nạp y là chiếc áo được may vá nhiều mảnh, giống như chiếc y ngày xưa ni sư Phước Huệ đã may trong vườn Lộc Uyển, tức nạp y). Sau đó, ngài đến trong thạch động Tây Nham núi Thiên Mục, kiến tạo một am nhỏ một mái giống như chiếc thuyền, lập một cái bảng gọi là ‘Cửa tử’. Trước mặt am la những tảng đá nước nhỏ giọt nhẵn bóng, trơn lụi, phía sau là đất bùn nhão nhẹt, mỗi lần gió mưa chiếc am lại lung lay. Sư xin miễn cúng dường và thị giả, y phục và những vật dụng hàng ngày cũng nhất thiết không cần, không tắm rửa, không cạo râu tóc. Sư đem cái vò bụng lớn miệng nhỏ, cắt bỏ nửa trên làm thành cái nồi, mấy ngày mới ăn một bửa cơm chín, tự cho vậy làm vui; trong sơn động sư ở không có thang mây* không có cách gì để leo lên được. Sư đã vứt bỏ thang, cắt đứt ngoại duyên, dù là đồ đệ của sư cũng khó gặp được.

Bình luận:

“Giống như mặt trời treo lơ lững ngoài chín tầng mây, những bậc đại đức ẩn cư trong vách núi cao ngàn vạn nhẫn**, trước có đại sư Huệ Hy, sau có đại sư Cao Phong Diệu đây, hai ngài quả thật là những bậc siêu trần bạt tụt. Trước đây, tôi lên Thiên Mục Sơn, tiến vào động Trương Công, ghé mắt nhìn xuống thấy khe núi cao đến ngàn trượng, muôn nghìn cảnh tượng hiện ra trước mắt. Luôn tiện tôi cũng đi yết bái di tích “Cửa tử”. Bấy giờ trước mắt tôi vẫn còn phảng phất hình bóng oai nghi và dung nhan của đại sư Cao Phong Diệu, tôi tự than trách thân phận mình sanh sau đẻ muộn không thể thân cận để được nghe ngài chỉ giáo, không ngăn cản được xúc động, nước mắt tuôn rơi, lâu thật lâu không thể kiềm chế được!”.

1.16. Không ăn tối

Ở tỉnh Chiếc Giang, vùng Triệu Hưng, vào mùa an cư tham thiền, mỗi tối làm cơm ăn, gọi là “phóng tam phạn’ (bửa cơm thứ ba). Tương truyền tập tục ăn bửa cơm này rất thịnh soạn, xa xỉ hơn bửa cơm ngọ, rất nhiều thức ăn. Cái tập tục hư hại này lại được truyền rất lâu. Thuở xưa có một vị tiền bối đạo đức cao siêu (tức Thiền sư Pháp Huệ) nghe chúng Tăng phòng bên cạnh làm thức ăn sau giờ ngọ không ngăn được nước mắt, than thở Phật pháp thời kỳ suy đồi, cho nên, cấm người xuất gia quá giờ ngọ không ăn bất cứ vật gì, huống chi đêm hôm lại ăn ư?! Trong giới luật có ghi : “Người đời khua chén bát ra tiếng, ngạ quỷ nghe không kềm chế được cơn đói, trong cổ tự nhiên lửa bừng cháy”. Huống chi đêm hôm mọi người đã yên nghỉ, khua động chày, máy, mâm, chén… âm thanh truyền vào tai người ta, lại chiên, rán, nấu, thổi, nướng… hương vị truyền vào mũi người ta. Không nhớ rằng đối với chúng sanh phải từ bi dạy bảo, phóng túng dục vọng cho thoả bụng miệng, tâm như thế có thể yên ổn ư? Hoặc hỏi : ‘Nửa đêm bụng đói phải làm sao?”. Có thể ăn vài loại quả trái cây, bánh kẹo, không phải động đến nồi niêu, vật thực nấu nướng, lại có thể đỡ đói. Huống nữa, người ta giữ ngọ, từ sau buổi trưa cho đến sáng hôm, trong khoảng thời gian đó, ngoại trừ uống nước, không ăn một thứ gì nữa. Chúng ta buổi tối dùng mấy thứ bánh kẹo, cây trái, thuốc dưỡng sinh cho đỡ đói lại còn không biết đủ, quả là thái quá đi rồi.

