TẬP V: THIÊN
ĐẠI PHẨM
CHƯƠNG I
45. TƯƠNG ƯNG ÐẠO
I. Phẩm Vô Minh
1.I. Vô Minh (S.v,1)
1. Như
vầy tôi nghe.
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi (Xá-vệ), tại Thắng Lâm, trong vườn
ông Anàthapindika (Cấp Cô Ðộc).
2) Lúc bấy giờ, Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo: "Này các Tỷ-kheo". -- "Thưa
vâng, bạch Thế Tôn".
Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn. Thế Tôn nói như sau:
3) -- Khi nào vô minh dẫn đầu, này các Tỷ-kheo, đưa đến sự thành tựu
các pháp bất thiện, thời vô tàm, vô quý nối tiếp theo. Với kẻ bị vô minh
chi phối, vô trí, này các Tỷ-kheo, tà kiến sanh. Ðối với kẻ có tà kiến,
tà tư duy sanh. Ðối với kẻ có tà tư duy, tà ngữ sanh. Ðối với kẻ có tà
ngữ, tà nghiệp sanh. Ðối với kẻ có tà nghiệp, tà mạng sanh. Ðối với kẻ
có tà mạng, tà tinh tấn sanh. Ðối với kẻ có tà tinh tấn, tà niệm sanh.
Ðối với kẻ có tà niệm, tà định sanh.
4) Khi nào minh dẫn đầu, này các Tỷ-kheo, đưa đến sự thành tựu các
thiện pháp, thời tàm và quý nối tiếp theo. Với kẻ được minh chi phối, có
trí, này các Tỷ-kheo, chánh kiến sanh. Ðối với vị chánh kiến, chánh tư
duy sanh. Ðối với vị chánh tư duy, chánh ngữ sanh. Ðối với vị chánh ngữ,
chánh nghiệp sanh. Ðối với vị chánh nghiệp, chánh mạng sanh. Ðối với vị
chánh mạng, chánh tinh tấn sanh. Ðối với vị chánh tinh tấn, chánh niệm
sanh. Ðối với vị chánh niệm, chánh định sanh.
2.II. Một Nửa (Upaddham) (S.v,1)
1) Một thời, Thế Tôn trú giữa các dân chúng Sakka, tại thị trấn của
dân chúng Sakka tên là Sakkara.
2) Rồi Tôn giả Ananda đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn
rồi ngồi xuống một bên. Ngồi một bên, Tôn giả Ananda bạch Thế Tôn:
-- Một nửa Phạm hạnh này, bạch Thế Tôn, là thiện bạn hữu
(kalyàsamittatà), thiện bạn đãng (kalyànasahàyatà), thiện thân tình
(kalyàsam-pavankatà).
3) -- Chớ có nói vậy, này Ananda! Chớ có nói vậy, này Ananda! Toàn bộ
Phạm hạnh này, này Ananda, là thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân
tình. Với Tỷ-kheo thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình, này
Ananda, thời được chờ đợi Thánh đạo Tám ngành được tu tập, Thánh đạo Tám
ngành được làm cho viên mãn.
4) Và này Ananda, thế nào là Tỷ-kheo thiện bạn hữu, thiện bạn đãng,
thiện thân tình, tu tập và làm cho viên mãn Thánh đạo Tám ngành? Ở đây,
này Ananda, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến viễn ly, liên hệ
đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Tỷ-kheo tu tập
chánh tư duy... tu tập chánh ngữ... tu tập chánh nghiệp... tu tập chánh
mạng... tu tập chánh tinh tấn... tu tập chánh niệm... tu tập chánh định
liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng
đến từ bỏ. Như vậy, này Ananda, là Tỷ-kheo thiện bạn hữu, thiện bạn
đãng, thiện thân tình, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn
Thánh đạo Tám ngành.
5) Này Ananda, chính với pháp môn này, các Ông cần phải hiểu thế nào
toàn bộ Phạm hạnh này là thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình.
Do Ta lấy thiện làm bạn hữu, này Ananda, nên các chúng sanh bị sanh
được giải thoát khỏi sanh; các chúng sanh bị già được giải thoát khỏi
già; các chúng sanh bị chết được giải thoát khỏi chết; các chúng sanh bị
sầu, bi, khổ, ưu, não được giải thoát khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não. Chính
với pháp môn này, này Ananda, các Ông cần phải hiểu thế nào toàn bộ
Phạm hạnh này là thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình.
3.III. Sàriputta (S.v,3)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Rồi Tôn giả Sàriputta đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn
rồi ngồi xuống một bên. Ngồi một bên, Tôn giả Sàriputta bạch Thế Tôn:
-- Toàn bộ Phạm hạnh này, bạch Thế Tôn, chính là thiện bạn hữu, thiện
bạn đãng, thiện thân tình này.
3)-- Lành thay, này Sàriputta! Lành thay, này Sàriputta! Chính toàn
bộ Phạm hạnh này là thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân tình này.
Này Sàriputta, với Tỷ-kheo thiện bạn hữu, thiện bạn đãng, thiện thân
tình, được chờ đợi rằng Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, sẽ được làm
cho viên mãn.
4-5) (Như đoạn số 4, số 5 của kinh trên, chỉ khác: đây là Tôn giả
Sàriputta chớ không phải Tôn giả Ananda)
4.IV. Bà La Môn (S.iv,4)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Tôn giả Ananda, vào buổi sáng, đắp y, cầm y bát, đi vào Sàvatthi
để khất thực.
3) Rồi Tôn giả Ananda thấy Bà-la-môn Jànusoni đi xe ra khỏi Sàvatthi,
cỗ xe toàn ngựa trắng kéo. Trắng là những con ngựa kéo xe. Trắng là
những đồ trang sức. Trắng là cỗ xe. Trắng là những bộ phận tùy thuộc
(parivàro). Trắng là những sợi dây cương. Trắng là cây gậy thúc ngựa.
Trắng là cái lọng. Trắng là cái khăn đội. Trắng là những quần áo. Trắng
là giày mang. Và được quạt với cái quạt trắng. Quần chúng thấy vậy, liền
nói: "Thật là cỗ xe thù thắng. Thật là cỗ xe thù thắng về dung sắc!"
4) Rồi Tôn giả Ananda đi khất thực ở Sàvatthi xong, sau bữa ăn, trên
con đường đi khất thực trở về, đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế
Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi một bên, Tôn giả Ananda bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, vào buổi sáng, con đắp y, cầm y bát và đi vào
Sàvatthi để khất thực. Bạch Thế Tôn, con thấy Bà-la-môn Jànusoni đi xe
ra khỏi Sàvatthi, cỗ xe toàn ngựa trắng kéo. Trắng là những con ngựa kéo
xe... Thật là cỗ xe thù thắng về dung sắc! Bạch Thế Tôn, Thế Tôn có thể
nói lên cỗ xe thù thắng trong Pháp và Luật này?
Thế Tôn nói:
-- Có thể được, này Ananda. Thánh đạo Tám ngành này, này Ananda, là
đồng nghĩa với cỗ xe thù thắng, cỗ xe pháp này. Vô thượng là sự chinh
phục trong chiến trận.
5) Chánh tri kiến, này Ananda, được tu tập, được làm cho viên mãn,
cuối cùng đưa đến nhiếp phục tham, nhiếp phục sân, nhiếp phục si. Chánh
tư duy, này Ananda, cuối cùng đưa đến nhiếp phục tham, nhiếp phục sân,
nhiếp phục si. Chánh ngữ... Chánh nghiệp... Chánh mạng... Chánh tinh
tấn... Chánh niệm... Chánh định, này Ananda, được tu tập, được làm cho
viên mãn, cuối cùng đưa đến nhiếp phục tham, nhiếp phục sân, nhiếp phục
si.
Này Ananda, chính với pháp môn này, các Ông cần phải hiểu như thế
này: "Cỗ xe thù thắng, cỗ xe pháp, vô thượng là sự chinh phục trong
chiến trận, là đồng nghĩa với Thánh đạo Tám ngành này".
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Bậc Thiện Thệ nói như vậy xong, bậc Ðạo
Sư lại nói thêm:
Ai được tín, trí tuệ,
Thường xuyên liên kết lại,
Lấy hổ thẹn làm cán,
Lấy ý làm ách xe.
Niệm là người đánh xe,
Biết hộ trì, phòng hộ,
Cỗ xe lấy giới luật
Làm vật dụng cho xe.
Thiền là trục bánh xe,
Tinh tấn là bánh xe,
Xả là định thường hằng,
Vô dục là nệm xe.
Vô sân và vô hại,
Viễn ly là binh khí,
Nhẫn nhục là áo giáp,
An ổn khỏi khổ ách,
Làm mục đích đạt đến,
Cỗ xe được chuyển vận.
Pháp này tự ngã làm,
Trở thành thuộc tự ngã.
Là cỗ xe thù thắng,
Vô thượng, không sánh bằng.
Ngồi trên cỗ xe ấy,
Bậc Trí thoát ly đời,
Chắc chắn, không sai chạy,
Họ đạt được chiến thắng.
5.V. Với Mục Ðích Gì? (S.v,6)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Rồi rất nhiều Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn
rồi ngồi xuống một bên.
3) Ngồi một bên, các Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, các du sĩ ngoại đạo đến hỏi chúng con: "Này
chư Hiền, vì mục đích gì, Phạm hạnh được sống dưới Sa-môn Gotama?" Ðược
hỏi vậy, bạch Thế Tôn, chúng con trả lời các du sĩ ngoại đạo ấy như sau:
"Này chư Hiền, với mục đích liễu tri đau khổ, Phạm hạnh được sống dưới
Sa-môn Gotama". Ðược hỏi như vậy và trả lời như vậy, bạch Thế Tôn, có
phải chúng con trả lời đúng với lời nói Thế Tôn, chúng con không xuyên
tạc Thế Tôn với điều không thật, chúng con trả lời đúng pháp và thuận
pháp, và những ai là vị đồng pháp, nói lời đúng pháp và thuận pháp,
không có cơ hội để chỉ trích?
4) -- Này các Tỷ-kheo, các Ông được hỏi như vậy và trả lời như vậy là
các Ông trả lời đúng với lời của Ta, các Ông không xuyên tạc Ta với
điều không thật, các Ông trả lời đúng pháp và thuận pháp, và những ai là
vị đồng pháp, nói lời đúng pháp và thuận pháp, không có cơ hội để chỉ
trích. Này các Tỷ-kheo, do mục đích liễu tri đau khổ mà Phạm hạnh được
sống dưới Ta. Này các Tỷ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo hỏi các Ông: "Này
Hiền giả, có con đường nào, có đạo lộ nào đưa đến liễu tri đau khổ
này?" Ðược hỏi vậy, thời các Ông hãy trả lời cho các du sĩ ngoại đạo ấy
như sau: "Này chư Hiền, có con đường, có đạo lộ đưa đến liễu tri đau khổ
này".
5) Này các Tỷ-kheo, thế nào là con đường, thế nào là đạo lộ đưa đến
liễu tri đau khổ? Ðây là con đường Thánh đạo Tám ngành, tức là chánh tri
kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh
tấn, chánh niệm, chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây là con đường, đây là
đạo lộ đưa đến liễu tri sự đau khổ này.
6) Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần phải trả lời cho các du
sĩ ngoại đạo ấy như vậy.
