[03]
35- SỞ HỮU TÂM (CETASIKA)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tâm là Pháp phụ thuộc của Tâm, Sở hữu Tâm đối với Tâm có 4 sự đồng:
1- Ðồng sanh với tâm.
2- Ðồng diệt với tâm.
3- Ðồng nương một vật với tâm.
4- Ðồng biết một cảnh với tâm.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
tâm có 52 thứ:
- Xúc, Thọ, Tưởng, Tư, Ðịnh, Nhất hành, Mạng quyền, Tác ý.
- Tầm, Tứ, Thắng Giải, Cần, Hỷ, Dục.
- Si, Vô tàm, Vô quý, Phóng dật.
- Sân, Tật, Lận, Hối.
- Hôn trầm, Thụy miên.
- Hoài nghi.
- Tín, Niệm, Tàm, Quý, Vô tham, Vô sân, Hành xả, Tịnh thân, Tịnh Tâm, Khinh
thân, Khinh tâm, Nhu thân, Nhu tâm, Thích thân, Thích Tâm, Thuần thân, Thuần
tâm, Chánh thân, Chánh tâm.
- Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh Mạng.
- Bi, Tùy hỷ.
- Trí tuệ.
36- SỞ HỮU XÚC
(Phassa)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Xúc là trạng thái giáp mặt của 3 pháp: Căn, cảnh và Thức.
- Bốn ý nghĩa của xúc:
1- Chơn tướng của sở hữu Xúc là chạm nhau.
2- Phận sự của sở hữu Xúc là Tâm tiếp xúc với cảnh.
3- Sự thành tựu của sở hữu Xúc là Tâm, Căn và cảnh hợp lại.
4- Nhân cần thiết của sở hữu Xúc là có cảnh hiện ra.
Thí dụ: hai bàn tay chạm vào
nhau phát ra âm thanh.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Xúc có 6 loại:
1- Nhãn xúc
2- Nhĩ xúc
3- Tỷ xúc
4- Thiệt xúc
5- Thân xúc
6- Ý xúc
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Xúc đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đủ tất cả 121 tâm
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu phi xúc.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh (tánh thiện, bất thiện và vô ký).
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống (giống thiện, giống Bất thiện, giống Quả và giống Duy
tác).
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Hành đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 4 uẩn: Thọ, Tưởng, hành, Thức (Tứ danh uẩn).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn).
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô).
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
xúc bằng:
5 uẩn: Không có.
12 xứ: Có 1 xứ (Pháp xứ).
18 Giới: Có 1 giới (Pháp giới).
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi xúc bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Tưởng, hành, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
37- SỞ HỮU THỌ
(Vedanā)
I. Ðịnh nghĩa: Thọ là
sự lãnh nạp đối tượng.
4 ý nghĩa của Thọ:
1- Chơn tướng: sự cảm thọ đối với cảnh sở tri.
2- Phận sự: là tiếp nhận, thưởng thức cảnh.
3- Thành tựu: là khổ và lạc.
4- Nhân cần thiết của Thọ là sở hữu Xúc.
II. Phân tích chi pháp: Thọ được
chia làm năm thứ:
1- Thọ Khổ: là những cảm giác khó chịu vì không thích hợp
với thân. Phối hợp với thân thức quả bất thiện.
2- Thọ Lạc: là những cảm giác khoan khoái, dễ chịu do sự thích hợp với thân.
Phối hợp với thân thức quả thiện vô nhân.
3- Thọ Ưu: Là cảm giác buồn bực của tâm vì gặp cảnh bất như ý. Phối hợp với 2
tâm sân.
4- Thọ hỷ: phối hợp với 62 tâm thọ hỷ
5- Thọ xả: phối hợp với 55 tâm thọ xả.
- Nhãn thọ là sở hữu thọ hợp 2 tâm nhãn thức lãnh nạp cảnh
sắc.
- Nhĩ thọ là sở hữu thọ hợp 2 tâm nhĩ thức lãnh nạp cảnh thinh.
- Tỷ thọ là sở hữu thọ hợp 2 tâm tỷ thức lãnh nạp cảnh khí.
- Thiệt thọ là sở hữu thọ hợp 2 tâm thiệt thức lãnh nạp cảnh vị.
- Thân thọ là sở hữu thọ hợp 2 tâm thân thức lãnh nạp cảnh xúc.
- Ý thọ là sở hữu thọ hợp 2 tâm ý thức lãnh nạp cảnh pháp.
38- SỞ HỮU TƯỞNG
(Saññā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tưởng là cách trạng lại, nhớ lại, hồi tưởng lại, nhận thức lại những cảnh, vật,
hay sự việc đã gặp đã biết.
- Bốn ý nghĩa của Tưởng:
1- Chơn tướng cách nhớ.
2- Phận sự nhớ lại việc đã qua.
3- Sự thành tựu nhớ đặng sự vật đã biết.
4- Nhân cần thiết phải có cảnh hiện bày.
Thí dụ: Ta nhớ lại một sự việc,
một cảnh vật nào đó trong quá khứ. Hoặc như người thợ mộc nhận ra phiến gỗ được
bao nhiêu thước tất.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tưởng có 6 loại:
1- Sắc Tưởng
2- Thinh Tưởng
3- Khí Tưởng
4- Vị Tưởng
5- Xúc Tưởng
6- Pháp Tưởng
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tưởng đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đủ tất cả 121 tâm.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh (tánh thiện, bất thiện và vô ký).
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống (giống thiện, giống Bất thiện, giống Quả và giống Duy
tác).
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Hành đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 3 uẩn: Thọ, hành, Thức (Tứ danh uẩn).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn)
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô)
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tưởng bằng:
5 uẩn: Không có
12 xứ: Có 1 xứ (Pháp xứ)
18 Giới: Có 1 giới (Pháp giới)
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu phi Tưởng bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, hành, Thức uẩn
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
Ghi chú: pháp xứ và pháp giới có
phần bất tương ưng là 16 sắc tế và Níp-Bàn.
39- SỞ HỮU TƯ
(Cetanā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tư là trạng thái tính làm, quyết làm cố tâm.
- Bốn ý nghĩa của Tư:
1- Chơn tướng: Ðôn đốc pháp đồng sanh.
2- Phận sự: Làm cho pháp đồng sanh bắt cảnh.
3- Sự thành tựu: Sắp đặt được pháp đồng sanh.
4- Nhân cần thiết: Thọ, Tưởng và Thức uẩn.