Phụ:

Luật Phật chế là căn cứ lập trường của một thầy thuốc, cho rằng ăn đúng giờ ngọ là điều kiện sống khoẻ mạnh và trường thọ, rất phù hợp với thực tại bây giờ. Ngày nay y học đã chứng minh. Trước kia phương pháp làm thức ăn bằng nhiệt lượng cao, nhiều tròng trắng trứng đã bị lật đổ, hoàn toàn phủ định, phương pháp làm thức ăn này chỉ là con đường dẫn đến sự béo phì, cao huyết áp, sơ cứng động mạch… những tâm bệnh, rất dễ đưa đến tử vong nhanh chóng. Ăn chay có thể tránh được những thứ tâm bệnh này và ngừa ung thư cũng đã được chứng minh và phổ biến rồi; bửa ngọ ăn ít, người sẽ gầy một chút, nhưng tuyệt đối không dẫn đến kém dinh dưỡng, tinh thần lại rất tốt. Đạo gia cũng có nói rằng : “Anh muốn sống lâu, trong ruột phải thanh tịnh”. Ngày nay người ăn ít sống lâu rất nhiều, như lão Hòa thượng Quảng Khâm, lão cư sĩ Lý Bỉnh Nam, đều hơn 90 tuổi. Nhìn lại, trên từ Phật Thích Ca, dưới đến lịch đại chư vị tổ sư, không một ai không tu khổ hạnh mà được thành tựu, thậm chí có ngày chỉ ăn một hạt mè, một hạt lúa, đâu đâu cũng có. Mạnh tử cũng nói : “Kẻ muốn làm việc lớn trong thiên hạ, tất trước phải nhọc gân cốt mình, đói thân thể mình, khổ tâm chí mình, làm mà không rối loạn, đây gọi là động tâm nhẫn tánh, chỗ lợi ích Tăng thêm không ít”. Tài năng sửa trị việc đời còn cần phải ‘nhọc gân cốt, đói thân thể’, huống chi người xuất thế hướng đến đại đạo vô thượng, có thể ‘suốt ngày no nê’, vừa đói là ăn hay sao?

Huống nữa, “no ấm thì nghĩ chuyện dâm dục”, sẽ là chướng ngại lớn cho việc tu hành, người xuất gia không thể không biết việc đó. Lợi ích của việc ăn đúng ngọ rất lớn, nhỏ thì có thể kéo dài tuổi thọ, thân thể kiện khương, lớn thì có thể liễu sanh thoát tử. Bởi trong Bát quan trai giới thì chính là 8 giới với một ‘trai’. Trai có nghĩa là ăn đúng ngọ. Công đức của Bát quan trai giới lớn đến mức độ nào? Người tu Tịnh độ nếu như giữ thêm 8 giới quan trai, vãng sanh tất không bị rối loạn. Niệm Phật trong một khoảnh khắc rất quan trọng. Nếu lúc lâm chung không như pháp ‘nhất tâm bất loạn, tâm bất điên đảo’, rất dễ tuỳ theo nghiệp mà đi, rất nguy hiểm! Vạn nhất tâm rối loạn, điên đảo thì phải làm sao?

Thứ nhất, phải nhờ sự trợ niệm của đạo tràng niệm Phật, nhắc nhở chánh niệm, đánh khánh dẫn dắt, xem tượng Phật …vì vậy, tổ chức đạo tràng ‘liên xã liên hữu’ cũng rất quan trọng, đây cũng là một phương diện phản ánh pháp môn niệm Phật của đại thừa, nhập thế và tinh thần bình đẳng.

Thứ hai, chính là nhờ vào sự trì giới, bảo đảm có sức mạnh rất lớn. Người xem kinh Dược Sư đều coi trọng việc tiêu tai thêm thọ, đâu biết rằng lợi ích lớn nhất mà Phật Dược Sư cho chúng sanh ở cõi Ta bà này chính là vãng sanh sang thế giới Lưu Ly Tịnh độ của Ngài ở phương Đông và thế giới Tây phương Cực lạc của Phật A Di Đà. Trong kinh có nói như sau:

“Lại nữa, Mạn Thù Sư Lợi, nếu có bốn chúng, Tỷ kheo, Tỷ kheo ni, Ưu bà tắc, Ưu bà di và những người có niềm tin thanh tịnh, thiện nam, tín nữ… có thể thọ trì tám phần trai giới, hoặc trải qua một năm, hoặc ba tháng, thọ trì những điều đã học, thì nhờ thiện căn này mà nguyện sanh sang thế giới Tây phương cực lạc, nghe chánh pháp đức Phật Vô Lượng Thọ nói; còn chưa được định, nếu nghe danh hiệu đức Thế Tôn Dược Sư Lưu Ly Quang Như Lai, lúc lâm chung có tám vị Bồ tát lớn : Văn Thù Sư Lợi, Quán Thế Âm, Đắc Đại Thế Chí, Vô Tận Ý, Bảo Đàn Hoa, Dược Vương, Dược Thượng, Di Lặc, tám vị Bồ tát này từ trên hư không mà đến, chỉ cho con đường để đến thế giới kia, từ trong hoa báu nhiều màu tự nhiên hoá sanh”.