6.VI. Một Tỷ Kheo Khác (1) (S.iv,7)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Rồi một Tỷ-kheo khác đi đến Thế Tôn...
3) Ngồi một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
-- "Phạm hạnh, Phạm hạnh", bạch Thế Tôn, được nói đến như vậy. Bạch
Thế Tôn, thế nào là Phạm hạnh? Thế nào là cứu cánh Phạm hạnh?
-- Này Tỷ-kheo, con đường Thánh đạo Tám ngành này là Phạm hạnh, tức
là chánh tri kiến... chánh định. Này Tỷ-kheo, đoạn tận tham, đoạn tận
sân, đoạn tận si, đây là cứu cánh Phạm hạnh.
7.VII. Một Tỷ Kheo Khác (2) (S.iv,8)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn; sau khi đến...
3) Ngồi một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
--"Nhiếp phục tham, nhiếp phục sân, nhiếp phục si", bạch Thế Tôn,
được gọi là như vậy. Ðồng nghĩa với gì, bạch Thế Tôn, là nhiếp phục
tham, nhiếp phục sân, nhiếp phục si?
-- Ðồng nghĩa với Niết-bàn giới là nhiếp phục tham, nhiếp phục sân,
nhiếp phục si, cũng được gọi là đoạn tận các lậu hoặc.
4) Khi được nói vậy, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
-- "Bất tử, bất tử", bạch Thế Tôn, được gọi là như vậy. Thế nào là
bất tử, bạch Thế Tôn? Thế nào là con đường đưa đến bất tử?
-- Ðoạn tận tham, đoạn tận sân, đoạn tận si, này Tỷ-kheo, được gọi là
bất tử. Con đường Thánh đạo Tám ngành này là con đường đưa đến bất tử,
tức là chánh tri kiến... chánh định.
8.VIII. Phân Tích (S.iv,8)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng và phân tích Thánh đạo Tám ngành
này. Hãy lắng nghe và khéo tác ý. Ta sẽ giảng.
-- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn. Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, thế nào là con đường Thánh đạo Tám ngành? Tức
là chánh tri kiến... chánh định.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh tri kiến? Này các Tỷ-kheo,
chính là trí về khổ, trí về khổ tập, trí về khổ diệt, trí về con đường
đưa đến khổ diệt. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh tri kiến.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh tư duy? Này các Tỷ-kheo,
chính là xuất ly tư duy, vô sân tư duy, vô hại tư duy. Này các Tỷ-kheo,
đây gọi là chánh tư duy.
6) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh ngữ? Này các Tỷ-kheo, chính
là từ bỏ nói láo, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ nói lời độc ác, từ bỏ nói
lời phù phiếm. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh ngữ.
7) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh nghiệp? Này các Tỷ-kheo,
chính là từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ phi Phạm hạnh.
Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh nghiệp.
8) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh mạng? Ở đây, này các Tỷ-kheo,
vị Thánh đệ tử đoạn trừ tà mạng, nuôi sống với chánh mạng. Này các
Tỷ-kheo, đây gọi là chánh mạng.
9) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh tinh tấn? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, với mục đích khiến cho các ác, bất thiện pháp từ trước chưa
sanh không cho sanh khởi, khởi lên ý muốn, cố gắng, tinh tấn, sách tấn,
trì tâm; với mục đích khiến cho các ác, bất thiện pháp đã sanh được trừ
diệt, khởi lên ý muốn, cố gắng, tinh tấn, sách tấn, trì tâm; với mục
đích khiến cho các thiện pháp từ trước chưa sanh nay được sanh khởi,
khởi lên ý muốn, cố gắng, tinh tấn, sách tấn, trì tâm; với mục đích
khiến cho các thiện pháp đã được sanh có thể duy trì, không có lu mờ,
được tăng trưởng, được quảng đại, được tu tập, được viên mãn, khởi lên ý
muốn, cố gắng, tinh tấn, sách tấn, trì tâm. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là
chánh tinh tấn.
10) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh niệm? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, Tỷ-kheo sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh
niệm, với mục đích điều phục tham ưu ở đời; Tỷ-kheo sống quán thọ trên
các thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm với mục đích điều phục tham ưu
ở đời; Tỷ-kheo sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm
với mục đích điều phục tham ưu ở đời; Tỷ-kheo sống quán pháp trên các
pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm với mục đích điều phục tham ưu ở
đời. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh niệm.
11) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh định? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ly dục, ly pháp bất thiện, chứng và trú Thiền thứ nhất,
một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm, có tứ. Làm cho tịnh chỉ
tầm và tứ, chứng và trú Thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định
sanh, không tầm, không tứ, nội tĩnh, nhất tâm. Vị ấy ly hỷ trú xả, chánh
niệm, tỉnh giác, thân cảm sự lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là xả niệm
lạc trú, chứng và trú Thiền thứ ba. Xả lạc, xả khổ, diệt hỷ ưu đã cảm
thọ trước, chứng và trú Thiền thứ tư, không khổ không lạc, xả niệm thanh
tịnh. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh định.
9.IX. Sùka (Râu lúa mì) (S.iv,10)
1-2) Tại Sàvatthi...
-- Này các Tỷ-kheo, ví như sợi râu của lúa mì hay sợi râu của lúa
mạch đặt hướng sai lạc, khi bị tay hay chân đè vào, có thể đâm thủng tay
hay chân, hay có thể làm đổ máu; sự tình này không xảy ra. Vì sao? Này
các Tỷ-kheo, vì sợi râu bị đặt hướng sai lạc. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo kiến bị đặt hướng sai lạc, con đường tu tập bị đặt hướng sai
lạc, có thể đâm thủng vô minh, làm minh sanh khởi, có thể đạt Niết-bàn;
sự tình này không xảy ra. Vì sao? Này các Tỷ-kheo, vì kiến bị đặt hướng
sai lạc.
3) Này các Tỷ-kheo, ví như sợi râu của lúa mì, hay sợi râu của lúa
mạch được đặt hướng chân chánh, khi bị tay hay chân đè vào, có thể đâm
thủng tay hay chân, hay có thể làm đổ máu; sự tình này có xảy ra. Vì
sao? Này các Tỷ-kheo, vì sợi râu được đặt hướng chân chánh. Cũng vậy,
này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo kiến được đặt hướng chân chánh, con đường tu
tập được đặt hướng chân chánh, có thể đâm thủng vô minh, làm minh sanh
khởi, có thể chứng đạt Niết-bàn; sự tình này có xảy ra. Vì sao? Này các
Tỷ-kheo, vì kiến được đặt hướng chân chánh.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo có kiến được đặt hướng chân
chánh, con đường tu tập được đặt hướng chân chánh, đâm thủng vô minh,
làm minh sanh khởi, chứng đạt Niết-bàn?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy do
kiến được đặt hướng chân chánh, do con đường tu tập được đặt hướng chân
chánh, nên đâm thủng vô minh, minh được sanh khởi, chứng được Niết-bàn.
10.X. Nandiya (S.iv,11)
1) Tại Sàvatthi.
2) Rồi du sĩ Nandiya đi đến Thế Tôn; sau khi đến, nói lên những lời
chào đón hỏi thăm với Thế Tôn, sau khi nói lên những lời chào đón hỏi
thăm thân hữu liền ngồi xuống một bên.
3) Ngồi một bên, du sĩ Nandiya bạch Thế Tôn:
-- Thưa Tôn giả Gotama, có bao nhiêu pháp được tu tập, được làm cho
viên mãn, đưa đến Niết-bàn, hướng đến đích Niết-bàn, đưa đến cứu cánh
Niết-bàn?
4) -- Có tám pháp này, này Nandiya, đưa đến Niết-bàn, hướng đến đích
Niết-bàn, đưa đến cứu cánh Niết-bàn. Tức là chánh tri kiến... chánh
định. Có tám pháp này, này Nandiya, được tu tập, được làm cho viên mãn,
đưa đến Niết-bàn, hướng đến đích Niết-bàn, đưa đến cứu cánh Niết-bàn.
5) Khi được nói vậy, du sĩ Nandiya bạch Thế Tôn:
-- Thật vi diệu thay, thưa Tôn giả Gotama! Thật vi diệu thay, thưa
Tôn giả Gotama! Như người dựng đứng lại những gì bị quăng ngã xuống...
từ nay cho đến mạng chung, con xin trọn đời quy ngưỡng.
II. Phẩm Trú
11.I. Trú (1) (S.v,12)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi.
2) -- Này các Tỷ-kheo, Ta muốn sống Thiền định trong nửa tháng, không
có ai đến yết kiến Ta, trừ độc nhất người mang đồ ăn khất thực.
-- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn. Như vậy, không một ai đến yết kiến
Thế Tôn, trừ một người người mang đồ ăn khất thực lại.
3) Rồi Thế Tôn sau nửa tháng, từ chỗ Thiền tịnh đứng dậy và gọi các
Tỷ-kheo:
-- Với sự an trú, Ta đã trú khi Ta mới chứng Chánh đẳng Chánh giác,
nhưng Ta chỉ trú một phần thôi.
4) Như vậy, Ta rõ biết những gì được cảm thọ do duyên tà kiến, những
gì được cảm thọ do duyên chánh kiến... những gì được cảm thọ do duyên tà
định, những gì được cảm thọ do duyên chánh định, những gì được cảm thọ
do duyên ước muốn (chanda), những gì được cảm thọ do duyên tầm
(vitakka), những gì được cảm thọ do duyên tưởng (sannà).
5) Khi ước muốn không tịnh chỉ, thời tầm không tịnh chỉ, tưởng không
tịnh chỉ; do duyên như vậy, có được những cảm thọ. Và khi ước muốn được
tịnh chỉ, nhưng tầm chưa được tịnh chỉ, tưởng chưa được tịnh chỉ; do
duyên như vậy, có được những cảm thọ. Và khi ước muốn được tịnh chỉ, tầm
được tịnh chỉ, nhưng tưởng chưa được tịnh chỉ, do duyên như vậy, có
được những cảm thọ. Và khi ước muốn được tịnh chỉ, tầm được tịnh chỉ,
tưởng được tịnh chỉ, do duyên như vậy, có được những cảm thọ.
6) Ðối với người chưa chứng đạt, cần phải tinh tấn để được chứng đạt.
Trong trường hợp đã được chứng đạt; do duyên như vậy, có được những cảm
thọ.
12.II. Trú (2) (S.v,13)
1-2) Ở Sàvatthi...
-- Này các Tỷ-kheo, Ta muốn sống Thiền tịnh trong ba tháng...
3) Sau ba tháng, Thế Tôn từ Thiền tịnh đứng dậy, gọi các Tỷ-kheo:
-- Với sự an trú, Ta đã trú khi Ta mới chứng Chánh đẳng Chánh giác.
Nhưng Ta chỉ trú một phần thôi.
4) Như vậy, Ta rõ biết (pajànàmi) những gì được cảm thọ do duyên tà
kiến, những gì được cảm thọ do duyên tà kiến được tịnh chỉ, những gì
được cảm thọ do duyên chánh kiến, những gì được cảm thọ do duyên chánh
kiến được tịnh chỉ, những gì được cảm thọ do duyên tà định, những gì
được cảm thọ do duyên tà định được tịnh chỉ, những gì được cảm thọ do
duyên chánh định, những gì được cảm thọ do duyên chánh định được tịnh
chỉ, những gì được cảm thọ do duyên ước muốn (chanda), những gì được cảm
thọ do duyên ước muốn được tịnh chỉ, những gì được cảm thọ do duyên
tầm, những gì được cảm thọ do duyên tầm được tịnh chỉ, những gì được cảm
thọ do duyên tưởng, những gì được cảm thọ do duyên tưởng được tịnh chỉ.