Thí dụ: Người giám đốc xí nghiệp
chỉ huy các công nhân làm việc.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tư có 6 loại:
1- Sắc Tư
2- Thinh Tư
3- Khí Tư
4- Vị Tư
5- Xúc Tư
6- Pháp Tư
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tư đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đủ tất cả 121 tâm.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân
9) 14 Sự: Hành đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 4 uẩn: (Thọ, Tưởng, Hành, Thức).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn).
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô).
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tưởng bằng:
5 uẩn: Không có.
12 xứ: Có 1 xứ (Pháp xứ).
18 Giới: Có 1 giới (Pháp giới).
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tư bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
40- SỞ HỮU NHỨT
HÀNH (Ðịnh - Ekaggatā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Nhứt Hành là trạng thái tâm qui tụ trên một đối tượng, hay nói một cách khác là
tập trung tư tưởng trên một đề mục.
- Bốn ý nghĩa của Nhứt Hành:
1- Chơn tướng: Là cách không hoạt động.
2- Phận sự: Là gom các pháp đồng sanh thành một.
3- Sự thành tựu: Là yên lặng.
4- Nhân cần thiết: Là thọ lạc.
Thí dụ: Kính hội tụ gom ánh sáng
mặt trời vào 1 điểm để phát ra lửa.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Nhứt Hành có 2 thứ:
1- Cận định.; 2- Nhập định.
III. Ðối chiếu: Sở hữu Nhứt Hành đối
với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đủ tất cả 121 tâm (vì thuộc sở
hữu Biến Hành).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu (phi định).
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Hành đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 4 uẩn: (Tứ danh uẩn).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn).
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô).
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi Ðịnh bằng:
5 uẩn: Có 1 uẩn (hành uẩn).
12 xứ: Có 1 xứ (Pháp xứ).
18 Giới: Có 1 giới (Pháp giới).
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Ðịnh:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
41- SỞ HỮU MẠNG
QUYỀN (Jīvitindriyā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Mạng Quyền là sự sống còn của danh pháp tồn tại đủ 3 sát na (sanh, trụ, diệt).
Gọi là mạng quyền vì bảo tồn sự sống của Tâm pháp trong 3 sát na, gọi là quyền
vì có khả năng điều hành các danh pháp đồng sanh, cùng làm một phận sự.
- Bốn ý nghĩa của Mạng Quyền:
1- Chơn tướng: Là cách bảo tồn
pháp đồng sanh.
2- Phận sự: Là làm cho pháp đồng sanh được tồn tại trong 3 sát na tiểu.
3- Sự thành tựu: Là pháp đồng sanh tồn tại đến sát na diệt.
4- Nhân cần thiết: Là phải có Thọ uẩn, Tưởng uẩn và Thức uẩn.
Thí dụ: Như nước đối với loài
thủy thảo .
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Mạng Quyền chỉ có 1
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Mạng Quyền đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đủ tất cả 121 tâm
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu Phi Mạng Quyền.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm
7) 5 Thọ: Tương kiến với 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Hành đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 4 uẩn: (Thọ, Tưởng, Hành, Thức).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn).
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô).
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi Mạng Quyền bằng:
5 uẩn: Không có.
12 xứ: Có 1 xứ (Pháp xứ).
18 Giới: Có 1 giới (Pháp giới).
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Mạng Quyền bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
42- SỞ HỮU TÁC Ý
(Manasikāra)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tác Ý là cách gom thâu đối tượng làm thành cảnh cho Tâm.
- Bốn ý nghĩa của Tác Ý:
1- Chơn tướng: Là cách hướng dẫn pháp tương ưng bắt cảnh
trọn vẹn.
2- Phận sự: Là làm cho tâm phối hợp với cảnh.
3- Sự thành tựu: Là hướng tâm đến cảnh.
4- Nhân cần thiết: Là phải có cảnh.
Thí dụ: Như ống viễn kính thâu
cảnh vật ở xa cho vừa tầm mắt được thấy.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tác Ý có 3 loại:
1- Tác Ý thành lộ.
2- Tác Ý thành đổng tốc.
3- Tác Ý thành cảnh.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tác Ý đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đủ tất cả 121 tâm.
2) 52 sở hữu tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu Phi Tác Ý.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Hành đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 4 uẩn: (Thọ, Tưởng, Hành, Thức).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn).
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô).
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tác Ý bằng:
5 uẩn: Hành uẩn
12 xứ: Pháp xứ
18 Giới: Pháp giới
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tác Ý bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
43- SỞ HỮU TẦM
(Vitakka)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tầm là hướng tâm đến cảnh hay nói khác đi là đem tâm đến đối tượng.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tầm:
1- Chơn tướng: Là cách đem tâm đến cảnh.
2- Phận sự: Là làm cho tâm gặp cảnh.
3- Sự thành tựu: Là tâm gặp được cảnh.
4- Nhân cần thiết: Thọ uẩn, Tưởng uẩn và Thức uẩn.
Thí dụ: Như con ong bay đến nụ
hoa.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tầm có 6:
1- Sắc Tầm
2- Thinh tầm
3- Khí tầm
4- Vị tầm
5- Xúc tầm
6- Pháp tầm.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tầm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 44 Dục giới (trừ ngũ song
thức) và 11 tâm Sơ Thiền.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu Phi Tầm.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 3 thọ (Hỷ, Xả, Ưu).
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm 9 sự (trừ thấy, nghe, ngửi, nếm, cảm xúc).
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Có 4 uẩn: (Thọ, Tưởng, Hành, Thức).
12 Xứ: Có 2 xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Có 8 giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Có 1 uẩn (sắc uẩn).
12 xứ: Có 10 xứ (10 xứ thô).
18 Giới: Có 10 giới (10 giới thô).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tầm bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tầm bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 11 xứ: 10 xứ thô và ý xứ
18 giới: Có 17 giới: 10 giới thô và 7 giới thức.
44- SỞ HỮU TỨ
(Vicāra)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tứ là trạng thái tâm quan sát đối tượng một cách khắn khít.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tứ:
1- Chơn tướng: Là cách chăm nom cảnh.
2- Phận sự: Là làm cho tâm khắn khít với cảnh.
3- Sự thành tựu: Là tâm đã khắn khít được với cảnh.
4- Nhân cần thiết: Thọ uẩn, Tưởng uẩn và Thức uẩn.
Thí dụ: Như con ong bay rà rà
chung quanh nụ hoa nó đã gặp.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tứ có 6 .
1- Sắc Tứ
2- Thinh Tứ
3- Khí Tứ
4- Vị Tứ
5- Xúc Tứ
6- Pháp Tứ.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tứ đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 44 tâm dục giới (trừ ngũ
song thức và 22 chi Sơ và Nhị Thiền).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu Phi Tứ.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến đủ 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô.
