Một điều không thể bác bỏ là: vào thời Đức Phật, những người nghe pháp từ Đức Phật, một số nhanh chóng chứng đạo - quả, một số tuy chứng đạt nhưng chậm chạp, số khác thì không chứng. Vì sao vậy? Là do trí tuệ nhanh nhẹn hay chậm chạp hoặc không đủ.

Một người khi sinh ra đời, không phải ngẫu nhiên mà họ trở thành người tốt hay kẻ xấu. Chính sự tiếp xúc và tác động trực tiếp hoặc gián tiếp từ gia đình, người thân hay bạn bè xung quanh có ảnh hưởng rất lớn đối với người ấy. Việc hình thành nền tảng nhân cách đạo đức cũng như tâm tính của người này phụ thuộc phần nhiều vào các yếu tố khách quan tồn tại.

C ó một vị Tăng hỏi : “Người xuất gia cần phải làm việc gì ?”. Tôi trả lời : “Làm đạo, cầu đạo”. Ông ta nói: “Cầu đạo căn bản nhất phải làm gì?”. Tôi trả lời : “Đức hạnh”.