5) Khi ước muốn không tịnh chỉ, tầm không tịnh chỉ, tưởng không tịnh
chỉ; do duyên như vậy, có được những cảm thọ. Và khi ước muốn được tịnh
chỉ, nhưng tầm chưa được tịnh chỉ, tưởng chưa được tịnh chỉ; do duyên
như vậy, có được những cảm thọ. Và khi ước muốn được tịnh chỉ, tầm được
tịnh chỉ, nhưng tưởng chưa được tịnh chỉ; do duyên như vậy, có được
những cảm thọ. Và khi ước muốn được tịnh chỉ, tầm được tịnh chỉ, tưởng
được tịnh chỉ; do duyên như vậy, có được những cảm thọ.
6) Ðối với người chưa chứng đạt, cần phải tinh tấn để chứng đạt.
Trong trường hợp đã được chứng đạt; do duyên như vậy, có được những cảm
thọ.
13.III. Hữu Học (S.v,14)
1) Ở Sàvatthi.
2) Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn...
3) Ngồi một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:
-- "Hữu học, hữu học", bạch Thế Tôn, được gọi là như vậy. Cho đến như
thế nào, bạch Thế Tôn, là bậc hữu học?
4) -- Ở đây, này Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đầy đủ chánh kiến của bậc hữu
học... đầy đủ chánh định của bậc hữu học. Cho đến như vậy, Tỷ-kheo ấy
được gọi là bậc hữu học.
14.IV. Sanh Khởi (1)
1) Ở Sàvatthi...
2) -- Có tám pháp này được tu tập, được làm cho viên mãn, chưa được
sanh khởi, có thể sanh khởi, nhưng chỉ khi nào Như Lai, bậc A-la-hán,
Chánh Ðẳng Giác xuất hiện.
3) Thế nào là tám? Tức là chánh tri kiến... chánh định. Tám pháp này,
này các Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho viên mãn, chưa được sanh
khởi có thể sanh khởi, nhưng chỉ khi nào Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh
Ðẳng Giác xuất hiện.
15.V. Sanh Khởi (2) (S.v,14)
1) Ở Sàvatthi...
2) -- Có tám pháp này, này các Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho
viên mãn, nếu chưa sanh khởi có thể sanh khởi, nhưng chỉ trong giới luật
của bậc Thiện Thệ.
3) Thế nào là tám? Tức là chánh tri kiến... chánh định. Có tám pháp
này, này các Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho viên mãn, nếu chưa được
sanh khởi có thể sanh khởi, nhưng chỉ trong giới luật của bậc Thiện Thệ.
16.VI. Thanh Tịnh (1) (S.v,15)
1-2) Tại Sàvatthi...
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Có tám pháp này, này các Tỷ-kheo, thanh tịnh, trong sáng, không
cấu uế, ly các phiền não, nếu chưa sanh khởi có thể sanh khởi, nhưng
chỉ khi nào Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Ðẳng Giác xuất hiện.
4) Thế nào là tám? Tức là chánh tri kiến... chánh định. Có tám pháp
này, này các Tỷ-kheo, thanh tịnh, trong sáng, không có cấu uế, ly các
phiền não, nếu chưa sanh khởi có thể sanh khởi, nhưng chỉ khi nào Như
Lai, bậc A-la-hán Chánh Ðẳng Giác xuất hiện.
17.VII. Thanh Tịnh (2) (S.v,15)
1-2) Tại Sàvatthi...
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Có tám pháp này, này các Tỷ-kheo, thanh tịnh, trong sáng... có
thể sanh khởi, nhưng chỉ trong giới luật của bậc Thiện Thệ.
4) Thế nào là tám? Tức là chánh tri kiến... chánh định. Có tám pháp
này, này các Tỷ-kheo, thanh tịnh, trong sáng, không có cấu uế, ly các
phiền não, nếu chưa sanh khởi có thể sanh khởi, nhưng chỉ trong giới
luật của bậc Thiện Thệ.
18.VIII. Vườn Gà (1) (Kukkutàràma) (S.v,15)
1) Như vầy tôi nghe.
Một thời Tôn giả Ananda, Tôn giả Bhadda trú tại Vườn Gà, tại
Pàtaliputta.
2) Rồi Tôn giả Bhadda, vào buổi chiều, từ Thiền tịnh đứng dậy, đi đến
Tôn giả Ananda; sau khi đến, nói lên với Tôn giả Ananda những lời chào
đón hỏi thăm, sau khi nói lên những lời chào đón hỏi thăm thân hữu, liền
ngồi xuống một bên.
3) Ngồi một bên, Tôn giả Bhadda nói với Tôn giả Ananda:
-- "Phi Phạm hạnh, phi Phạm hạnh", này Hiền giả Ananda, được nói đến
như vậy. Thế nào, thưa Hiền giả, là phi Phạm hạnh?
-- Lành thay, lành thay, Hiền giả Bhadda! Hiền thiện thay, này Hiền
giả Bhadda, là đường hầm (ummagga) của Hiền giả! Hiền thiện thay, là lời
biện tài! Tốt đẹp thay, là câu hỏi!
4) Này Hiền giả Bhadda, có phải như vầy là câu hỏi của Hiền giả: "Phi
Phạm hạnh, phi Phạm hạnh, này Hiền giả Ananda, được nói đến như vậy.
Thế nào, thưa Hiền giả, là phi Phạm hạnh?" chăng?
-- Thưa vâng, Hiền giả.
5) -- Này Hiền giả, con đường tà đạo tám ngành này là phi Phạm hạnh.
Tức là tà tri kiến... tà định.
19.IX. Vườn Gà (2) (S.v,16)
1-2) Nhân duyên ở Pàtaliputta...
3)-- "Phạm hạnh, Phạm hạnh", này Hiền giả Ananda, được nói đến như
vậy. Này Hiền giả, thế nào là Phạm hạnh, thế nào là cứu cánh Phạm hạnh?
-- Lành thay, lành thay, này Hiền giả Bhadda! Hiền thiện thay, này
Hiền giả Bhadda, là đường hầm của Hiền giả! Hiền thiện thay, là lời biện
tài! Tốt đẹp thay, là câu hỏi!
4) Này Hiền giả Bhadda, có phải như vầy là câu hỏi của Hiền giả:
"Phạm hạnh, Phạm hạnh, này Hiền giả Ananda, như vậy được nói đến. Này
Hiền giả, thế nào là Phạm hạnh, thế nào là cứu cánh Phạm hạnh?" chăng?
-- Thưa phải, Hiền giả.
5) -- Này Hiền giả, con đường Thánh đạo Tám ngành này là Phạm hạnh.
Tức là chánh tri kiến... chánh định. Này Hiền giả, đoạn tận tham, đoạn
tận sân, đoạn tận si là cứu cánh Phạm hạnh này.
20.X. Vườn Gà (3) (S.v,16)
1-2) Nhân duyên tại Pàtaliputta...
3)-- "Phạm hạnh, Phạm hạnh", thưa Hiền giả, như vậy được nói đến.
Thưa Hiền giả, thế nào là Phạm hạnh? Thế nào là người hành Phạm hạnh?
Thế nào là cứu cánh Phạm hạnh?
4) -- Lành thay, lành thay, Hiền giả Bhadda! Hiền thiện thay, này
Hiền giả Bhadda, là đường hầm của Hiền giả! Hiền thiện thay là lời biện
tài! Tốt đẹp thay, là câu hỏi!
5) Này Hiền giả Bhadda, có phải như vầy là câu hỏi của Hiền giả:
"Phạm hạnh, Phạm hạnh, này Hiền giả Ananda, như vậy được nói đến. Này
Hiền giả, thế nào là Phạm hạnh? Thế nào là người hành Phạm hạnh? Thế nào
là cứu cánh Phạm hạnh?" chăng?
-- Thưa phải, Hiền giả.
6) -- Này Hiền giả, con đường Thánh đạo Tám ngành này là Phạm hạnh,
tức là chánh tri kiến... chánh định. Này Hiền giả, ai đầy đủ Thánh đạo
Tám ngành này, người ấy được gọi là người hành Phạm hạnh. Này Hiền giả,
đoạn tận tham, đoạn tận sân, đoạn tận si, đây là cứu cánh Phạm hạnh.
III. Phẩm Tà Tánh
21.I. Tà Tánh (S.v,17)
1-2) Nhân duyên ở Sàvatthi...
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về tà tánh và chánh
tánh. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là tà tánh? Tức là tà tri kiến... tà
định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tà tánh.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh tánh? Tức là chánh tri
kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh tánh.
22.II. Pháp Bất Thiện (S.v,18)
1-2) Nhân duyên ở Sàvatthi.
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về bất thiện pháp và
thiện pháp. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là bất thiện pháp? Tức là tà tri
kiến... tà định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là bất thiện pháp.
5) Thế nào là thiện pháp? Tức là chánh tri kiến... chánh định. Ðây
gọi là thiện pháp.
23.III. Ðạo Lộ (S.v,18)
1-2) Sàvatthi.
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về tà đạo lộ và chánh
đạo lộ. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là tà đạo lộ? Tức là tà tri kiến... tà
định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tà đạo lộ.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh đạo lộ? Tức là chánh tri
kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh đạo lộ.
24.IV. Ðạo Lộ (2) (S.v,18)
1-2) Sàvatthi.
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, với người tại gia hay với người xuất gia, Ta
không tán thán tà đạo lộ.
4) Người tại gia hay người xuất gia, theo tà hạnh, này các Tỷ-kheo,
do vì tà hạnh và nhân tà hạnh, vị ấy không phải là người phát huy
(àràdhaka) chánh lý (nàyam), pháp (dhammam), và thiện (kusatam). Và này
các Tỷ-kheo, thế nào là tà đạo lộ? Tức là tà tri kiến... tà định. Này
các Tỷ-kheo, đây gọi là tà đạo lộ. Ðối với người tại gia hay người xuất
gia, này các Tỷ-kheo, Ta không tán thán tà đạo lộ.
5) Người tại gia hay người xuất gia theo tà hạnh, này các Tỷ-kheo, do
vì tà hạnh và nhân tà hạnh, vị ấy không phải là người phát huy chánh
lý, pháp và thiện.
6) Và này các Tỷ-kheo, với người tại gia hay với người xuất gia, Ta
tán thán chánh đạo lộ.
7) Người tại gia hay người xuất gia theo chánh hạnh, này các Tỷ-kheo,
do vì chánh hạnh và nhân chánh hạnh, vị ấy là người phát triển chánh
lý, pháp và thiện. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh đạo lộ? Tức là
chánh tri kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh đạo lộ.
Và này với người tại gia hay người xuất gia, Ta tán thán chánh đạo lộ.
8) Người tại gia, hay người xuất gia, theo chánh hạnh, này các
Tỷ-kheo, do vì chánh hạnh và do nhân chánh hạnh, vị ấy trở thành người
phát huy chánh lý, pháp và thiện.