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tứ bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tứ bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
45- SỞ HỮU THẮNG
GIẢI (Adhimokkho)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Thắng giải là trạng thái tâm quyết đoán trước sự vật một cách khẳng định.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Thắng
giải:
1- Chơn tướng: Là cách quyết đoán.
2- Phận sự: Là làm cho tâm không lưỡng lự.
3- Sự thành tựu: Là cảnh được phân đoán.
4- Nhân cần thiết: Là có cảnh cần phân đoán.
Thí dụ: Như 1 quan toà tuyên bố
một vụ án.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Thắng giải chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Thắng giải đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 110 tâm dục giới (trừ ngũ
song thức và si hoài nghi).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 51 Sở hữu tâm Phi Thắng giải.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến đủ 5 thọ.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm đủ 14 sự.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô.
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Thắng giải bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Thắng giải bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
46- SỞ HỮU CẦN (Viriyaṃ)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Cần là sự siêng năng tinh tấn của Tâm cố gắng trước mọi khó khăn.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Cần:
1- Chơn tướng: Là cách siêng năng chịu đựng.
2- Phận sự: Là trợ sức cho pháp đồng sanh.
3- Sự thành tựu: Là không lui sụt.
4- Nhân cần thiết: Là quán tưởng cảnh: khổ, sanh, già, đau chết, 4 đường ác đạo
v.v...
Thí dụ: Như viên dũng tướng khi
lâm trận bất chấp hiểm nguy, hằng lướt tới không hề lùi sụt để tiêu diệt đối
phương hầu bảo vệ đoàn quân của mình.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Cần có 2 .
1- Tà cần
2- Chánh cần có 4: 1) Thận Cần; 2) Trừ Cần; 3) Tu Cần; 4) Bảo cần.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Cần đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 105 tâm (trừ 15 tâm quả vô
nhân và 1 khai ngủ môn).
2) 52 Sở hữu Tâm: Phối hợp được với 51 sở hữu Tâm phi cần.
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến 3 thọ là Hỷ, ưu, và xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm 7 sự (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Thập di, khai môn, Phân đoán, Ðổng
tốc).
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô.
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Cần bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Cần bằng:
5 uẩn: Có 4 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
47- SỞ HỮU HỶ
(Pīti)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Hỷ là trạng thái tâm an vui với đối tượng của Tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Hỷ:
1- Chơn tướng: Là cách mừng phấn khởi.
2- Phận sự: Là làm cho Thân Tâm.
3- Sự thành tựu: Là các no lòng.
4- Nhân cần thiết: Thọ uẩn, Tưởng uẩn và Thức uẩn.
Thí dụ: Như đứa trẻ khi thấy Mẹ
đi chợ về,
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Hỷ có 5 loại như sau:
1- Tiểu Hỷ
2- Sát na Hỷ
3- Hải triều Hỷ
4- Khinh thăng Hỷ
5- Sung mãn hỷ.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Hỷ đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 51 tâm thọ Hỷ (trừ Tứ Thiền).
2) 52 Sở hữu Tâm: Phối hợp với 46 Sở hữu Phi Hỷ (trừ Sân phần và hoài nghi).
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến 1 thọ (thọ hỷ).
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm được 6 sự (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng Tốc, Thập di và Quan sát).
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới tho.â
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Hỷ bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Hỷ bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
48- SỞ HỮU DỤC
(Chanda)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Dục là sự mong muốn của tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Dục:
1- Chơn tướng: Là hy vọng cho được cảnh.
2- Phận sự: Là làm cho tâm mong mỏi.
3- Sự thành tựu: Là được cảnh cho tâm muốn.
4- Nhân cần thiết: Có cảnh đáng muốn được.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Dục có 3 loại.
1- Tham Dục
2- Pháp Dục
3- Tác Dục.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Dục đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 101 tâm (trừ 18 tâm vô nhân
và 2 tâm si).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 50 Sở hữu Tâm (trừ hoài nghi).
3) 3 Tánh: Có đủ 3 tánh.
4) 4 Giống: Có đủ 4 giống.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến được 3 thọ (Hỷ, Ưu và thọ xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến đủ 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm đủ 5 sự (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: 7 giới thức và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô.
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Dục bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Dục bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
49- SỞ HỮU SI
(Moha)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Si là trạng thái mê mờ tối tăm không thấy rõ sự thật.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Si:
1- Chơn tướng: Là mờ ám trái với Trí tuệ.
2- Phận sự: Là che ngăn sự sáng suốt (không hiểu thấu đáo).
3- Sự thành tựu: Là mờ ám.
4- Nhân cần thiết: Không khéo dùng tâm.
Thí dụ: Như bóng tối ban đêm
không thể thấy cảnh vật.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Si chỉ có một.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Si đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 12 tâm Bất Thiện.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 26 Sở hữu Tâm: 13 Tợ tha, và 13 Bất thiện phi
Si.
3) 3 Tánh: Tánh bất thiện
4) 4 Giống: Giống bất thiện
5) 12 Người: Sanh khởi với 7 người (4 phàm và 3 quả hữu học).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm
7) 5 Thọ: Tương kiến với 3 thọ (Hỷ, Ưu và thọ xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến 2 nhân (Tham và Sân).
9) 14 Sự: Làm được 1 sự Ðổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ Ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Si bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Si bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
49- SỞ HỮU VÔ TÀM
(Ahirika)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Vô Tàm là trạng thái không hỗ thẹn đối với tội lỗi.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Vô Tàm:
1- Chơn tướng: Là cách không ái ngại sự ác xấu.
2- Phận sự: Làm tội lỗi.
3- Sự thành tựu: Không lui sụt với cảnh tạo ác.
4- Nhân cần thiết: Không biết tự trọng.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Vô Tàm chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Vô Tàm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 12 tâm bất thiện.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 26 Sở hữu (13 Tợ tha và 13 bất thiện phi Vô
Tàm).
3) 3 Tánh: Tánh bất thiện.
4) 4 Giống: Giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi với 7 người (4 phàm và 3 quả hữu học).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến có 3 thọ (Hỷ, Ưu và thọ xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến 2 nhân (Tham và Sân).
9) 14 Sự: Làm được 1 sự Ðổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ Ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Vô Tàm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Vô Tàm bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
50- SỞ HỮU VÔ ÚY
(Anottappa)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Vô Úy là trạng thái tâm không ghê sợ tội lỗi.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Vô Úy:
1- Chơn tướng: Là cách không ghê sợ tội lỗi.
