Mọi thói quen nghiệp, tích cực hay tiêu cực,
Chúng ta đã gieo trồng trong dòng tâm thức ở quá khứ
Sẽ làm chúng ta nhận tái sanh,
Với những đặc tính hạnh phúc hay đau khổ tương ứng
Nhiều người có lúc khó tin rằng sẽ
có sự tái sanh khi cuộc sống hiện tại này kết thúc. Làm sao chúng ta biết được
rằng sự tái sanh là có thể?
Mặc dù khoa học hiện đại không thể
đưa ra chứng cứ rõ ràng để trả lời câu hỏi này, chúng ta không nên bác bỏ bằng
chứng đáng tin cậy của truyền thống trong lãnh vực của thực hành và kinh nghiệm
tâm linh, những người đã thẩm tra chân lý của hiện hữu. Sự đầu thai hay tái
sanh là một trụ cột chính của một vài hệ thống niềm tin Đông phương, và một số
học phái huyền bí Do Thái cũng chấp nhận rằng tái sanh xảy ra như trong một
bánh xe liên tục của cuộc sống. Nhiều vị thầy vĩ đại của đạo Phật có thể nhớ
lại và mô tả thực tế những kiếp trước của họ. Chính Đức Phật đã kể lại hàng
trăm kiếp sống trước của Ngài, trong một tuyển tập nổi tiếng tên là những
chuyện kể Jataka. Ngài cũng nhận biết những kiếp trước của người khác.
Ngay cả những nam, nữ bình thường –
của những quốc gia, sắc tộc, tôn giáo khác nhau – đều tự phát nhớ lại những
nhận biết của họ trong kiếp trước, họ đến từ những gia đình, những thành phố mà
họ đã sống. Nhất là rất nhiều trường hợp gây ấn tượng của trẻ em nói rõ chi
tiết sống động của kiếp trước chúng, ngay cả dù lúc hiện tại hãy còn nhỏ chúng
chưa từng đến những nơi sinh ra trước đó hoặc đã gặp bất kỳ người nào ở đó.
Nghiên cứu nổi tiếng nhất về ký ức kiếp trước của Bác Sĩ Ian Stevenson về trẻ
em, người đã dẫn chứng bằng tài liệu hàng ngàn trường hợp ở Nam Á châu và Trung
Đông trên bốn mươi năm trong một nỗ lực nghiên cứu chủ đề này theo cách khoa
học. Ở Tây Tạng, có vô số ví dụ về người sắp chết tiên đoán tên của cha mẹ
tương lai họ và thành phố sẽ ở, cũng như trẻ em nhớ lại những chi tiết kiếp
trước của chúng.
Trong truyền thống đạo Phật Tây
Tạng, có hàng ngàn tu sĩ lâu năm hay thầy tu với tước hiệu Tulku (Tạng, tulku,
sPrul, sKu; Phạn, nirmanakaya, hóa thân). Một tulku được tin rằng hoặc là sự
hóa hiện của một vị Phật toàn giác hoặc là sự tái sanh của một thiền giả thành
tựu cao. Vào lúc chết, thỉnh thoảng những lama chỉ dẫn cho những đệ tử là họ sẽ
tái sanh ở đâu. Trong một số trường hợp, khi còn là trẻ em chúng đã bắt đầu nói
chúng là ai trong kiếp trước và chúng muốn gì hoặc cần làm gì. Tuy nhiên sau
khi kiểm tra nhiều chỉ dẫn, cách thức đa số chấp nhận chung cho việc nhạân ra
một tulku ở Tây Tạng, thì sự nhận biết chính thức sẽ do lama cao cấp đáng kính
công bố. Tuy nhiên, có người đã bị nhận lầm là tulku do ảnh hưởng bởi tham vọng
của cha mẹ hay những quan tâm ích kỷ khác, hoặc hoàn toàn do nhầm lẫn.
Một số tulku đã nhớ lại kiếp trước
của họ hoặc phô bày những phẩm tính của lần tái sanh trước. Chẳng hạn, thầy
tôi, Dodrupchen Rinpoche Đệ Tứ, vào lúc 3, 4 tuổi đã làm ngạc nhiên nhiều người
bằng việc liên tục kể về những nơi mà vị Dodrupchen Đệ Tam đã sống, tụng niệm
những bài nguyện mà Ngài chưa từng được dạy, niệm những bài kệ vô danh từ ký
ức, và phô diễn những phép lạ. Ngài cũng đưa ra những mô tả về cõi tịnh độ của
Guru Rinpoche như Ngài đã từng thấy.