25.V. Không Phải Chân Nhân (1) (Asappurisa) (S.v,19)
1-2) Ở Sàvatthi...
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về phi chân nhân và
chân nhân. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là phi chân nhân? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, có người theo tà tri kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà
mạng, là tinh tấn, tà niệm, tà định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là phi
chân nhân.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chân nhân? Ở đây, này các Tỷ-kheo,
có người theo chánh tri kiến, theo chánh tư duy, theo chánh ngữ, theo
chánh nghiệp, theo chánh mạng, theo chánh tinh tấn, theo chánh niệm,
theo chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chân nhân.
26.VI. Không Phải Chân Nhân (2) (S.v,20)
1-2) Ở Sàvatthi...
Ở đấy, Thế Tôn nói như sau:
3) -- Ta sẽ giảng cho các Ông, này các Tỷ-kheo, về phi chân nhân và
tệ hơn phi chân nhân. Ta sẽ giảng cho các Ông, này các Tỷ-kheo, về chân
nhân và tốt hơn chân nhân. Hãy lắng nghe...
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là phi chân nhân? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, có người theo tà kiến... theo tà định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi
là phi chân nhân.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là phi chân nhân còn tệ hơn phi chân
nhân? Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người theo tà kiến... theo tà định,
theo tà trí, theo tà giải thoát. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là phi chân
nhân còn tệ hơn phi chân nhân.
6) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là bậc chân nhân? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, có người theo chánh tri kiến... theo chánh định. Này các
Tỷ-kheo, đây gọi là chân nhân.
7) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là bậc chân nhân còn tốt đẹp hơn bậc
chân nhân? Ở đây, này các Tỷ-kheo, có người theo chánh tri kiến... theo
chánh định, theo chánh trí, theo chánh giải thoát. Này các Tỷ-kheo, đây
gọi là bậc chân nhân còn tốt đẹp hơn các bậc chân nhân.
27.VII. Cái Bình (S.v,20)
1-2) Ở Sàvatthi...
3)-- Này các Tỷ-kheo, ví như một cái bình, nếu không có cái giá chống
đỡ thời dễ bị nghiêng ngã, nếu có cái giá chống đỡ thời khó nghiêng
ngã. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, nếu tâm không có cái giá chống đỡ thời
dễ bị nghiêng ngã, nếu có cái giá chống đỡ thời khó nghiêng ngã.
4) Và này các Tỷ-kheo, cái gì là giá chống đỡ cho tâm? Chính là Thánh
đạo Tám ngành này, tức là chánh tri kiến... chánh định. Ðây gọi là cái
giá chống đỡ tâm.
5) Này các Tỷ-kheo, ví như cái bình không có cái giá chống đỡ thời dễ
bị nghiêng ngã, nếu có cái giá chống đỡ thời khó bị nghiêng ngã. Cũng
vậy, này các Tỷ-kheo, nếu tâm không có cái giá chống đỡ thời dễ bị
nghiêng ngã, nếu có cái giá chống đỡ thời khó bị nghiêng ngã.
28.VIII. Ðịnh (S.v,21)
1-2) Ở Sàvatthi...
Rồi Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ thuyết cho các Ông về chánh định với sở y
(saupanisam), với tư lường (saparikkhàram). Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh định với sở y, với tư lương?
Tức là chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh
mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm.
5) Nhứt tâm, này các Tỷ-kheo, có bảy chi phần này làm tư lương. Này
các Tỷ-kheo, đây gọi là Thánh chánh định với sở y, với tư lường.
29.IX. Thọ (S.v,21)
1-2) Ở Sàvatthi...
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, có ba thọ này. Thế nào là ba? Lạc thọ, khổ
thọ, phi khổ phi lạc thọ. Này các Tỷ-kheo, đây là ba thọ này.
4) Muốn liễu tri ba thọ này cần phải tu tập Thánh đạo Tám ngành, tức
là chánh tri kiến... chánh định. Muốn liễu tri thọ này cần phải tu tập
Thánh đạo Tám ngành.
30.X. Uttiya hay Uttika (S.v,22)
1-2) Nhân duyên ở Sàvatthi...
3) Rồi Tôn giả Uittiya đi đến Thế Tôn...
4) Ngồi một bên, Tôn giả Uttiya bạch Thế Tôn:
-- Ở đây, bạch Thế Tôn, trong khi con độc cư Thiền tịnh, tư tưởng như
sau được khởi lên: "Năm dục công đức được Thế Tôn nói đến, và năm dục
công đức được Thế Tôn nói đến là gì?"
5 -- Lành thay, lành thay, này Uttiya! Năm dục công đức này được Ta
nói đến, này Uttiya. Thế nào là năm? Các sắc do mắt nhận thức khả lạc,
khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn, các tiếng do tai nhận
thức... các hương do mũi nhận thức... các vị do lưỡi nhận nhận thức...
các xúc do thân nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến
dục, hấp dẫn. Năm dục công đức này, này Uttiya, được Ta nói đến.
6) Muốn đoạn tận năm dục công đức này, này Uttiya, cần phải tu tập
Thánh đạo Tám ngành. Thế nào là Thánh đạo Tám ngành? Tức là chánh tri
kiến... chánh định. Muốn đoạn tận năm dục công đức này, này Uttiya, cần
phải tu tập Thánh đạo Tám ngành này.
IV. Phẩm Về Hạnh (Patipattivagga)
31.I. Hạnh (Patipatti) (S.v,23)
1-2) Nhân duyên ở Sàvatthi...
Thế Tôn nói như sau:
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về tà hạnh và về chánh
hạnh. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là tà hạnh? Tức là tà tri kiến... tà
định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là tà hạnh.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là chánh hạnh? Tức là chánh tri
kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là chánh hạnh.
32.II. Người Hành Trì (S.v,23)
1-2) Ở Sàvatthi...
Ở đây, Thế Tôn nói như sau:
3) -- Và này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về người tà hạnh và
người chánh hạnh. Hãy lắng nghe.
4) Này các Tỷ-kheo, thế nào là người tà hạnh? Ở đây, này các Tỷ-kheo,
có người theo tà kiến... theo tà định. Ðây gọi là người tà hạnh.
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là người chánh hạnh? Ở đây, này các
Tỷ-kheo, có người theo chánh tri kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo,
đây gọi là người chánh hạnh.
33.III. Thối Thất (Viraddha) (S.v,23)
1-2) Tại Sàvatthi...
3) -- Với những ai, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành bị thối
thất, đối với họ, bị thối thất là Thánh đạo Tám ngành, con đường chân
chánh đưa đến đoạn tận khổ đau. Với những ai, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo
Tám ngành được thực hiện (àraddho), đối với họ, được thực hiện là Thánh
đạo Tám ngành, con đường chân chánh đưa đến đoạn tận khổ đau.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Thánh đạo Tám ngành? Tức là chánh
tri kiến... chánh định. Ðối với những ai, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám
ngành bị thối thất, bị thối thất là Thánh đạo Tám ngành, con đường chân
chánh đưa đến đoạn tận khổ đau. Với những ai, này các Tỷ-kheo, Thánh
đạo Tám ngành được thực hiện, đối với họ, được thực hiện là Thánh đạo
Tám ngành, con đường chân chánh đưa đến đoạn tận khổ đau.
34.IV. Ðến Bờ Bên Kia (S.v,25)
1-2) Tại Sàvatthi...
3) -- Có tám pháp này, này các Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho
sung mãn, đưa từ bờ bên này đến bờ bên kia (apàràpa ramgamanàya). Thế
nào là tám? Tức là chánh tri kiến... chánh định. Tám pháp này, này các
Tỷ-kheo, được tu tập, được làm cho sung mãn, đưa từ bờ bên này đến bờ
bên kia.
4) Thế Tôn thuyết như vậy. Thiện Thệ thuyết như vậy xong, bậc Ðạo Sư
lại nói thêm:
1) Ít thay là những người,
Ðạt đến bờ bên kia.
Phần lớn quần chúng khác,
Chạy qua lại bờ này.
2) Những ai theo thuyết giảng,
Chánh pháp khéo tuyên thuyết,
Họ đến bờ bên kia,
Khéo vượt cảnh giới Ma.
3) Ðoạn tận các hắc pháp,
Bậc trí tu bạch pháp,
Bỏ nhà, sống không nhà,
Trong độc cư, khó lạc.
4) Ở đây, muốn hưởng lạc,
Hãy bỏ mọi dục vọng,
Bậc trí tự thanh lọc,
Tự tâm khỏi phiền não.
5) Những ai khéo tu tập,
Chánh tâm trong giác chi,
Từ bỏ các chấp trước,
Hoan hỷ không chấp thủ,
Lậu hoặc tận, chói sáng,
Ðạt tịch tịnh ở đời.
35.V. Sa Môn Hạnh (1) (S.v,25)
1-2) Tại Sàvatthi...
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về Sa-môn hạnh và quả
Sa-môn hạnh. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Sa-môn hạnh? Chính là Thánh đạo Tám
ngành này, tức là chánh tri kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây
gọi là Sa-môn hạnh.
5) Và này các Tỷ-kheo, theá nào là quả Sa-môn hạnh? Dự lưu quả, Nhất
lai quả, Bất lai quả, A-la-hán quả. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là quả
Sa-môn hạnh.
36.VI. Sa Môn Hạnh (2) (S.v,25)
1-2) Ở Sàvatthi...
3) -- Này các Tỷ-kheo, Ta sẽ giảng cho các Ông về Sa-môn hạnh và mục
đích Sa-môn hạnh. Hãy lắng nghe.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Sa-môn hạnh? Chính là Thánh đạo Tám
ngành này, tức là chánh tri kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây
gọi là Sa-môn hạnh.
5) Này các Tỷ-kheo, thế nào là mục đích Sa-môn hạnh? Này các Tỷ-kheo,
đoạn tận tham, đoạn tận sân, đoạn tận si. Ðây gọi là mục đích Sa-môn
hạnh (sàmannattho).
37-38.VII-VIII.Bà La Môn Hạnh (1-2) (S.v,25-26)
(Giống như 35-36, chỉ khác: các kinh trước nói đến Sa-môn hạnh, các
kinh này nói đến Bà-la-môn hạnh)
39-40.IX-X. Phạm Hạnh (1-2) (S.v,26)
(Giống như kinh 35-36, chỉ khác: các kinh trước nói đến Sa-môn hạnh,
các kinh này nói đến Phạm hạnh)
Ngoại Ðạo Trung Lược
41.I. Ly Tham. (S.v,27)
1) Nhân duyên ở Sàvatthi...
2) Rồi nhiều Tỷ-kheo... bạch Thế Tôn.
3) -- Này các Tỷ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo hỏi các Ông như sau:
"Vì mục đích gì, này chư Hiền, Phạm hạnh được sống dưới Sa-môn Gotama?"
Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần phải trả lời các du sĩ ngoại
đạo ấy như sau: "Do mục đích đoạn tận tham, này chư Hiền, Phạm hạnh được
sống dưới Sa-môn Gotama".
4) Này các Tỷ-kheo, nhưng nếu các du sĩ ngoại đạo hỏi các Ông như
sau: "Có con đường nào, có đạo lộ nào, này chư Hiền, đưa đến đoạn tận
tham?" Ðược hỏi như vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông phải trả lời cho các
du sĩ ngoại đạo ấy như sau: "Có con đường, có đạo lộ đưa đến đoạn tận
tham".
5) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là con đường, thế nào là đạo lộ đưa
đến đoạn tận tham? Chính là Thánh đạo Tám ngành này, tức là chánh tri
kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây là con đường, đây là đạo lộ đưa
đến đoạn tận tham. Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần phải trả
lời như vậy cho các du sĩ ngoại đạo ấy.
42.II. Kiết Sử (Samyojanam) (S.v,28)
1) ...
2)-- Này các Tỷ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo hỏi các Ông như sau:
"Vì mục đích gì, này chư Hiền, Phạm hạnh được sống dưới Sa-môn Gotama?"
Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần phải trả lời cho các du sĩ
ngoại đạo ấy như sau: "Vì mục đích đoạn tận các kiết sử, này chư Hiền,
Phạm hạnh được sống dưới Sa-môn Gotama..".
43.III. Tùy Miên (S.v,28)
1) ...
2) "... Vì mục đích nhổ sạch lên các tùy miên, này chư Hiền, Phạm
hạnh được sống dưới Thế Tôn..".
44.IV. Hành Lộ (Addhànam) (S.v,28)
1) ...
2) "... Vì mục đích liễu tri hành lộ, này chư Hiền, Phạm hạnh được
sống dưới Thế Tôn..".
45.V. Ðoạn Tận Các Lậu Hoặc (S.v,28)
1) ...
2) "... Vì mục đích đoạn tận các lậu hoặc, này chư Hiền, Phạm hạnh
được sống dưới Thế Tôn..".
46.VI. Ðược Giải Thoát Nhờ Minh (Vijjàvimutti) (S.v,28)
1) ...
2) "... Vì mục đích chứng ngộ được quả giải thoát nhờ minh, này chư
Hiền, Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn..".
47.VII. Trí (S,v,28)
1) ...
2) "... Vì mục đích tự kiến, này chư Hiền, Phạm hạnh được sống dưới
Thế Tôn..".
48.VIII. Không Chấp Thủ (S.v,29)
1) ...
2)-- Này các Tỷ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo hỏi các Ông như sau:
"Vì mục đích gì, này chư Hiền, Phạm hạnh được sống dưới Sa-môn Gotama?"
Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần phải trả lời cho các du sĩ
ngoại ấy như sau: "Vì mục đích hoàn toàn tịch tịnh, không có chấp thủ,
này chư Hiền, Phạm hạnh được sống dưới Thế Tôn".
3) Nhưng này các Tỷ-kheo, nếu các du sĩ ngoại đạo hỏi các Ông như
sau: "Có con đường nào, này chư Hiền, có đạo lộ nào đưa đến hoàn toàn
tịch tịnh không có chấp thủ?" Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần
phải trả lời cho các du sĩ ngoại đạo ấy như sau: "Có con đường, này chư
Hiền, có đạo lộ đưa đến hoàn toàn tịch tịnh, không có chấp thủ".
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là con đường, thế nào là đạo lộ đưa
đến tịch tịnh hoàn toàn không có chấp thủ? Chính Thánh đạo Tám ngành
này, tức là chánh tri kiến... chánh định. Này các Tỷ-kheo, đây là con
đường, đây là đạo lộ đưa đến hoàn toàn tịch tịnh, không có chấp thủ.
Ðược hỏi vậy, này các Tỷ-kheo, các Ông cần phải trả lời cho các du sĩ
ngoại đạo ấy như vậy.
Mặt Trời Lược Thuyết (Suriyassa peyyàlam)
Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi.
I. Liên Hệ Ðến Viễn Ly.
49.I. Thiện Hửu (1) (S.v,29)
1) ...
2)-- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước và điềm tướng báo trước mặt
trời mọc, tức là rạng đông (arunuggam); cũng vậy, này các Tỷ-kheo, cái
đi trước và điềm tướng báo trước sự sanh khởi của Thánh đạo Tám ngành,
chính là bạn hữu với thiện.
3) Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, thời chờ đợi rằng
Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được sung
mãn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, tu tập
Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định... hướng đến từ bỏ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
làm bạn hữu với thiện, tu tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn
Thánh đạo Tám ngành.
50.II. Gíới Hạnh (2) (S.v,30)
1) ...
2)-- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước và điềm tướng báo trước mặt
trời mọc, tức là rạng đông; cũng vậy, này các Tỷ-kheo, cái đi trước và
điềm báo trước Thánh đạo Tám ngành sanh khởi chính là sự thành tựu giới
hạnh.
3) Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thành tựu giới hạnh, thời chờ đợi rằng...
(như kinh trên, với những thay đổi cần thiết).
51.III. Ước Muốn (1) (Chanda) (S.v,30)
1-2) ... Tức là sự đầy đủ ước muốn (chanda-sampadà) ... (như kinh
trên, với những thay đổi cần thiết).
52-54.IV.VI. Ngã, Kiến, Không Phóng Dật. (1) (S.v,30)
(Ðầy đủ ngã... đầy đủ kiến... đầy đủ không phóng dật, với những thay
đổi cần thiết)...
55.VII. Như Lý (1) (Yoniso). (S.v,31)
1) ...
2)-- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước và điềm tướng báo trước mặt
trời mọc, tức là rạng đông; cũng vậy, này các Tỷ-kheo, cái đi trước và
điềm tướng báo trước Thánh đạo Tám ngành sanh khởi chính là đầy đủ như
lý tác ý (yonisomana-sikàrasampadà).
3) Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý này, thời chờ đợi
rằng Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo tám ngành sẽ được
sung mãn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý, tu
tập Thánh đạo Tám ngành, và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định, liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đầy đủ
như lý tác ý, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành.
II. Nhiếp Phục Tham (Ràgavinaya).
56.VIII. Bạn Hữu Với Thiện (2) (S.v,31)
1) ...
2)-- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước và điềm tướng báo trước mặt
trời mọc... chính là bạn hữu với thiện.
3) Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo làm bạn hữu với thiện, thời chờ đợi rằng
Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được sung
mãn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, tu tập
Thánh đạo Tám ngành, và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến với cứu cánh
là nhiếp phục tham, với cứu cánh là nhiếp phục sân, với cứu cánh là
nhiếp phục si... tu tập chánh định, với cứu cánh là nhiếp phục tham, với
cứu cánh là nhiếp phục sân, với cứu cánh là nhiếp phục si. Như vậy, này
các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo làm bạn hữu với thiện, tu tập Thánh đạo Tám ngành,
làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành.
57.IX. Gíới Hạnh (2) (S.v,31)
1-2)-- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước... chính là sự thành tựu
giới hạnh... (như trên).
58.X. Ước Muốn (2) (Chanda) (S.v,32)
1-2) -- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước... chính là sự đầy đủ ước
muốn... (như trên)...
59.XI. Ngã (2) (S.v,32)
1-2) -- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước... chính là sự đầy đủ
ngã... (như trên)...
60.XII. Kiến (2) (S.v,32)
1-2) -- Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước... chính là sự đầy đủ
kiến... (như trên)...
61.XIII. Không Phóng Dật (2) (S.v,32)
1-2) ... chính là sự đầy đủ không phóng dật... (như trên)...
62.XIV. Như Lý (2) (S.v,32)
1) ...
2)--...Này các Tỷ-kheo, như cái đi trước... chính là sự đầy đủ như lý
tác ý.
3) Và này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý này, thời chờ đợi
rằng Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được
sung mãn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý, tu
tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến với cứu cánh
là nhiếp phục tham, với cứu cánh là nhiếp phục sân, với cứu cánh là
nhiếp phục si. Như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý...
tu tập chánh định với cứu cánh là nhiếp phục tham, với cứu cánh là nhiếp
phục sân, với cứu cánh là nhiếp phục si... Như vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý, tu tập Thánh đạo Tám ngành, và làm cho sung
mãn Thánh đạo Tám ngành.
Một Pháp Trung Lược I
Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi.
I. Liên Hệ Ðến Viễn Ly
63.I. Bạn Hữu Với Thiện (1) (S.v,32)
1) ...
2)-- Có một pháp, này các Tỷ-kheo, lợi ích nhiều cho Thánh đạo Tám
ngành được sanh khởi. Thế nào là một pháp? Chính là bạn hữu với thiện.
3) Với Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, này các Tỷ-kheo, được chờ đợi là
Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, sẽ được làm cho sung mãn. Và này các
Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, tu tập Thánh đạo Tám
ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo làm bạn
hữu với thiện, tu tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo
Tám ngành.
64.II. Gíới Hạnh (1) (S.v,33)
1) ...
2) -- Có một pháp, này các Tỷ-kheo, lợi ích nhiều cho Thánh đạo Tám
ngành sanh khởi. Và thế nào là một pháp lợi ích nhiều cho Thánh đạo Tám
ngành sanh khởi?... (như trên)...
65.III. Ưóc Muốn (1) (S.v,33)
1-2) ... tức là đầy đủ ước muốn...
66.IV. Ngã (1) (S.v,33)
1-2) ... tức là đầy đủ ngã...
67.V. Kiến (1) (S.v,33)
1-2) ... tức là đầy đủ kiến...
68.VI. Không Phóng Dật (1) (S.v,33)
1-2) ... tức là đầy đủ không phóng dật...
69.VII. Như Lý (1) (S.v,33)
1-2) ... tức là đầy đủ như lý tác ý...
3) Với các Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý, được chờ đợi là Thánh đạo Tám
ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được sung mãn. Và này các
Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo đầy đủ như lý tác ý, tu tập Thánh đạo Tám
ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo đầy đủ
như lý tác ý, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành.
II. Nhiếp Phục Tham
70.VIII. Bạn Hữu Vớ`i Thiện (2). Cho đến
76.XVI. Như Lý (2) (S.v,34-35)
1) Ở Sàvatthi...
(Hoàn toàn giống như từ số 63 đến số 69).
Một Pháp Trung Lược II
Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi...
I. Liên hệ Ðến Viễn Ly
77.I. Bạn Hữu Với Thiện (1) (S.v,35)
1) ...
2) -- Ta không thấy một pháp nào khác, do pháp ấy, Thánh đạo Tám
ngành chưa khởi lên được sanh khởi, hay Thánh đạo Tám ngành khởi lên rồi
được đi đến tu tập sung mãn. Pháp ấy tức là bạn hữu với thiện.
3) Với Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, này các Tỷ-kheo, thời được chờ đợi
Thánh đạo Tám ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được làm cho
sung mãn. Và này các Tỷ-kheo, như thế nào Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, tu
tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo bạn hữu
với thiện, tu tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành.
78-83.II-VII. (S.v,36)
(Như các đoạn trước với những thay đổi cần thiết).
II. Nhiếp Phục Tham
84.VIII. Bạn Hữu Với Thiện (2) (S.v,37)
1) ...
2) -- Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, do pháp ấy,
Thánh đạo Tám ngành được tu tập, được làm cho viên mãn. Chính là bạn hữu
với thiện.
3) Với Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, này các Tỷ-kheo, được chờ đợi Thánh
đạo Tám ngành sẽ được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được làm cho sung
mãn. Và này các Tỷ-kheo, như thế nào là Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, tu
tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến với cứu cánh
là nhiếp phục tham, với cứu cánh là nhiếp phục sân, với cứu cánh là
nhiếp phục si... tu tập chánh định với cứu cánh là nhiếp phục tham, với
cứu cánh là nhiếp phục sân, với cứu cánh là nhiếp phục si. Như vậy, này
các Tỷ-kheo, là Tỷ-kheo bạn hữu với thiện, tu tập Thánh đạo Tám ngành và
làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành.