2- Phận sự: Làm tội ác.
3- Sự thành tựu: Là không sợ tội ác.
4- Nhân cần thiết: Không tôn trọng kẻ khác.
Thí dụ: Như bà con không sợ cọp
hay người uống thuốc độc không biết sợ.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Vô Úy chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Vô Úy đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 12 tâm bất thiện.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 26 Sở hữu (13 Tợ tha và 13 bất thiện phi Vô
Tàm).
3) 3 Tánh: Tánh bất thiện.
4) 4 Giống: Giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi với 7 người (4 phàm và 3 quả hữu học).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến có 3 thọ (Hỷ, Ưu và thọ xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến 3 nhân bất thiện.
9) 14 Sự: Làm được 1 sự Ðổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ Ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Vô Úy:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Vô Úy bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
51- SỞ HỮU PHÓNG
DẬT (Udhacca)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Phóng Dật là trạng thái tâm giao động phóng túng bị trần cảnh chi phối.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Phóng
Dật:
1- Chơn tướng: Là cách không an tịnh.
2- Phận sự: Là làm cho tâm không trụ một cảnh được lâu.
3- Sự thành tựu: Là tâm hằng giao động.
4- Nhân cần thiế: Tác ý không khéo.
Thí dụ: Như đống tro bị hòn đém
vào.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Phóng Dật chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Phóng Dật đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 12 tâm bất thiện.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 26 Sở hữu (13 Tợ tha và 13 bất thiện phi Phóng
Dật).
3) 3 Tánh: Tánh bất thiện.
4) 4 Giống: Giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi với 7 người (4 phàm và 3 quả hữu học).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm
7) 5 Thọ: Tương kiến có 3 thọ (Hỷ, Ưu và thọ xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến 3 nhân bất thiện.
9) 14 Sự: Làm được 1 sự Ðổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ Ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Phóng Dật:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu phi Phóng Dật bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
52- SỞ HỮU THAM
(Lobha)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tham là trạng thái Tâm chấp đối tượng, dính mắc vào đối tượng, luyến ái cảnh
trần, say đắm ngũ dục.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tham:
1- Chơn tướng: Là cách thu hút cảnh.
2- Phận sự: Là làm cho tâm vướng mắc cảnh.
3- Sự thành tựu: Là không dứt bỏ cảnh.
4- Nhân cần thiết: Ưa gặp pháp ràng buộc.
Thí dụ: Như đá nam châm hút sắt.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tham có 3 loại.
1- Dục ái
2- Sắc ái
3- Vô sắc ái.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tham đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 8 Tâm Tham.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 22 Sở hữu (13 Tợ tha, 4 Si phần 3 Tham phần và
2 Hôn phần).
3) 3 Tánh: Tánh bất thiện.
4) 4 Giống: Giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi với 7 người (4 phàm và 3 quả hữu học).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 2 thọ (Hỷ, và xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến với 1 nhân Si.
9) 14 Sự: Làm được 1 sự Ðổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tham:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tham:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
53- SỞ HỮU TÀ KIẾN
(Diṭṭha)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tà kiến là trạng thái tâm chấp quấy, thấy lầm trái với trí tuệ.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tà
kiến:
1- Chơn tướng: Là cách cố chấp không đúng chân lý.
2- Phận sự: Là suy xét sai lầm.
3- Sự thành tựu: Là chấp cứng theo sự sai lầm.
4- Nhân cần thiết: Là không cần gặp bậc trí thức.
Thí dụ: Ban đêm đạp nhằm trái cà
mà tưởng là con cóc và trái lại v.v...
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tà kiến phân ra đại khái có 2: Thường kiến và đoạn kiến.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tà kiến đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 4 tâm Tham hợp tà.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 20 Sở hữu (13 Tợ tha, 4 Si phần, sở hữu Tham
phần và 2 Hôn phần).
3) 3 Tánh: Tánh bất thiện.
4) 4 Giống: Giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi với 4 phàm.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 25 cõi phàm vui dục giới.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 2 thọ (Hỷ, và xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến 2 nhân: Tham và Si.
9) 14 Sự: Làm được 1 sự Ðổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ tho.â
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ Ý thức giới)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi Tà kiến:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tà kiến:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
54- SỞ HỮU NGÃ MẠN
(Māna)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Ngã mạn là trạng thái tâm tự đắc, tự kiêu, tự cao, tự mãn, có tánh chấp tà.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Ngã
mạn:
1- Chơn tướng: Là cách kiêu căng, tự phụ.
2- Phận sự: Là làm cho lừng lẫy.
3- Sự thành tựu: Là cống cao, tựu kiêu .v.v...
4- Nhân cần thiết: Là phải có cách so sánh
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Ngã mạn có 9 cách:
|
1- Hơn
ỷ hơn
|
4-
Bằng ỷ hơn
|
7-
Thua ỷ hơn
|
|
2- Hơn
ỷ bằng
|
5-
Bằng ỷ bằng
|
8-
Thua ỷ bằng
|
|
3- Hơn
ỷ thua
|
6-
Bằng ỷ thua
|
9-
Thua ỷ thua
|
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Ngã mạn đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 4 tâm Tham ly tà.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 20 Sở hữu Tâm: 13 Tợ tha, 4 si phần, sở hữu
Tham và 2 Hôn phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người:Sanh khởi được với 7 người (4 phàm, và 3 quả hữu học.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 2 thọ (Hỷ và xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến với 2 nhân Tham và Si.
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Ngã mạn bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Ngã mạn bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
55- SỞ HỮU SÂN
(Dosa)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Sân là trạng thái tâm bực bội, nóng giận, bất bình, bực tức khi lãnh nạp đối
tượng bất toại nguyện.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Sân:
1- Chơn tướng: Là cách nóng nảy thô tháo.
2- Phận sự: Là làm cho Tâm ta và Tâm của người khác nóng phừng lên.
3- Sự thành tựu: Là phá hoại.
4- Nhân cần thiết: Là cảnh vật bất toại ý.
Thí dụ: Như lửa gặp xăng.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Sân chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Sân đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 2 tâm Sân.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 21 Sở hữu Tâm: 12 Tợ tha (trừ hỷ) 4 si phần, và
2 Hôn phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi được với 6 người (4 phàm, và 2 quả hữu học.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 11 cõi Dục giới.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 1 thọ (Thọ ưu).
8) 6 Nhân: Tương kiến với 1 nhân (Nhân Si).