Xem đó có thể thấy rằng, giữ giới chỉ có ba tháng thì đã có 8 vị Bồ tát lớn đến đón về Tây Phương, sự việc vô cùng tiện nghi. Lòng từ của chư Phật và Bồ tát nghĩ ra rất nhiều phương tiện cho chúng sanh, chỉ vì chúng ta không biết lợi dụng đó thôi. Cho nên, người niệm Phật nếu như chưa được nhất tâm bất loạn, tâm không điên đảo thì nên giữ giới, ăn đúng ngọ cho tốt!.

1.17. Hoá duyên trái lẽ

Trong những thanh quy của Tăng đoàn chùa Vân Thê, có một điều như vầy: “Người đi quyên tiền, hoá duyên trái lẽ, trục xuất khỏi sơn môn”.

Có một thầy nói:

“Không cần phải cấm điều này, cấm thì cơ hội gieo trồng phước điền của chúng sanh sẽ giảm ít đi. Bởi vì, tuy người phạm tội hoá duyên trái lẽ, vi phạm nhân quả, nhưng có thể làm cho chúng sanh phá bỏ được tánh xan tham, xả bỏ tài vật thì cũng được lợi ích và công đức. Ngày xưa, khi Phật còn tại thế, người xuất gia mượn danh nghĩa của Phật để mưu sinh đức Phật đã bao giờ vì những người này chế một điều cấm chưa?”.

Tôi trả lời:

“Lời nói của thầy cố nhiên không sai, phát tâm tốt, nhưng thầy chỉ biết có một mà không biết có hai. Hoá duyên trái lẽ, cái nhân giả dối thì quả mờ mịt, người bố thí biết được, vì đây mà thối mất đạo tâm, về sau không bố thí nữa, sao có thể khiến người ta phá xan tham được? Lúc Phật còn tại thế, có các đệ tử  đi du hoá ở các phương xa trở về, đi qua một thôn lạc, người dân ở trong vùng ấy thấy các thầy Tỷ-kheo này từ xa vội vàng đóng cửa lại hết. Các thầy mới hỏi một số người gần đó vì sao lại có tình trạng sợ hãi các thầy sa môn đến vậy, người ta trả lời nguyên do là vì người ta sợ các thầy hoá duyên trái lẽ! Trước đây có các thầy Tỷ-kheo xấu đi hoá duyên trái lẽ, cho nên họ sợ quý thầy ở đây cũng giống như vậy. Sự việc xảy ra như vậy quý thầy sau khi trở về bẩm báo với đức Phật, đức Phật nghe rồi cho gọi các thầy Tỷ-kheo hoá duyên trái lẽ đến trách mắng, vì sao có thể nói đối với việc này Phật không lập giới cấm!? Phải thận trọng, đừng đi hoá duyên trái lẽ”.

1.18. Thầy giảng pháp

Có những vị pháp sư giảng kinh, thuyết pháp có công đức, vô hình trung thay đổi tâm tánh chúng sanh lúc nào không biết, nhưng chưa có thầy thí thực và có trách nhiệm, giao thiệp đi lại làm bạn với quỷ thần (dễ chuốc lấy phiền muộn và nguy hiểm), chúng ta nên so sánh hai hạng người này có lỗi lầm ít nhiều gì không. Tôi thì cho rằng không nhất định. Thầy giảng kinh nếu như không cẩn thận thì cũng có thể chuốc lấy lỗi lầm rất lớn. Thí thực chỉ là một pháp môn, một pháp giống như dễ dàng tinh thông. Kinh luận thì nhiều loại, muốn mỗi mỗi đều phải tinh thông thì rất khó khăn. Bởi vậy, người xưa, nhiều vị chỉ chuyên nghiên cứu, học tập một pháp môn, như chuyên về nghiên cứu nghĩa lý kinh Pháp Hoa, hoặc chuyên về kinh Hoa Nghiêm… Người bây giờ thì mỗi kinh, mỗi luận đều tuyên giảng, so với chư vị đại đức tiền bối phải chăng họ cao minh hơn? Nhưng mà chưa có bậc minh sư dạy dỗ hướng dẫn thì làm sao dám tự cao tự đại ? y theo cái biết nông cạn, suy luận chủ quan của mình mà phát biểu, thích đề cao cái mới, lập dị rồi phê bình bậy bạ những bậc tiền bối? Kinh luận chỉ có xem qua một chút đã tiến hành giải thích, nhưng chưa có một chút ý kiến bàn luận nào phát huy được rõ ràng. Những điều này thì không đúng! Nhất định phải nghiên cứu lâu ngày, trường kỳ cho thật tinh thâm, nghiên cứu thảo luận nhiều mặt, ôm ấp trong lòng nguyện vọng sáng đạo vốn có làm gốc, không mưu đồ lợi dưỡng, danh vọng riêng mình như thế mới có nhiều công đức mà không lỗi lầm. Hoặc giả, có người hỏi rằng: “Đại sư Trí Giả nói : ‘Vì lợi dưỡng mà hoằng dương kinh Phật cũng có đầy đủ danh nghĩa Bồ tát, lời nói này như thế nào?’. Ồ, đại sư Trí Giả nói câu này là vì khích lệ những người có đầy đủ lòng từ bi nhưng hãy còn thiếu hạnh nguyện Bồ tát vào đời độ sanh mà nói, không phải vì những người tham cầu danh lợi mà nói. Nếu như không suy nghĩ, tìm hiểu ý nghĩa của câu nói này, rất dễ dàng hiểu lầm.