85-90.II-VII. (S.v,37)
(Như những đoạn trước với những thay đổi cần thiết).
Hằng Hà Lược Thuyết
Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi...
I. Liên Hệ Ðến Viễn Ly
91.I. Phương Ðông (1) (S.v,38)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, sông Hằng thiên về hướng Ðông, hướng
về hướng Ðông, xuôi về hướng Ðông. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thiên về Niết-bàn, hướng về
Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn. Này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo tu tập
Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thiên về
Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Này các Tỷ-kheo, như vậy là Tỷ-kheo tu tập
Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thiên về
Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn.
92-96.II-VI. Hướng Ðông (2-6) (S.v,38-39)
(Như kinh 91, chỉ khác tên các con sông Yamunà, Aciiravatii, Sarabuu,
Mahii, các sông lớn như các sông Hằng, Yamunà, Aciiravattii, Sarabhuu,
Mahii...)
97-102.VII-XII. Biển (1-6) (S.v,39-40)
(Như các kinh 91-96, chỉ khác, ở đây là hướng về biển, không phải
hướng về hướng Ðông).
II. Nhiếp Phục Tham
103-108.I-VI. Hướng Ðông (1-6) (S.v,40)
109-114.VII-XII. Biển (1-6) (S.v,40)
1-2) ...
3) -- Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến với cứu
cánh là nhiếp phục tham, với cứu cánh là nhiếp phục sân, với cứu cánh là
nhiếp phục si... (như trên với những thay đổi cần thiết) ...
III. Nhập Vào Bất Tử (Amatogadha)
115-120.I-VI. Hướng Ðông (1-6) (S.v,41)
121-126.VII-XII. Biển (1-6) (S.v,41)
1-2) ...
3)-- Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến, nhập vào
bất tử, hướng về bất tử, cứu cánh là bất tử.
IV. Thiên Về Niết Bàn
127-132.I-VI. Hướng Ðông (1-6) (S.v,41)
133-138.VII-XII. Biển (1-6) (S.v,41)
1-2) ...
3) -- Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến, thiên về
Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn... Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo
Tám ngành... thiên về Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn.
V. Phẩm Không Phóng Dật
139.I. Như Lai (S.v,41)
I. Viễn Ly
1) Nhân duyên ở Sàvatthi...
2) -- Cũng như, này các Tỷ-kheo, đối với tất cả loại hữu tình không
chân, hai chân bốn chân, hay nhiều chân, có sắc hay không sắc, có tưởng
hay không tưởng, hay không có tưởng và không không có tưởng; Như Lai,
bậc A-la-hán, Chánh Ðẳng Giác, được gọi là tối thượng. Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo, phàm có thiện pháp gì, tất cả đều lấy không phóng dật làm căn
bản, đều lấy không phóng dật làm chỗ quy tụ. Không phóng dật được gọi là
tối thượng đối với tất cả pháp ấy.
3) Với Tỷ-kheo không phóng dật, này các Tỷ-kheo, chờ đợi rằng Thánh
đạo Tám ngành được tu tập, Thánh đạo tám ngành được làm cho sung mãn. Và
này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo không phóng dật, tu tập Thánh đạo
Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo không phóng dật, tu tập chánh tri
kiến liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt,
hướng đến từ bỏ... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly
tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ.
5) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo không phóng dật, tu tập Thánh
đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành. (Ba kinh khác về
viễn ly, cũng được thuyết tương tự).
II. Nhiếp Phục Tham
1-2-3) ...
4) -- Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến, lấy
nhiếp phục tham làm cứu cánh, lấy nhiếp phục sân làm cứu cánh, lấy nhiếp
phục si làm cứu cánh... tu tập chánh định, lấy nhiếp phục tham làm cứu
cánh, lấy nhiếp phục sân làm cứu cánh, lấy nhiếp phục si làm cứu cánh...
III. Bất Tử.
1-2-3) ...
4) -- Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến, lấy bất
tử làm chỗ hội nhập, lấy bất tử làm mục đích, lất bất tử làm cứu cánh...
tu tập chánh định, lấy bất tử làm chỗ hội nhập, lấy bất tử làm mục
đích, lấy bất tử làm cứu cánh.
IV. Niết Bàn
1-2-3) ...
4) -- Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến thiên về
Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn... tu tập chánh định thiên
về Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn...
140.II. Dấu Chân (I-IV) (S.v,43)
1) Ở Sàvatthi...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những dấu chân của các loại
chúng sanh bộ hành nào, tất cả đều hội tập (samodhànam gachanti) trong
chân con voi, vì chân con voi được gọi là tối thượng trong tất cả loại
chân, tức là về phần to lớn. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, phàm có những
thiện pháp nào, tất cả đều lấy không phóng dật làm căn bản, lấy không
phóng dật làm chỗ quy tụ, không phóng dật được gọi là tối thượng trong
tất cả thiện pháp.
3) Với Tỷ-kheo không phóng dật, này các Tỷ-kheo, được chờ đợi rằng
Thánh đạo Tám ngành được tu tập, Thánh đạo Tám ngành sẽ được sung mãn.
141.III. Chóp Mái (I-IV) (S.v,43)
1) Ở Sàvatthi...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, các đòn tay nào của một ngôi nhà có
mái nhọn, tất cả đều đi đến mái nhọn, hướng đến mái nhọn, quy tụ vào mái
nhọn. Mái nhọn đối với chúng được gọi là tối thượng. Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo... (như kinh trên)
142.IV. Gốc Rễ (I-IV) (S.v,44)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những loại rễ hương nào, loại
chiên-đàn đen (kàlànu-sàriyam) được gọi là tối thượng. Cũng vậy... (như
trên) ...
143.V. Lõi Hương (I-IV) (S.v,44)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những loại lõi hương nào, loại
chiên-đàn đỏ (lohitacandanam) được gọi là tối thượng. Cũng vậy... (như
trên) ...
144.VI. Hạ Sanh Hoa (Bông huệ: vassikam) (I-IV) (S.v,44)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những loại hoa hương nào, hoa
huệ được gọi là tối thượng. Cũng vậy... (như trên) ...
145. VII. Vua (I-IV) (S.v,44)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những tiểu vương nào
(kuttaràjàno), tất cả đều tùy thuộc Chuyển luân vương. Vua Chuyển luân
đối với họ được gọi là tối thượng. Cũng vậy... (như trên) ...
146.VIII. Mặt Trăng (I-IV) (S.v,44)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm ánh sáng của bất cứ loại sao nào,
tất cả đều không bằng một phần mười sáu ánh sáng của mặt trăng. Ánh
sáng mặt trăng đối với chúng được gọi là tối thượng. Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo... (như trên) ...
147.IX. Mặt Trời (I-IV) (S.v,44)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, vào mùa thu, khi hư không mở rộng
không có mây mù, mặt trời vươn thẳng lên hư không, quét sạch mọi tối tăm
trên trời, chói sáng, bừng sáng. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo... (như
trên) ...
148.X. Vải (I-IV) (S.v,45)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có vải gì được dệt, vải dệt ở
Ba-la-nại được gọi là tối thượng... Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, phàm có
những thiện pháp nào, tất cả đều lấy không phóng dật làm căn bản, lấy
không phóng dật làm chỗ quy tụ, không phóng dật được gọi là tối thượng
trong tất cả thiện pháp.
3) Với Tỷ-kheo không phóng dật, này các Tỷ-kheo, được chờ đợi rằng
Thánh đạo Tám ngành được tu tập, Thánh đạo Tám ngành được làm cho sung
mãn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo không phóng dật, tu tập
Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ.
5) Như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo không phóng dật, tu tập Thánh
đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành.
VI. Phẩm Việc Làm Cần Sức Mạnh
Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi.
149. I. Sức lực (S.v,45)
1) ...
2)-- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những hành động gì muốn làm cần
phải có sức lực, tất cả những hành động ấy đều y cứ vào đất, đều an trú
vào đất. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo y cứ trên giới, an trú trên
giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo y cứ trên giới, an trú trên
giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo y cứ vào
giới, an trú vào giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành và làm cho sung mãn
Thánh đạo Tám ngành.
(Ðoạn này giống với đoạn "Hằng hà lược thuyết", được thuyết rộng
thêm).
150.II. Các Hột Giống (1) (S.v,46)
1) ...
2)-- Ví như, này các Tỷ-kheo, phàm có những hột giống nào, những cây
mạ nào (bhùtagàmà) tăng trưởng, lớn mạnh, quảng đại, tất cả đều y cứ vào
đất, đều an trú vào đất. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo y cứ vào
giới, an trú vào giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn
Thánh đạo Tám ngành, đạt được tăng trưởng, lớn mạnh và quảng đại trong
các pháp. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo y cứ vào giới, an trú
vào giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, đạt được tăng trưởng, lớn mạnh, quảng đại trong các pháp?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ...
tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến
đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo y cứ vào
giới, an trú vào giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn
Thánh đạo Tám ngành và đạt đến tăng trưởng, lớn mạnh và quảng đại trong
các pháp.
151.III. Con Rắn (Nàga) (S.v,47)
1) ...
2) -- Y cứ vào vua núi Tuyết sơn, này các Tỷ-kheo, các loài rắn lớn
tăng trưởng tự thân, thâu hoạch sức mạnh. Ở đấy, khi chúng tăng trưởng
tự thân, thâu hoạch sức mạnh, chúng đi xuống các hồ nhỏ; sau khi xuống
các hồ nhỏ, chúng đi xuống các hồ lớn, chúng đi xuống các sông nhỏ; sau
khi đi xuống các sông nhỏ, chúng đi xuống các sông lớn; sau khi đi xuống
các sông lớn, chúng đi ra biển, ra đại dương. Tại đấy thân của chúng
được to lớn và quảng đại hơn.
3) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo y cứ vào giới, an trú vào giới,
tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, đạt
được sự to lớn, sự quảng đại trong các thiện pháp.
Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo y cứ vào giới, an trú vào
giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành,
đạt đến sự to lớn, sự quảng đại trong các thiện pháp?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến... tu tập
chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn
diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo y cứ vào giới,
an trú trên giới, tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh
đạo Tám ngành, đạt đến sự to lớn, sự quảng đại trong các pháp...
152.IV. Cây (S.v,47)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, có cây thiên về hướng Ðông, hướng về
hướng Ðông, xuôi về hướng Ðông, khi bị chặt từ gốc, cây ấy sẽ rơi về
hướng nào?
-- Bạch Thế Tôn, về phía nó thiên về, về phía nó hướng về, về phía nó
xuôi về.
3) -- Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành,
làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thiên về Niết-bàn, hướng về
Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo tu
tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thiên về
Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, thiên về Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn.
153.V. Cái Ghè (S.v,48)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, một cái ghè, nếu bị nghiêng đổ, nước
đã bị đổ ra không thể đổ vào lại được. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, đối với các bất thiện pháp đã được đổ ra, không thể đổ vào lại
được. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành,
làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, đối với các ác, bất thiện pháp đã
được đổ ra, không thể đổ vào lại được?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly,... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, đối với các bất thiện pháp đã được đổ ra, không có thể đổ vào lại
được.