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết đủ 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Sân bằng:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Sân bằng:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
56- SỞ HỮU TẬT
(Issa)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tật là trạng thái ganh tỵ tranh phần hơn của kẻ khác.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tật:
1- Chơn tướng: Là sự đố kỵ với phần hơn của kẻ khác.
2- Phận sự: Không vừa lòng với phần hơn của kẻ khác.
3- Sự thành tựu: Là tránh mặt với phần hơn của kẻ khác.
4- Nhân cần thiết: Là danh lợi, tài sản, hạnh phúc của kẻ khác hơn mình.
Thí dụ: Như thấy người giàu có
hơn sanh lòng ghen ghét.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tật chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tật đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đuợc với 2 tâm Sân.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 21 Sở hữu Tâm: 12 Tợ tha (trừ hỷ) 4 si phần,
Sân, Lận, Hối và 2 Hôn phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi được với 6 người (4 phàm, và 2 quả hữu học.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 11 cõi Dục giới.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 1 thọ (Thọ ưu).
8) 6 Nhân: Tương kiến 2 nhân (Nhân Si và Sân).
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 19 cảnh (trừ Níp-Bàn và Nội phần).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ tho.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tật:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tật:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
57- SỞ HỮU LẬN
(Macchariyaṃ)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Lận là trạng thái bón rít bỏn sẻn của Tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Lận:
1- Chơn tướng: Là cách gìn giữ tài sản của mình.
2- Phận sự: Là không chịu chia sớt cho ai.
3- Sự thành tựu: Là bón rít không cho của ra.
4- Nhân cần thiết: Là tài sản v.v... của ta.
Thí dụ: Như người giàu có nhưng
không chịu chia sớt cho kẻ khác.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Lận chia ra có 5:
1- Bỏn sẻn tài sản.
2- Bỏn sẻn chỗ ở.
3- Bỏn sẻn giòng giống.
4- Bỏn sẻn tôi tớ.
5- Bỏn sẻn Pháp.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Lận đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đuợc với 2 tâm Sân.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 21 Sở hữu Tâm: 12 Tợ tha (trừ hỷ) Sân, Tật,
Hối, 4 si phần, và 2 Hôn phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi được với 6 người (4 phàm, và 2 quả hữu học.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 11 cõi Dục giới.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 1 thọ (Thọ ưu).
8) 6 Nhân: Tương kiến 2 nhân (Nhân Si và Sân).
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 19 cảnh (trừ Níp-Bàn và Nội phần).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm phi Lận:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Lận:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
59- SỞ HỮU HỐI
(Kukkucca)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Hối là chỉ cho trạng thái của tân hối tiếc những việc đáng làm mà không làm và
hối hận vì đã làm những việc không đáng làm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Hối:
1- Chơn tướng: Là cách hối tiếc, hối hận việc đã qua.
2- Phận sự: Là làm cho tâm bực bội với việc đã qua.
3- Sự thành tựu: Là sự ân hận trong tâm.
4- Nhân cần thiết: Là tội lỗi đã làm mà phước không làm được.
Thí dụ: Như bà Hoàng hậu Mallikà
hối hận lời nói láo trước giờ lâm chung.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Hối chỉ có 1:
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Hối đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 2 tâm Sân.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 21 Sở hữu Tâm: 12 Tợ tha (trừ hỷ) Sân, Tật,
Lận, 4 si phần, và 2 Hôn phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi được với 6 người (4 phàm, và 2 quả hữu học.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 11 cõi Dục giới.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 1 thọ (Thọ ưu).
8) 6 Nhân: Tương kiến 2 nhân (Nhân Si và Sân).
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Hối:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Hối:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và ý giới.
60- SỞ HỮU HÔN
TRẦM THỤY MIÊN (Thiṇa - Middha)
I. Ðịnh nghĩa:
a) Sở hữu Hôn Trầm là trạng thái
dã dượi, mệt mỏi của Sở hữu Tâm.
b) Sở hữu Thụy Miên là trạng
thái buồn ngủ của tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Hôn
Trầm và Thụy Miên:
1- Chơn tướng: Là cách lười biếng, dã dượi.
2- Phận sự: Làm cho không còn tinh tấn, hạn chế Lộ Tâm lần lần đến Ngoại lộ
(chỉ còn Hộ kiếp).
3- Sự thành tựu: Làm cho Tâm lui sụt (buồn ngủ).
4- Nhân cần thiết: Không khéo dùng Tâm.
Thí dụ: Như người mệt mỏi và
buồn ngủ.
II. Phân tích chi pháp:
- Sở hữu Hôn Trầm có 1: Sở hữu
Thụy Miên
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Hôn Trầm và Thụy Miên đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 5 tâm Bất thiện hữu trợ (4
Tâm Tham hữu trợ và 1 Tâm Sân hữu trợ).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 25 Sở hữu Tâm: 13 Tợ tha, 4 si phần, 3 Tham
phần, 4 Sân phần và 1 trong 2 Hôn phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi được với 7 người (4 phàm, và 3 Quả thấp.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 11 cõi Dục giới.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 3 thọ (Ưu, Hỷ, và Xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Bất thiện.
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ .
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Hôn Trầm và Thụy Miên:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Hôn Trầm và Thụy Miên:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
61- SỞ HỮU HOÀI
NGHI (Vicikichā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Hoài nghi là trạng thái nghi ngờ phân vân, lưỡng lự của Tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Hoài
nghi:
1- Chơn tướng: Là cách nghi hoặc.
2- Phận sự: Là cho lưỡng lự (dục dặc).
3- Sự thành tựu: Là không thể quyết đoán.
4- Nhân cần thiết: Không khéo dùng tâm.
Thí dụ: Như người lữ hành xa lạ
đứng trước ngã ba đường.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Hoài nghi có 4 loại như sau:
1- Hoài nghi Phật.
2- Hoài nghi Pháp.
3- Hoài nghi Tăng.
4- Hoài nghi điều học.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Hoài nghi đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp đuợc 1 Tâm Si Hoài Nghi.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 14 Sở hữu Tâm: 10 sở hữu Tợ tha (trừ Thắng
Giải, Hỷ và dục) và 10 và 4 si phần.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Bất thiện.
4) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi được với 7 người (4 phàm, và 3 quả thấp.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 26 cõi Phàm hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 1 thọ (Thọ ưu).
8) 6 Nhân: Bất tương kiến với 6 nhân.
9) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
10) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Hoài nghi:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Hoài nghi:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
62- SỞ HỮU TÍN
(Saddha)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tín là niềm tin, đức tin. Sự tin tưởng với Tam Bảo bằng một cách trong sạch.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tín:
1- Chơn tướng: Là cách tin Tam Bảo và Nghiệp báo.