Ngay cả ở Mỹ việc chấp nhận tái
sanh cũng gia tăng. Vài năm trước đây một thăm dò dư luận quần chúng mà viện
Poll đã quản ly,ù báo cáo 25% người Mỹ nói rằng họ tin vào “sự tái sanh của
linh hồn trong một thân mới sau khi chết.” Tuy nhiên, xu thế chủ đạo của những
tôn giáo công truyền phương Tây không chấp nhận ý niệm tái sanh. Mặc dù vậy,
nói chung, họ đồng ý với Phật giáo trên hai điểm quan trọng: nếu bạn vô ngã
phục vụ người khác với lòng từ-bi, một hoàn cảnh hạnh phúc hơn sẽ chờ đợi bạn
sau khi chết – và nếu bạn phạm những hành động gây thù ghét và làm hại người
khác, bạn sẽ đối mặt với những hậu quả khó chịu.
Bất kể chúng ta đã làm gì cho đến
thời điểm hiện tại này, phần lớn những tôn giáo đều đưa ra hy vọng cải thiện
hoàn cảnh tương lai chúng ta. Bất chấp danh hiệu hay mô tả của những truyền
thống khác nhau cho tiềm năng thay đổi này – như ăn năn hối lỗi, sự tha thứ,
cải tà quy chánh, cứu chuộc, sự cứu rỗi, hay sự giải thoát – nó thường có nghĩa
rằng qua ý định và nỗ lực của chính chúng ta, kết hợp với sự nương tựa vào một
suối nguồn ban phước thiêng liêng là cách mở rộng cho chúng ta nâng cấp chính
mình và người khác đến một cuộc sống hạnh phúc hơn, có ý thức tâm linh hơn.
GIẢI THOÁT HAY TÁI SANH?
Theo Phật giáo, hiển nhiên mọi
người đều nhận tái sanh sau khi chết, trừ khi họ siêu vượt chu trình sinh tử
nhờ đạt giác ngộ qua thiền định. Một khi đạt Phật quả toàn giác, bạn sẽ không
bao giờ sinh lại vào bất kỳ thế giới phàm tục nào nữa, vì bạn sẽ chẳng còn là
chủ thể cho chu trình nghiệp gây tái sanh. Bạn sẽ trụ trong sự hợp nhất vĩnh
cửu của Phật-trí và cõi tịnh độ của chư Phật, thân tối thượng (pháp thân) và
thân hoan hỷ (báo thân). Nó là sự an bình cực điểm, cực lạc siêu phàm, và trạng
thái toàn giác. Về sau, người khác sẽ có thể thấy thân biểu hiện của bạn (hóa
thân), xuất hiện trên thế gian trong nhiều thân tướng khác nhau, có thể thấy
với những người tâm thức và nghiệp mở ra với bạn. Sự biểu hiện này như một bậc
toàn giác không phụ thuộc vào bất kỳ luật nhân quả nào, mà xuất hiện từ khao
khát bi mẫn của bạn để phục vụ chúng sanh trong luân hồi.
Đạt được giác ngộ trong đời này
(hoặc ở một trong ba giai đoạn trong cuộc hành trình của chu trình hiện hữu của
chúng ta) là sự thành tựu của bậc thầy thiền định cao cấp. Nếu bạn là một người
bình thường – không là vị thầy thành tựu cao, và không giác ngộ hay toàn giác –
thì sau khi chết bạn buộc phải tái sanh tùy theo nghiệp quả của bạn. Một lần
nữa, bạn sẽ bắt đầu lộ trình sống khác, giai đoạn mà chúng ta đã bàn luận trong
chương 1. Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét tại sao và chúng ta tái sanh
như thế nào, hoặc ở tịnh độ hay một trong sáu cõi: thiên, a tu la, người, súc
sanh, ngạ quỷ và địa ngục.
Thậm chí nếu bạn không là một vị
thầy thành tựu cao và dưới sự kiểm soát của nghiệp, nếu đã tích lũy thiện
nghiệp của hành động đạo đức hay công đức, bạn sẽ tái sanh vào một cõi tịnh độ
hay trong cõi người được phú cho những phẩm tính quý báu. Trong cách này, bạn
sẽ có thể lo liệu việc phục vụ làm lợi ích cho người khác. Dần dần mục tiêu tối
thượng đạt giác ngộ sẽ đạt được.