154.VI. Râu Lúa Mì (Sukiya) (S.v,48)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, sợi râu lúa mì, hay sợi râu lúa mạch
được đặt hướng chân chánh, khi bị tay chân đè vào, có thể đâm thủng tay
chân, hay có thể làm đổ máu. Sự tình này có xảy ra. Vì sao? Vì sợi râu
được đặt hướng chân chánh.
3) Cũng vậy, Tỷ-kheo nhờ đặt hướng chân chánh, tu tập con đường chơn
chánh, thời vô minh được cắt đoạn, minh sẽ được khởi lên, Niết-bàn sẽ
được chứng đắc. Sự kiện như vậy có xảy ra. Vì sao? Vì tri kiến được đặt
hướng một cách chân chánh. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo nhờ
chân chánh đặt hướng tri kiến, nhờ chân chánh đặt hướng con đường tu tập
nên đâm thủng vô minh, làm minh sanh khởi, chứng ngộ được Niết-bàn?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo chân chánh đặt hướng tri kiến, chân chánh đặt hướng con đường tu
tập, đâm thủng vô minh, làm minh sanh khởi, chứng ngộ được Niết-bàn.
155.VII. Hư Không (S.v,49)
1) ...
2)-- Ví như, này các Tỷ-kheo, trên không trung, có nhiều loại gió
thổi, gió từ phương Ðông thổi, gió từ phương Tây thổi, gió từ phương Bắc
thổi, gió từ phương Nam thổi, gió có bụi thổi, gió không bụi thổi, gió
lạnh thổi, gió nóng thổi, gió nhỏ thổi, gió thật lớn thổi.
3) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm
cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thời bốn niệm xứ được tu tập, đi đến
viên mãn, bốn chánh cần... bốn như ý túc... năm căn... năm lực... bảy
giác chi được tu tập đi đến viên mãn. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, bốn niệm xứ được tu tập đi đến viên mãn... bốn chánh cần... bốn
như ý túc... năm căn... năm lực... bảy giác chi được tu tập đi đến viên
mãn?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, bốn niệm xứ được tu tập đi đến viên mãn, bốn chánh cần... bốn như
ý túc... năm căn... năm lực... bảy giác chi được tu tập đi đến sung
mãn.
156.VIII. Mây Mưa (1) (S.v,50)
1) ...
2)-- Ví như, này các Tỷ-kheo, vào cuối tháng mùa hạ, bụi mù bay lên,
rồi có đám mây lớn trái mùa thình lình làm chúng tiêu tan và tịnh chỉ.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho
sung mãn Thánh đạo Tám ngành, đối với các ác, bất thiện pháp tiếp tục
sanh thình lình làm chúng tiêu tan và tịnh chỉ. Và này các Tỷ-kheo, thế
nào là Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo
Tám ngành, đối với các ác, bất thiện pháp tiếp tục sanh lập tức làm cho
chúng tiêu tan và tịnh chỉ?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo,
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành, đối với các ác, bất thiện pháp tiếp tục sanh (uppannuppanne) lập
tức làm cho chúng tiêu tan và tịnh chỉ.
157.IX. Mây Mưa (2) (S.v,50)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, một ngọn gió lớn thỉnh thoảng làm cho
đám mây mưa lớn khởi lên bị tiêu tan, tịnh chỉ. Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo
Tám ngành, đối với các ác, bất thiện pháp tiếp tục sanh khởi, khiến
chúng tiêu tan và tịnh chỉ. Và này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo tu
tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, đối với
các ác, bất thiện pháp tiếp tục sanh khởi khiến chúng tiêu tan và tịnh
chỉ?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định... hướng đến từ bỏ. Cũng vậy, này các
Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo
Tám ngành, đối với các ác, bất thiện pháp tiếp tục sanh khởi khiến chúng
tiêu tan và tịnh chỉ.
158.X. Chiếc Thuyền (S.v,51)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, một chiếc thuyền đi biển, đầy đủ cột
buồm, và dây buồm (vettabandhanabandhàya), và bị mắc cạn trên bờ, trong
sáu tháng bị nước làm cho hao mòn. Còn trong mùa khô, các dây buồm bị
gió và mặt trời làm cho hư hại. Rồi trong mùa mưa, bị thấm ướt
(abhippavutthàni) bởi cơn mưa giông, rất dễ (appakasiraneva) bị yếu, hư
và mục nát. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám
ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, rất dễ làm cho các kiết sử
yếu mòn và mục nát. Và thế nào, này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo tu tập
Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, rất dễ làm
cho các kiết sử yếu mòn và mục nát?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly... hướng đến từ bỏ.
Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho
sung mãn Thánh đạo Tám ngành, rất dễ làm cho các kiết sử yếu mòn và mục
nát.
159.XI. Các Khách (S.v,51)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, có một nhà khách, ở đấy có người từ
phương Ðông tới ở, có người từ phương Tây tới ở, có người từ phương Bắc
tới ở, có người từ phương Nam tới ở, có người Sát-đế-lị tới ở, có người
Bà-la-môn tới ở, có người Phệ-xá tới ở, có người Thủ-đà tới ở. Cũng vậy,
này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn
Thánh đạo Tám ngành, với các pháp cần phải liễu tri nhờ thắng trí, họ
nhờ thắng trí liễu tri các pháp ấy; với các pháp cần phải đoạn tận nhờ
thắng trí, họ đoạn tận các pháp ấy nhờ thắng trí; với các pháp cần phải
chứng ngộ nhờ thắng trí, họ chứng ngộ các pháp ấy nhờ thắng trí; với
những pháp cần phải tu tập nhờ thắng trí, họ tu tập những pháp ấy nhờ
thắng trí.
3) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những pháp cần phải liễu tri nhờ
thắng trí? Cần phải được trả lời là năm thủ uẩn. Thế nào là năm? Tức là
sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn.
Những pháp này, này các Tỷ-kheo, là những pháp cần phải liễu tri nhờ
thắng trí.
4) Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những pháp cần phải đoạn tận nhờ
thắng trí? Vô minh, hữu và ái (bhavatanhà), những pháp này cần phải đoạn
tận nhờ thắng trí.
5) Và này các Tỷ-kheo, những pháp nào cần phải chứng ngộ nhờ thắng
trí? Minh và giải thoát, này các Tỷ-kheo, những pháp này cần phải chứng
ngộ nhờ thắng trí.
6) Và này các Tỷ-kheo, những pháp nào cần phải tu tập nhờ thắng trí?
Chỉ và quán, này các Tỷ-kheo, những pháp này cần phải tu tập nhờ thắng
trí.
7) Và thế nào, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành,
làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành; đối với các pháp cần phải liễu
tri, họ liễu tri được các pháp ấy nhờ thắng trí; đối với các pháp cần
phải đoạn tận nhờ thắng trí, họ đoạn tận các pháp ấy nhờ thắng trí; đối
với những pháp cần phải chứng ngộ nhờ thắng trí, họ chứng ngộ những pháp
ấy nhờ thắng trí; đối với những pháp cần phải tu tập nhờ thắng trí, họ
tu tập những pháp ấy nhờ thắng trí?
8) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến... tu tập
chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn
diệt, hướng đến từ bỏ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh
đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành; đối với các pháp
cần phải liễu tri nhờ thắng trí, vị ấy liễu tri những pháp ấy nhờ thắng
trí; đối với những pháp cần phải đoạn tận nhờ thắng trí, vị ấy đoạn tận
những pháp ấy nhờ thắng trí; đối với những pháp cần phải chứng ngộ nhờ
thắng trí, vị ấy chứng ngộ những pháp ấy nhờ thắng trí; đối với những
pháp cần phải tu tập nhờ thắng trí, vị ấy tu tập những pháp ấy nhờ thắng
trí.
160.XII. Con Sông (S.v,53)
1) ...
2) -- Ví như, này các Tỷ-kheo, sông Hằng thiên về hướng Ðông, hướng
về hướng Ðông, xuôi về hướng Ðông. Rồi có một quần chúng lớn đến cầm
cuốc và giỏ nói rằng: "Chúng ta sẽ làm cho sông Hằng này thiên về hướng
Tây, hướng về hướng Tây, xuôi về hướng Tây". Các Ông nghĩ thế nào, này
các Tỷ-kheo, quần chúng lớn ấy có thể làm cho sông Hằng thiên về hướng
Tây, hướng về hướng Tây, xuôi về hướng Tây không?
-- Thưa không, bạch Thế Tôn.
-- Vì sao? Vì rằng sông Hằng thiên về hướng Ðông, hướng về hướng
Ðông, xuôi về hướng Ðông, không dễ gì có thể làm sông Hằng thiên về
hướng Tây, hướng về hướng Tây, xuôi về hướng Tây. Quần chúng lớn ấy chỉ
phải khổ nhọc, phiền não mà thôi.
3) Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm
cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành, thời các vua, đại thần của vua, bằng
hữu, đồng nghiệp, thân thích hay quyến thuộc cùng một huyết thống, đem
tài sản đến mời mọc: "Hãy đến, này Bạn ! Sao để những cà-sa này làm
phiền não Bạn? Sao lại bộ hành với đầu trọc và y bát? Hãy hoàn tục,
hưởng các tài sản và làm các công đức". Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập
Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám ngành từ bỏ học pháp
và hoàn tục; sự kiện như vậy không xảy ra. Vì sao? Vì rằng, này các
Tỷ-kheo, tâm của vị ấy đã lâu ngày thiên về viễn ly, hướng về viễn ly,
xuôi về viễn ly, không thể nào có thể trở lại hoàn tục; sự kiện như vậy
không xảy ra. Và thế nào là Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho
sung mãn Thánh đạo Tám ngành?
4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là
Tỷ-kheo tu tập Thánh đạo Tám ngành, làm cho sung mãn Thánh đạo Tám
ngành.
VII. Phẩm Tầm Cầu (Esanavaggo)
1) Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi.
161.I. Tầm Cầu (S.v,54)
I. Thắng Trí
1) ...
2) -- Này các Tỷ-kheo, có ba loại tầm cầu. Thế nào là ba? Tầm cầu về
dục, tầm cầu về hữu, tầm cầu về Phạm hạnh. Những pháp này, này các
Tỷ-kheo, là ba tầm cầu. Chính do thắng tri ba tầm cầu này mà Thánh đạo
tám ngành này được tu tập. Thế nào là Thánh đạo tám ngành được tu tập?
3) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Chính do thắng tri ba tầm cầu
này mà Thánh đạo Tám ngành này được tu tập.
4-5) ... Tu tập chánh định, với cứu cánh là đoạn tận tham, với cứu
cánh là đoạn tận sân, với cứu cánh là đoạn tận si.
6-7) ... Tu tập chánh định, thể nhập vào bất tử, với mục đích là bất
tử, với cứu cánh là bất tử.
8-9) ... Tu tập chánh định, thiên về Niết-bàn, hướng về Niết-bàn,
xuôi về Niết-bàn.
II. Liễu Tri: Parinnà
10-17) -- Này các Tỷ-kheo, có ba loại tầm cầu. Thế nào là ba? Tầm cầu
về dục, tầm cầu về hữu, tầm cầu về Phạm hạnh. Những pháp này, này các
Tỷ-kheo, là ba tầm cầu. Chính vì liễu tri ba tầm cầu này mà Thánh đạo
Tám ngành được tu tập.