2- Phận sự: Là làm cho Tâm tín ngưỡng.
3- Sự thành tựu: Là tâm không nhơ bẩn vì mê tín.
4- Nhân cần thiết: Là Tam Bảo.
Thí dụ: Như người trông thấy kẻ
khác lội qua sông được an toàn nên vững lòng lội theo.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tín chia ra có hai:
1- Tà Tín
2- Chánh Tín có 4: Tin Phật, Tin Pháp, Tin Tăng, Tin Nhân quả
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tín đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp với 91 Tâm Tịnh hảo (trừ 30 tâm
Vô Tịnh Hảo).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu: 13 sở hữu Tợ tha và 24 sở hữu Tịnh
hảo.
3) 3 Tánh: Có 2 tánh (Thiện và Vô ký).
4) 4 Giống: Thuộc giống (Thiện, Quả, và Duy tác).
5) 12 Người: Sanh khởi được với 12 người (4 phàm, 4 Ðạo và 4 Quả).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi Hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với 2 thọ (Hỷ và Xả).
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân thiện (vô tham Vô sân và Vô si).
9) 14 Sự: Làm 5 (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Tín:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tín:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
63- SỞ HỮU NIỆM
(Sati)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Niệm là trạng thái tâm ghi nhớ biết mình, biết những hành vi và cử động của
thân và tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Niệm
1- Chơn tướng: Là cách không sơ ý
2- Phận sự: Là làm cho không quên, hay là ghi nhớ.
3- Sự thành tựu: Là cách trao đổi tâm hằng khắn khít với cảnh.
4- Nhân cần thiết: Là nhớ vững chắc.
Thí dụ: Như người lính gác cổng
biết rõ kẻ ra người vào.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Niệm có hai:
1- Tà Niệm
2- Chánh Niệm phân ra có 4: Niệm Thân, Niệm Thọ, Niệm Tâm, Niệm Pháp
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Niệm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo (trừ 30 tâm vô
Tịnh hảo).
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu Tâm phi Niệm(13 sở hữu tợ tha và 24
sở hữu tịnh hảo).
3) 3 Tánh: Có 2 tánh: Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống thiện.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di)
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Niệm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Niệm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
64- SỞ HỮU TÀM
(Hiri)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tàm là sự hỗ thẹn tội lỗi
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tàm.
1- Chơn tướng: Là cách ghét sự tội lỗi
2- Phận sự: Là không làm việc tội lỗi
3- Sự thành tựu: Là cách lui sụt với chuyện.
4- Nhân cần thiết: Là biết tự trọng
Thí dụ: Như sự nhờm gớm khi đụng
phải vật nhơ nhớp v.v...
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tàm chỉ có 1:
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tàm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu tịnh
hảo (trừ Tàm).
3) 3 Tánh: Có 2 tánh: Thiện và vô ký
4) 4 Giống: Thuộc giống Thiện, Quả, và Duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới)
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Tàm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tàm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
65- SỞ HỮU QUÝ
(Ottappa)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Quý là trạng thái tâm ghê tội lỗi
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Quý:
1- Chơn tướng: Là cách ghê sợ và ngán ghét tội lỗi.
2- Phận sự: Là không làm tội lỗi.
3- Sự thành tựu: Là cách lui sụt với tội lỗi.
4- Nhân cần thiết: Là cách sợ người khác chỉ trích và sự kết quả của việc ác.
Thí dụ: Như người ăn trộm sợ kẻ
khác biết được, hoặc như sợ bàn tay nắm phải thanh sắt cháy đỏ.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Quý chỉ có 1
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Quý đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu tịnh
hảo (trừ Úy).
3) 3 Tánh: Có 2 tánh: Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Thuộc giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di)
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Quý:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Quý:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
66- SỞ HỮU VÔ THAM
(Alobha)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Vô tham là trạng thái biết đối tượng, nhận thức đối tượng nhưng không luyến ái,
không đắm nhiễm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Vô
tham:
1- Chơn tướng: Không nhiễm đắm với cảnh ngũ dục.
2- Phận sự: Không chấp trước.
3- Sự thành tựu: Không nhiễm đắm cảnh đáng ưa thích.
4- Nhân cần thiết: Khéo dụng tâm.
Thí dụ: Như lá sen không lưu lại
giọt nước khi rơi nhằm.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Vô tham chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Vô tham đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu tịnh
hảo phi Vô tham.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: có 3 giống: Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Vô tham:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Vô tham:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
67- SỞ HỮU VÔ SÂN
(Adosa)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Vô Sân là trạng thái tâm an tỉnh trước đối tượng, không sân hận bất bình, bực
tức khi lãnh nạp đối tượng.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Vô Sân:
1- Chơn tướng: Không độc ác.
2- Phận sự: Tránh xa sự sát hại.
3- Sự thành tựu: Là cách mát mẻ.
4- Nhân cần thiết: Khéo dụng Tâm.
Thí dụ: Như nước đối với lửa.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Vô Sân chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Vô Sân đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu tịnh
hảo phi Vô Sân.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di.
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Vô Sân:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Vô Sân:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
68- SỞ HỮU HÀNH XẢ
(Upekkhā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Hành Xả là trạng thái làm cho quân bình các pháp đồng sanh.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Hành
xả:
1- Chơn tướng: Dung hoà các pháp đồng sanh cho bằng nhau.
2- Phận sự: Làm cho Pháp đồng sanh không thái quá và bất cập.
3- Sự thành tựu: Ðối với cảnh tâm được quân bình.
4- Nhân cần thiết: Có Pháp tương ưng.
Thí dụ: Như người kỵ mã khéo
điều khiển đôi ngựa song hành cho được đồng đàn với nhau.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Hành Xả chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Hành Xả đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu tịnh
hảo phi Hành Xả.
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người-
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Hành Xả:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Hành Xả:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
69- SỞ HỮU TỊNH
THÂN VÀ TỊNH TÂM (Kāyapassaddhi - Cittapassaddhi)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tịnh Thân và Tịnh Tâm là trạng thái mát dịu của sở hữu và Tâm, để đối trị lại
sự bồng bột của tình dục.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Tịnh
Thân và Tịnh Tâm:
1- Chơn tướng: An tịnh, lìa xa sự sôi nổi (phiền não) của
sở hữu và Tâm.
2- Phận sự: Làm cho êm dịu sự sôi nổi.
3- Sự thành tựu: Là cách êm dịu, mát mẻ.
4- Nhân cần thiết: Sở hữu và Tâm.