Nếu nhận tái sanh vào một cõi tịnh
độ, đó sẽ là một cõi tịnh độ hiển nhiên. Điều này không giống như cõi tịnh độ
tối thượng của Phật quả. Nếu thọ tái sanh vào một cõi tịnh độ vì nghiệp tích
cực. Bạn sẽ vẫn có một tâm nhị nguyên, thụ hưởng những cảm xúc tích cực và cảm
giác hỷ lạc. Nhưng sau khi thọ tái sanh vào một cõi tịnh độ bạn sẽ không bao
giờ dao động về chuyến hành trình đến mục tiêu giác ngộ. Chắc chắn sẽ đạt Phật
quả. (Chúng ta sẽ xem xét một số mô tả về cõi Tịnh Độ Cực Lạc trong chương kế,
“Đức Phật Vô Lượng Quang và cõi Tịnh Độ Cực Lạc của Ngài.”)
Nếu thọ tái sanh vào một trong sáu
cõi, bạn sẽ bị giam vào một thân vật chất riêng (người hay chúng sanh khác),
chịu ảnh hưởng của môi trường, và văn hóa xã hội. Do vậy, chừng nào còn sống
trong thân đó, bạn vẫn có thể tạo nghiệp để cải thiện nhằm có một hiện tại hay
cuộc sống tương lai tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, hầu như không thể đạt được trạng
thái tối thượng của nhất như vĩnh cửu, đó là phẩm tính của thân Phật trong Phật
quả tuyệt đối. Với những người sẵn sàng, sự chuyển di hoàn toàn sẽ dễ dàng hơn
sau khi chết. Vì không bị thân vật chất thô này làm trở ngại.
NHỮNG NGUYÊN NHÂN CỦA TÁI SANH
Tái sanh sẽ không xảy ra nếu không
có nguyên nhân. Nguyên nhân tái sanh trong sáu cõi là sáu cảm xúc phiền não:
kiêu mạn, ghen tị, tham dục, ngu dốt, tham lam, và thù hận. Những cảm xúc phiền
não này lần lượt bén rễ vào những khái niệm nhị nguyên của tâm. Khái niệm nhị
nguyên khởi lên ngay khi tâm chúng ta bám chấp vào “bản ngã” của bất kỳ đối
tượng tinh thần nào, nhận thức những đối tượng tinh thần như những thực thể
thực sự hiện hữu.
Chấp chặt vào “bản ngã”, chúng ta
hình thành những thói quen khác nhau giữa cái này và cái kia, thay vì nhận thức
của sự hợp nhất. Thói quen phân biệt này khơi dậy cảm xúc phiền não của thương
và ghét, muốn và không muốn, bám luyến và thù hận. Sau đó chúng ta đem những
cảm xúc này biểu lộ thành lời nói và hành vi. Lặp lại những khuôn mẫu thói quen
tâm thức và hành động thân thể tích cực tạo ra hạnh phúc, và kết quả sẽ tái
sanh trong những cõi cao và trong cõi tịnh độ. Tâm thức và hành động tiêu cực
gây đau khổ và kết quả là tái sanh trong những cõi thấp.
Tôi đã nói đến rằng nếu là một vị
thầy thành tựu cao, bạn có thể đạt giải thoát từ chu trình tái sanh bằng cách
giác ngộ. Khi bạn viên mãn nhận biết của trí tuệ rộng mở – nền tảng rỗng không
vốn là bản tánh của chúng ta – thì khái niệm chấp “ngã” sẽ được giải thoát,
chấm dứt đau khổ và nghiệp nguyên nhân, có nghĩa là sẽ không còn tái sanh. Đạt
được nhận biết này, bạn có thể dễ dàng trở thành suối nguồn lợi ích cho nhiều
người khác.
Tuy nhiên, phần lớn chúng ta nhận
thức và bám chấp những đối tượng tinh thần như những thực thể hiện hữu thực sự,
và củng cố sự bám chấp này với năng lượng của cảm xúc tích cực hay tiêu cực.