III. Ðoạn Diệt: Parikkaya.
18-25) -- Này các Tỷ-kheo, có ba loại tầm cầu. Thế nào là ba? Tầm cầu
dục, tầm cầu hữu, tầm cầu Phạm hạnh. Chính vì mục đích đoạn tận ba tầm
cầu này mà Thánh đạo Tám ngành được tu tập.
IV. Ðoạn Tận: Pahàna
26-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba tầm cầu này. Thế nào là ba? Tầm cầu
dục, tầm cầu hữu, tầm cầu Phạm hạnh. Chính vì mục đích đoạn tận ba tầm
cầu này mà Thánh đạo Tám ngành được tu tập.
162.II. Kiêu Mạn (Vidhà) (I-IV) (S.v,56)
1) ... Sàvatthi...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba kiêu mạn. Thế nào là ba? Kiêu mạn:
"Tôi hơn"; kiêu mạn: "Tôi bằng"; kiêu mạn: "Tôi thua". Này các Tỷ-kheo,
đó là ba kiêu mạn này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt,
đoạn tận ba kiêu mạn này mà Thánh đạo Tám ngành được tu tập. Thế nào là
Thánh đạo Tám ngành được tu tập?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến... tu tập chánh
định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham, liên hệ đến đoạn diệt,
hướng đến từ bỏ. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn
tận ba kiêu mạn này mà Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
163.III. Lậu Hoặc (I-IV) (S.v,56)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba lậu hoặc này. Thế nào là ba? Dục lậu,
hữu lậu, vô minh lậu. Này các Tỷ-kheo, đó là ba lậu hoặc này. Chính vì
mục đích thắng tri... liễu tri... đoạn diệt... đoạn tận ba lậu hoặc này
mà Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
164.IV. Hữu (I-IV) (S.v,56)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba hữu này. Thế nào là ba? Dục hữu, sắc
hữu, vô sắc hữu. Chính vì mục đích thắng tri... liễu tri... đoạn diệt...
đoạn tận ba hữu này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải
tu tập.
165.V. Khổ Tánh (Dukkhatà) (I-IV) (S.v,56)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba khổ tánh này. Thế nào là ba? Khổ khổ
tánh, hành khổ tánh, hoại khổ tánh. Chính vì mục đích thắng tri... liễu
tri... đoạn diệt... đoạn tận ba khổ tánh này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo
Tám ngành này cần phải tu tập.
166.VI. Hoang Vu (Khilà) (I-IV) (S.v,57)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba hoang vu này. Thế nào là ba? Tham
hoang vu, sân hoang vu, si hoang vu. Chính vì mục đích thắng tri... liễu
tri... đoạn diệt... đoạn tận ba hoang vu này, này các Tỷ-kheo, Thánh
đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
167.VII. Cấu Nhiễm (Malam) (I-IV) (S.v,57)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba cấu nhiễm này. Thế nào là ba? Tham
cấu nhiễm, sân cấu nhiễm, si cấu nhiễm. Này các Tỷ-kheo, đó là ba cấu
nhiễm này. Chính vì mục đích thắng tri... liễu tri... đoạn diệt... đoạn
tận ba cấu nhiễm này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải
tu tập.
168.VIII. Dao Ðộng (I-IV) (S.v,57)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba dao động này. Thế nào là ba? Tham
giao động, sân dao động, si dao động. Này các Tỷ-kheo, đó là ba dao động
này. Chính vì mục đích thắng tri... liễu tri... đoạn diệt... đoạn tận
ba dao động này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu
tập.
169.IX. Thọ (I-IV) (S.v,57)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có ba thọ này. Thế nào là ba? Lạc thọ, khổ
thọ, phi khổ phi lạc thọ. Này các Tỷ-kheo, đó là ba thọ này. Chính vì
mục đích thắng tri... liễu tri... đoạn diệt... đoạn tận ba thọ này, này
các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
170a.X. Khát Ái (Tanhà) (I-IV) (S.v,57)
1) ...
2-3) -- Này các Tỷ-kheo, có ba khát ái này. Thế nào là ba? Dục khát
ái, hữu khát ái, phi hữu khát ái. Này các Tỷ-kheo, đó là ba khát ái này.
Chính vì mục đích thắng tri... liễu tri... đoạn diệt... đoạn tận ba
khát ái này, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập. Thế nào là Thánh
đạo Tám ngành cần phải tu tập?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham,
liên hệ đến đoạn diệt, liên hệ đến đoạn tận, hướng đến từ bỏ.
Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận ba khát ái
này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
170b.XI. Khát Ái (Tasinà hay Tanhà) 2-4 (I-IV) (S.v,58)
1-2-3) ...
4-33) -- Có ba khát ái này, này các Tỷ-kheo... Chính vì mục đích
thắng tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận ba khát ái này, này các
Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ đến
viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly tham...
liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ... tu tập chánh định với cứu
cánh là đoạn tận tham, với cứu cánh là đoạn tận sân, với cứu cánh là
đoạn tận si... tu tập chánh định với mục đích là thể nhập bất tử, với
mục đích là bất tử, với cứu cánh là bất tử... tu tập chánh định thiên về
Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi về Niết-bàn... Chính vì mục đích
thắng tri... liễu tri... đoạn diệt... đoạn tận ba khát ái này, Thánh đạo
Tám ngành này cần phải tu tập.
VIII. Phẩm Bộc Lưu
1) Tất cả đều nhân duyên ở Sàvatthi...
171.I. Bộc Lưu (Ogha). (S.v,59)
1) ...
2) -- Này các Tỷ-kheo, có bốn bộc lưu này. Thế nào là bốn? Dục bộc
lưu, hữu bộc lưu, kiến bộc lưu, vô minh bộc lưu. Này các Tỷ-kheo, đó là
bốn bộc lưu này. Chính vì mục đích muốn thắng tri, muốn liễu tri, muốn
đoạn diệt, muốn đoạn tận bốn bộc lưu này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám
ngành này cần phải tu tập.
3-33) (Như đoạn về Tầm cầu...)
172.II. Ách Phược (Yogo) (S.v,59)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có bốn ách phược này. Thế nào là bốn? Dục
ách phược, hữu ách phược, kiến ách phược, vô minh ách phược. Này các
Tỷ-kheo, đó là bốn ách phược này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri,
đoạn diệt, đoạn tận bốn ách phược này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám
ngành này cần phải tu tập.
173.III. Chấp Thủ (S.v,59)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có bốn chấp thủ. Thế nào là bốn? Dục thủ,
kiến thủ, giới cấm thủ, ngã luận thủ. Này các Tỷ-kheo, đó là bốn chấp
thủ này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận bốn
chấp thủ này, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
174.IV. Hệ Phược (Ganthà) (S.v, 59)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có bốn hệ phược này. Thế nào là bốn? Tham
thân hệ phược, sân thân hệ phược,giới cấm thủ thân hệ phược, chấp đây là
sự thực thân hệ phược. Này các Tỷ-kheo, đó là bốn hệ phược này. Chính
vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận bốn hệ phược này,
này các Tỷ-kheo, Thánh đạo tám ngành này cần phải tu tập.
175.V. Tùy Miên (S.v,60)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có bảy tùy miên này. Thế nào là bảy? Dục
tham tùy miên (kàmaràgànusaya), hận tùy miên, kiến tùy miên, nghi tùy
miên, mạn tùy miên, hữu tham tùy miên (bhavaràgànusaya), vô minh tùy
miên. Này các Tỷ-kheo, đó là bảy tùy miên này. Chính vì mục đích thắng
tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận bảy tùy miên này, này các Tỷ-kheo,
Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
176.VI. Dục Công Ðức (S.v,60)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có năm dục công đức. Thế nào là năm? Các
sắc do mắt nhận thức khả lạc, khả hỷ, khả ý, khả ái, liên hệ đến dục,
hấp dẫn. Các tiếng do tai nhận thức... Các hương do mũi nhận thức... Các
vị do lưỡi nhận thức... Các xúc do thân nhận thức, khả lạc, khả hỷ, khả
ý, khả ái, liên hệ đến dục, hấp dẫn.
Này các Tỷ-kheo, đó là năm dục công đức này. Chính vì mục đích thắng
tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận năm dục công đức này, này các
Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này phải được tu tập.
177.VII. Các Triền Cái (S.v,60)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có năm triền cái này. Thế nào là năm? Dục
tham triền cái (kàmacchandaniivaranà), sân triền cái, hôn trầm thụy miên
triền cái, trạo hối triền cái, nghi triền cái. Này các Tỷ-kheo, đó là
năm triền cái này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt,
đoạn tận năm triền cái này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần
phải tu tập.
178.VIII. Uẩn (S.v,60)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có năm thủ uẩn này. Thế nào là năm? Tức là
sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn.
Này các Tỷ-kheo, đó là năm thủ uẩn này. Chính vì mục đích thắng tri,
liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận năm thủ uẩn này, này các Tỷ-kheo, Thánh
đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
179.IX. Hạ Phần Kiết Sử (S.v,61)
1) ...
2-33) -- Này các Tỷ-kheo, có năm hạ phần kiết sử này. Thế nào là năm?
Thân kiến, nghi, giới cấm thủ, dục tham, sân. Này các Tỷ-kheo, đó là
năm hạ phần kiết sử này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn
diệt, đoạn tận năm hạ phần kiết sử này, Thánh đạo tám ngành này cần phải
tu tập.
180.X.Thượng Phần Kiết Sử (S.v,61)
1) ...
2) -- Có năm thượng phần kiết sử này, này các Tỷ-kheo. Thế nào là
năm? Sắc tham, vô sắc tham, mạn, trạo cử, vô minh. Này các Tỷ-kheo, đó
là năm thượng phần kiết sử này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri,
đoạn diệt, đoạn tận năm thượng phần kiết sử này, này các Tỷ-kheo, Thánh
đạo Tám ngành này cần phải tu tập. Thế nào là Thánh đạo Tám ngành cần
phải tu tập?
3-17) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến liên hệ
đến viễn ly... tu tập chánh định liên hệ đến viễn ly, liên hệ đến ly
tham, liên hệ đến đoạn diệt, hướng đến từ bỏ. Chính vì mục đích thắng
tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận năm thượng phần kiết sử này, này các
Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này cần phải tu tập.
Ví như, này các Tỷ-kheo, con sông Hằng...
18) Này các Tỷ-kheo, có năm thượng phần kiết sử. Thế nào là năm? Sắc
tham, vô sắc tham, mạn, trạo cử, vô minh. Này các Tỷ-kheo, đó là năm
thượng phần kiết sử này. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn
diệt, đoạn tận năm thượng phần kiết sử này, Thánh đạo Tám ngành này cần
phải tu tập. Thế nào là Thánh đạo Tám ngành cần phải tu tập?
19-33) Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo tu tập chánh tri kiến... tu
tập chánh định với cứu cánh là đoạn tận tham, với cứu cánh là đoạn tận
sân, với cứu cánh là đoạn tận si... thể nhập vào bất tử, hướng đến bất
tử, với cứu cánh là bất tử... thiên về Niết-bàn, hướng về Niết-bàn, xuôi
về Niết-bàn. Chính vì mục đích thắng tri, liễu tri, đoạn diệt, đoạn tận
năm thượng phần kiết sử này, này các Tỷ-kheo, Thánh đạo Tám ngành này
cần phải tu tập.