Thí dụ: Như bóng mát của tàng
cây đối với khách lữ hành trên sa mạc:
II. Phân tích chi pháp:
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tịnh Thân và Tịnh Tâm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 36 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 23 sở hữu tịnh
hảo (phi Tịnh Thân và Tịnh Tâm).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Tịnh Thân và Tịnh Tâm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tịnh Thân và Tịnh Tâm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
70- SỞ HỮU KHINH THÂN
VÀ KHINH TÂM (Kāyalahutā - Cittalahutā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Khinh Thân và Khinh Tâm là trạng thái nhẹ nhàng nhanh nhẹn của Tâm và sở hữu
Tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Khinh
Thân và Khinh Tâm:
1- Chơn tướng: Lìa bỏ sự nặng nề của sở hữu và Tâm.
2- Phận sự: Phá sự nặng nề của sở hữu và Tâm.
3- Sự thành tựu: Sở hữu và Tâm được nhẹ nhàng.
4- Nhân cần thiết: Sở hữu và Tâm.
Thí dụ: Như người đặt gánh nặng
xuống.
II. Phân tích chi pháp:
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Khinh Thân và Khinh Tâm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 36 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 23 sở hữu tịnh
hảo (phi Khinh Thân và Khinh Tâm).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 50 sở hữu Tâm
Khinh Thân và Khinh Tâm.
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 50 sở hữu
Khinh Thân và Khinh Tâm.
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
71- SỞ HỮU NHU
THÂN VÀ NHU TÂM (Kāyamuditā - Cittamuditā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Nhu Thân và Nhu Tâm là trạng thái mềm dẽo, nhu nhuyến, của Tâm và sở hữu Tâm.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Nhu
Thân và Nhu Tâm:
1- Chơn tướng: Sự dịu mềm của Tâm và sở hữu.
2- Phận sự: hạn chế sự thô cứng của Tâm và sở hữu.
3- Sự thành tựu: Tâm và sở hữu bắt cảnh dễ dàng.
4- Nhân cần thiết: Sở hữu và Tâm.
Thí dụ: Như miếng da mềm được
phơi khô.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Nhu Thân và Nhu Tâm mỗi thứ chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Nhu Thân và Nhu Tâm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 36 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 23 sở hữu tịnh
hảo (phi Nhu Thân và Nhu Tâm).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di.
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Nhu Thân và Nhu Tâm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu phi Nhu Thân và Nhu Tâm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
72- SỞ HỮU THÍCH THÂN VÀ THÍCH TÂM
(Kāyakammaññatā - Cittakammaññatā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Thích Thân và Thích Tâm là trạng thái thích ứng của Tâm và sở hữu Tâm trong một
công việc.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Thích
Thân và Thích Tâm:
1- Chơn tướng: Lìa sự không thích hợp với công việc.
2- Phận sự: Lìa sự không thích hợp với công việc.
3- Sự thành tựu: Thích hợp với công việc của Tâm và sở hữu khi tiếp thâu với
đối tượng.
4- Nhân cần thiết: Sở hữu và Tâm.
Thí dụ: Như miếng sắt nướng đỏ
có thể rèn bất cứ vật gì theo ý muốn.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Thích Thân và Thích Tâm mỗi thứ chỉ có 1:
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Thích Thân và Thích Tâm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 36 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 23 sở hữu tịnh
hảo (phi Thích Thân và Thích Tâm).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Thích Thân và Thích Tâm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Thích Thân và Thích Tâm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
72- SỞ HỮU THUẦN THÂN VÀ THUẦN TÂM
(Kāyapāguññatā - Cittapāguññatā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Thuần Thân và Thuần Tâm là trạng thái thuần thục của Tâm và sở hữu Tâm:
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Thuần
Thân và Thuần Tâm:
1- Chơn tướng: Không đình trệ của Tâm và Sở hữu.
2- Phận sự: Phá cách đình trệ của Tâm và Sở hữu.
3- Sự thành tựu: Cách lìa xa lỗi.
4- Nhân cần thiết: Thích hợp công việc của Sở hữu và Tâm.
Thí dụ: Như người thợ lành nghề
có thể làm mọi công việc trong nghề một cách dễ dàng.
II. Phân tích chi pháp sở hữu: Thuần
Thân và Thuần Tâm mỗi thứ chỉ có 1:
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Thuần Thân và Thuần Tâm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 36 Sở hữu; 13 sở hữu tợ tha và 23 sở hữu tịnh
hảo (phi Thuần Thân và Thuần Tâm).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn
12 xứ: 11 xứ thô
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Thuần Thân và Thuần Tâm:
5 uẩn: Hành uẩn
12 xứ: Pháp xứ
18 Giới: Pháp giới
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Thuần Thân và Thuần Tâm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
73- SỞ HỮU CHÁNH
THÂN VÀ CHÁNH TÂM (Kāyujjukatā - Cittujjukatā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Chánh Thân và Chánh Tâm là trạng thái ngay thẳng của Tâm và Sở hữu Tâm để đối
trị lại sự tà vạy.
- Bốn ý nghĩa của sở hữu Chánh
Thân và Chánh Tâm:
1- Chơn tướng: Chân chánh và ngay thẳng.
2- Phận sự: Ðối trị sự tà vạy.
3- Sự thành tựu: Ðược chân chánh không tà vạy.
4- Nhân cần thiết: Sở hữu và Tâm.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Chánh Thân và Chánh Tâm mỗi thứ chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Chánh Thân và Chánh Tâm đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 91 Tâm Tịnh hảo
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 36 Sở hữu: 13 sở hữu tợ tha và 23 sở hữu tịnh
hảo (phi Chánh Thân và Chánh Tâm).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 3 giống Thiện, Quả và duy tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 5 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc và Thập di.
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
phi Chánh Thân và Chánh Tâm:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Chánh Thân và Chánh Tâm:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
74- SỞ HỮU CHÁNH
NGỮ (Sammāvācā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Chánh Ngữ là lời nói chân chánh:
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Chánh Ngữ có 4:
1- Không nói dối.
2- Không nói lời đâm thọc.
3- Không nói lời hung ác.
4- Không nói lời nhảm nhí vô ích.
75- SỞ HỮU CHÁNH
NGHIỆP (Sammākammantā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Chánh Nghiệp là những hành động chân chánh của thân:
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Chánh Nghiệp có 3:
1- Không sát sanh
2- Không trộm cắp.
3- Không tà dâm.
76- SỞ HỮU CHÁNH
MẠNG (Sammā ājīva)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Chánh Mạng là không dùng thân khẩu, khẩu ác quấy để nuôi mạng sống.