Ngoài ra, chúng ta có khuynh hướng biểu lộ những cảm xúc của mình đúng như đã
suy nghĩ và cảm nhận, nhưng cũng có trong hình thức lời nói và hành động thiết
thực hơn. Những hành động của thân, khẩu, ý này tạo ra nghiệp, những khuôn mẫu
thói quen xác định cuộc sống trong dòng tâm thức chúng ta. Nghiệp đó lần lượt
gây tái sanh hoặc trong một cõi tịnh độ hoặc một trong sáu cõi thế gian.
Hãy lưu ý rằng mọi khái niệm và cảm
xúc nhị nguyên – ngay cả sự tích cực như: chăm sóc, lòng bi, và mong muốn người
khác được tốt đẹp – đều đi kèm với sự chấp “ngã”. Do vậy, dù cảm xúc tích cực
là tốt, chúng vẫn rơi vào sự thiếu hoàn thiện, đó là trí tuệ nguyên sơ vượt lên
suy nghĩ và cảm xúc nhị nguyên. Bám chấp vào những phẩm tính tích cực dù sao
cũng là những bước vững chắc đến hoàn thiện, giúp chúng ta cuối cùng cũng làm
lỏng sự trói buộc của chấp ngã và kinh nghiệm được cảm giác an bình và hỷ lạc.
Do vậy, chuyển hóa từ tiêu cực thành tích cực, và sau đó từ tích cực đến hoàn
thiện, là cách lý tưởng đi đến Phật quả, hay hoàn toàn viên mãn.
BÁNH XE CỦA THỜI GIAN TRONG NANH
VUỐT CỦA TỬ THẦN, TRUYỀN ĐẠT TÍNH NGẮN NGỦI CỦA CUỘC SỐNG.
Vòng tròn bên trong cho thấy ba cảm
xúc tiêu cực làm nẩy sinh sự tái sanh bất giác. Vị trí của con heo cho sự ngu
si, con rắn cho sân hận, và con gà cho tham lam.
Vòng tròn thứ hai minh họa luật
nhân quả cai quản việc sinh ra. Nghiệp tiêu cực được tiêu biểu bởi một con quỷ
kéo chúng sanh sợ hãi đi xuống. Nghiệp tích cực được biểu tượng bởi một thiên
thần chào đón chúng sanh hoan hỷ đi lên.
Vòng thứ ba mô tả năm cõi sinh: (1)
người, (2) ngạ quỷ, (3) địa ngục, (4) súc sanh, và (5) thiên và bán thiên.
Vòng bên ngoài cho thấy mối nối kết
của thập nhị nhân duyên: (1) trạng thái bất giác (vô minh) được biểu tượng hóa
bởi một người mù; (2) sự tạo tác của nghiệp, bằng một thợ làm gốm; (3) ý thức,
bằng một con khỉ nhìn ra ngoài cửa sổ; (4) danh và sắc, bằng một người đang
chèo thuyền; (5) các giác quan, bằng một ngôi nhà phồn thịnh; (6) tiếp xúc,
bằng một cặp đang ôm nhau; (7) cảm giác, bằng một mũi tên xuyên qua mắt một
người đàn ông; (8) thèm khát, bằng một người say rượu; (9) bám chấp, bằng một
con khỉ hái trái cây; (10) thích hợp, bằng một phụ nữ mang thai; (11) sinh,
bằng việc đẻ ra một đứa bé; (12) già và chết, bằng một xác chết.
Ở trên cùng bên phải Đức Phật chỉ
vào giáo lý giải thoát, trong một hộp trên phần trên bên trái, giáo lý được đọc
như sau:
Thúc đẩy [chính con làm việc thiện] và từ bỏ [làm ác].
Đi vào Phật Pháp.
Giống như như một con voi trong vũng bùn,
Tiêu diệt mọi thế lực của Tử Thần.
Bản vẽ dựa căn bản trên một bản in
khắc của truyền thống Tây Tạng, từ Vua Oddiyana và Bánh Xe Cuộc Sống bởi Sermey
Geshe Lobsang Tharchin (Howell, N.J.:Sutar và Tantra Đại Thừa, Xuất bản 1989)
trang 160.
SÁU CÕI CỦA THẾ GIAN HIỆN HỮU
Sáu cõi thế gian được đặt tên chung
là samsara, hay chu trình hiện hữu. Chúng được mô tả trong tranh ảnh của Đạo
Phật được biết như Bánh Xe của cuộc Sống. Samsara có ba cõi thấp và ba cõi cao.