1.19. Lợi ích của người xuất gia

Chư vị đại đức thuở xưa có nói: “Người tốt nhất chính là người xuất gia”; trong dân gian cũng có lưu truyền một câu như thế này: “Một người con xuất gia chín dòng được sanh thiên*”.  Những câu nói như vậy đều là tán thán, khen ngợi người xuất gia, nhưng chưa nói xác định rõ ràng chỗ lợi ích của người xuất gia. Suy cho cùng thì lợi ích của người xuất gia là ở chỗ nào? Thật khó nói, người xuất gia không cần phải cấy cày, không đi dệt vải mà vẫn có cơm ăn, có áo mặc, đó là lợi ích của người xuất gia sao? Hoặc giả nói, không cần phải mua nhà, không cần phải thuê phòng, nhưng vẫn có chỗ cư trú, đó là lợi ích của người xuất gia? Hoặc nói, quốc vương đại thần ủng hộ, tín đồ thí chủ cung kính, trên không bị quan lại bắt đi lính, dưới không bị thứ dân quấy nhiễu mà lại được tự nhiên vui vẻ, thanh nhàn, phóng khoáng, đó là lợi ích của người xuất gia?

Người xưa có bài kệ nói vầy:

“Hạt gạo của thí chủ

Lớn tựa núi Tu di

Nếu đạo lớn không thành

Mang lông đội sừng trả*”

Lại nói : “Một ngày kia lão Diêm Vương tính toán cơm tiền với anh, xem anh lấy gì bồi thường?”. Xem đây đủ thấy, người xuất gia, trái lại nấp kín bên trong một cây đại tai hoạ, lại còn nói là lợi ích sao? Cái gọi là lợi ích của xuất gia chính là có thể thoát được phiền não, dập tắt vô minh, chứng được vô sanh pháp nhẫn, liễu thoát sanh tử, đây mới là việc làm tối thắng, cao quý hơn hết, trong loài trời, người, hơn nữa, cha mẹ giòng họ cũng có thể nhờ đây mà ân triêm đức hạnh. Nếu không như lời này, dù có giàu có đến thiên vàng vạn bạc, cho đến được vinh hiển làm quốc sư cho bảy đời hoàng đế đi nữa (như Thanh Lương quốc sư) cũng chẳng có lợi ích gì để nói! Thật tại tôi rất lo sợ vạn phần, sợ phạm vào lỗi lầm lớn này, đồng thời nói với các bạn đồng tu cùng nhau cảnh giác, lo sợ mà tu.

TỔNG LUẬN

Tỷ-kheo là tiếng phạn Bikkhu, người Trung Hoa dịch là khất sĩ. Sống một mình, thanh tịnh tu hành mới gọi là khất sĩ. Nếu như còn nhiều nhu cầu, nhiều sự nuôi dưỡng, tham dự nhiều việc, đây không phải là trái lại nghĩa gốc của hai chữ Tỷ-kheo sao? Chương này ghi chép lại sự việc từ pháp sư Mân, cho xuống đến chư vị đại đức, khoảng thời gian đó cho đến hôm nay có trên một ngàn năm lịch sử, nhưng phong độ và khí thế của quý ngài, vẫn còn lưu truyền cho đến hôm nay chưa tiêu mất, nghe biết phong độ, khí tiết cao sáng của quý ngài mà không quyết chí vươn lên lại có thể xứng đáng làm Tỷ-kheo sao?