Bốn ý nghĩa của 3 sở hữu: Chánh
Ngữ, Chánh nghiệp và Chánh Mạng.
1- Chơn tướng của 3 Sở hữu nầy: là không tạo thân là không
tạo thân và khẩu ác.
2- Phận sự của 3 Sở hữu nầy: là ngăn hoặc trừ thân và khẩu ác.
3- Sự thành tựu của 3 Sở hữu nầy: là thân và khẩu không tạo ác.
4- Nhân cần thiết của 3 Sở hữu nầy: là công đức của Tín, Niệm, Tàm Quý, và
Thiểu Dục.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Chánh Mạng chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp và Chánh Mạng đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp 48 Tâm: 40 Tâm Siêu Thế 8 Ðại
thiện Dục Giới Tịnh Hảo.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu: 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu Tịnh
Hảo (trừ Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp hoặc Chánh Mạng).
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký.
4) 4 Giống: Có 2 giống (Thiện, Quả).
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người.
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm sự Ðổng tốc
10) 21 Cảnh: Biết đủ 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn
12 xứ: 10 xứ thô
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu Tâm
(phi Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh mạng).
5 uẩn: Hành uẩn
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
(phi Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh mạng).
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
77- SỞ HỮU BI (Karunā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Bi là rung động trước sự đau khổ của chúng sanh khác.
Bốn ý nghĩa của sở hữu Bi:
2- Chơn tướng của Sở hữu Bi: Là cách muốn bày trừ sự đau
khổ của chúng sanh.
3- Phận sự: Không thể làm ngơ trước sự đau khổ của chúng sanh khác.
4- Sự thành tựu: Không ép uổng chúng sanh khác.
5- Nhân cần thiết: Gặp những chúng sanh đau khổ.
Thí dụ như người bệnh tật đối
với kẻ thiện tâm.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Bi theo bản thể pháp chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Bi đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 28 Tâm: 8 Thiện Dục Giới, 8
Duy tác Dục giới Hữu Nhân, 12 tâm Sắc giới thọ Hỷ.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu: 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu Tịnh
Hảo (trừ Bi)
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký
4) 4 Giống: Có 3 giống: Giống Thiện, Quả và Duy Tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 8 người (trừ 4 Ðạo).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 20 cõi (trừ 7 cõi Tứ thiền và 4 Vô sắc).
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 4 sự (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc).
10) 21 Cảnh: Biết được 4 cảnh (Cảnh Pháp, Tục đế, ngoại thời, Ngoại phần).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Bi:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Bi.
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
78- SỞ HỮU TÙY HỶ (Muditā)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Tùy Hỷ là sự vui theo hạnh phúc nhân và hạnh phúc quả của chúng sanh.
Bốn ý nghĩa của sở hữu Tùy Hỷ:
1- Chơn tướng: Vui theo quả phúc của chúng sanh.
2- Phận sự: Không ganh tỵ
3- Sự thành tựu: Vừa lòng với sự tiến hoá của kẻ khác.
4- Nhân cần thiết: Gặp kẻ khác tạo và hưởng hạnh phúc.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Tùy Hỷ theo bản thể pháp chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Tùy Hỷ đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 28 Tâm: 8 Thiện Dục Giới, 8
Duy tác Dục giới Hữu Nhân, 12 tâm Vô Sắc giới Thọ Hỷ.
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 37 Sở hữu: 13 sở hữu tợ tha và 24 sở hữu Tịnh
Hảo (trừ Tùy Hỷ) .
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký
4) 4 Giống: Có 3 giống: Giống Thiện, Quả và Duy Tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 8 người (trừ 4 Ðạo).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 20 cõi (trừ 7 cõi Tứ thiền và 4 Vô sắc).
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 4 sự (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc).
10) 21 Cảnh: Biết được 4 cảnh (Cảnh Pháp, Tục đế, Ngoại thời, Ngoại phần).
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Tùy Hỷ:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Tùy Hỷ:
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.
79- SỞ HỮU TRÍ TUỆ
(Paññindriya)
I. Ðịnh nghĩa: Sở hữu
Trí Tuệ là sự sáng suốt thấy rõ các sự vật đúng theo chân lý, nhất là thấy rõ lý
Tứ Diệu Ðế, hay thấy rõ các pháp hữu vi đều là Vô Thường, Khổ Não và Vô Ngã.
Bốn ý nghĩa của sở hữu Trí Tuệ:
1- Chơn tướng: Sự hiểu biết thấu tột chơn tướng của các
pháp.
2- Phận sự: Bài trừ sự tối tăm và biết cảnh rõ ràng.
3- Sự thành tựu: Không mê mờ, không nhiễm đắm cảnh.
4- Nhân cần thiết: Tịnh (Passadhi), tác ý khéo, tục sinh bằng Tâm Tam nhân.
II. Phân tích chi pháp: Sở hữu
Trí Tuệ theo bản thể pháp chỉ có 1.
III. Ðối chiếu: Sở hữu
Trí Tuệ đối với:
1) 121 thứ Tâm: Phối hợp được 79 Tâm
2) 52 Sở hữu Tâm: Ðồng sanh với 35 Sở hữu .
3) 3 Tánh: Thuộc tánh Thiện và vô ký
4) 4 Giống: Có 3 giống: Giống Thiện, Quả và Duy Tác.
5) 12 Người: Sanh khởi với 12 người (trừ 4 Ðạo).
6) 31 Cõi: Sanh khởi trong 30 cõi Hữu tâm.
7) 5 Thọ: Tương kiến với Thọ hỷ và thọ xả.
8) 6 Nhân: Tương kiến với 3 nhân Thiện: Vô tham, vô sân và vô si.
9) 14 Sự: Làm được 4 sự (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Ðổng tốc).
10) 21 Cảnh: Biết được 21 cảnh.
11) Tương ưng với:
5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
12 Xứ: Ý xứ và Pháp xứ.
18 Giới: Ý thức giới và Pháp giới.
12) Bất tương ưng với:
5 uẩn: Sắc uẩn.
12 xứ: 10 xứ thô.
18 Giới: 10 giới thô và 6 giới thức (trừ ý thức giới).
13) Yếu hiệp với 51 sở hữu phi
Trí Tuệ:
5 uẩn: Hành uẩn.
12 xứ: Pháp xứ.
18 Giới: Pháp giới.
14) Bất yếu hiệp với 51 sở hữu
phi Trí Tuệ.
5 uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Thức uẩn.
12 Xứ: Có 10 xứ thô và ý xứ.
18 giới: Có 10 giới thô và 7 giới thức.