Ba cõi thấp là thế giới của đại đau
khổ:
1. Trong những cõi địa ngục, chúng
sanh chịu khổ vì sức nóng bất tận của những ngọn lửa cháy bỏng và kim loại nóng
chảy hay sự lạnh lẽo của băng tuyết.
2. Trong cõi ngạ quỷ, chúng sanh
chịu khổ vì đói, khát hành hạ liên tục.
3. Trong cõi súc sanh, chúng sanh
chịu khổ vì sợ hãi, trì độn và nô lệ.
Những chúng sanh này không chết vì
đau khổ, thậm chí nếu họ bị thiêu trong lửa của địa ngục, trừ khi nghiệp gây ra
tái sanh này bị cạn kiệt.
Ba cõi cao là thế giới của nhiều
loại hạnh phúc, tuy nhiên chúng vẫn liên quan đến sự đau khổ vô tận:
4. Trong cõi bán thiên (a tu la),
chúng sanh thụ hưởng sự phồn thịnh vật chất, họ đau khổ vì luôn luôn gây chiến
tranh và đánh nhau.
5. Trong cõi thiên, chúng sanh thụ
hưởng đại hạnh phúc và thịnh vượng, nhưng những thụ hưởng này chỉ là những khoái
lạc xác thịt luôn thay đổi, và họ cũng đau khổ. Họ sống lâu khi so sánh với thọ
mạng con người, nhưng vì thiếu tỉnh giác, nên họ hoàn toàn cảm thấy bị kết thúc
trong một thời gian ngắn. Cõi thiên là một bộ phận của thế giới thế tục dài
dằng dặc của chúng ta, không phải là cõi thiên đường hay vương quốc như của
những vị trời trong thần thoại Tây phương. Ngay khi nghiệp trong cõi thiên bị
cạn kiệt, những chúng sanh này bị đau khổ vì sắp chết và chịu tái sanh vào
những cõi thấp, ở đó họ là chủ thể chịu nghiệp quả của họ.
6. Trong cõi người, ngay cả nếu chúng ta may mắn có khả năng thông minh lớn,
vật chất phong phú, và những kinh nghiệm tích cực, dù sao chúng ta vẫn đau khổ
vì chuỗi sinh, lão, bệnh và tử. Chúng ta đau khổ vì mất những gì mình muốn, bị
ép buộc những gì không muốn, không đạt được những gì mình thích, và không bảo
vệ được những gì mình có
SÁU CẢM XÚC: NHỮNG HẠT GIỐNG CỦA
TÁI SANH TRONG SÁU CÕI
Cõi nào trong sáu cõi thế gian này
đang chờ bạn như nơi tái sanh kế tiếp? Điều này tùy thuộc vào cảm xúc chiếm ưu
thế mà bạn đã lập trình trong phần mềm nghiệp nơi tâm bạn. Nó là một cảm xúc
tiêu cực như tham, sân, si, ganh tị, tham dục, và kiêu mạn? Hoặc nó là một cảm
xúc tích cực như lòng tốt, rộng lượng, biết phải trái, bằng lòng, hoan hỷ, và
khiêm tốn? Khuôn mẫu thói quen mà bạn lập trình trong tâm sẽ tác động ở dạng
tái sanh vào nơi sinh ra tương ứng của sáu cõi hoặc cõi tịnh độ.
Theo nhiều bản văn, nghiệp ghi dấu
ưu thế của cảm xúc sân hận được biểu lộ qua những hành động bạo lực của thân,
khẩu sẽ dẫn đến đau khổ vì thiêu đốt và lạnh giá, và chúng cũng sẽ tác động lại
trong dạng tái sanh vào địa ngục.
Trong chương 1, chúng ta đã nói về
bốn phần của một hành động cần thiết để hình thành một nghiệp hoàn toàn: đối
tượng (nền tảng), ý định, thực hiện, và hoàn tất. Trong ví dụ của nghiệp sân
hận, sự hiện diện của một người hay sự vật mà bạn ghét là đối tượng. Có động cơ
thù ghét đối tượng là ý định. Hành động thù ghét người đó là thực hiện. Kinh
nghiệm cảm giác thù ghét là hoàn tất. Bất kể hành động nào bạn thực hiện, nếu
hành động đó có đủ bốn yếu tố, nó trở thành một nghiệp được cấu thành đầy đủ,
thì kết quả sẽ không thể tránh khỏi trong tương lai.
Có nhiều người sinh ra đã giận dữ
và phiền não với cảm giác thù ghét mọi người. Để rồi bất cứ những gì họ nói hay
làm đều trở thành sự bùng nổ của giận dữ đó, khiến khuấy động lên đau khổ và
bạo lực trong cuộc sống họ và trong cuộc sống của tất cả những người liên kết
với họ. Nếu đó là bản tánh của cuộc sống hiệân tại bạn – dù thừa nhận hay không
– bạn sẽ không có an bình và hoan hỷ trong cuộc sống, mà chỉ kinh nghiệm đau
khổ, sợ hãi và nghèo khó. Mặc dù bây giờ bạn có thân người, sống trong cõi
người, kinh nghiệm của bạn sẽ chỉ như địa ngục, như thể bạn là một chúng sanh
của địa ngục trong cõi thấp.
Bạn có thể hành động như thể mình
mạnh mẽ, can đảm, và anh hùng, nhưng trong thực tế, vẻ bề ngoài này chỉ là một
phương sách che đậy bản ngã bất an, dễ xúc phạm, và dễ tổn thương của bạn. Ngay
sau khi chết, vì thói quen tâm thức thù hận mà bạn đã nuôi dưỡng suốt đời mình,
những kinh nghiệm tâm thức và hiện tượng hình tướng sẽ khởi lên trong ý thức
bạn như những cõi địa ngục. Trong thực tế, không có quyền lực xét xử nào sẽ kết
án hay trừng phạt bạn – tất cả sẽ chỉ là sự phản ứng của những khuôn mẫu thói
quen in sâu vào dòng tâm thức bởi chính những cảm xúc phiền não của bạn.
Trong những mô tả delog của bardo
đã tóm tắt trong chương 5, chúng ta đã thấy một số ví dụ rất sống động và khủng
khiếp. Ở đây chúng ta phải tự nhắc nhở rằng, mọi cái thấy, âm thanh, và cảm
giác của bardo và những cõi khác nhau đều không là gì cả, mà chỉ là sự phản ánh
những kinh nghiệm tâm thức phức tạp của chính chúng ta, giống như những hình
tướng trong một giấc mộng. Chúng chỉ là dấu hiệu của những cảm xúc tích cực và
tiêu cực mà người ta đã lập trình vào dòng tâm thức do chấp vào “bản ngã”, do
nhận thức những đối tượng là có thật. Ngài Shantideva (Tịch Thiên) nói:
Mọi sợ hãi và đau khổ không thể tưởng
Đều xuất phát từ tâm
Điều này đã được Đấng Đã Thấy Chân Lý giảng dạy [Đức Phật].
Ai đã tạo ra những dụng cụ đặc trưng của cõi địa ngục?
Ai đã xây dựng mọi nền sắt nóng bỏng này?
Những ngọn lửa này xuất phát từ đâu?
“Tất cả chúng [chỉ là sự phản ánh]
tâm bất thiện của bạn,”
Đức Phật đã nói thế.
Như trong trường hợp của thù ghét,
khuôn mẫu nghiệp in sâu ưu thế bởi những cảm xúc phiền não khác, được biểu lộ
qua hành động của thân, khẩu, là nguyên nhân đau khổ và tái sanh tương ứng
trong những cõi thấp khác nhau. Tóm lại:
• Cảm xúc thù hận hay giận dữ gây
ra đau khổ bị thiêu đốt và lạnh giá, và tái sanh vào cõi địa ngục.
• Cảm xúc tham lam hay keo kiệt, bị đau khổ của đói và khát, và tái sanh vào
cõi ngạ quỷ.[1]
• Cảm xúc vô minh hay nhầm lẫn bị
đau khổ bởi trì độn và sợ hãi, thọ tái sanh vào cõi súc sinh.
• Cảm xúc ghen tức bị đau khổ bởi sinh, lão, bệnh, và tử, và tái sanh trong cõi
người.
• Cảm giác kiêu căng hay kiêu mạn
gây ra đau khổ vì rối trí và sợ hãi lúc gần chết, và tái sanh trong cõi thiên.
Những mức độ cao hơn của bám luyến,
ghen tức, và kiêu căng đều trở thành tham lam.
Do vậy, sáu cảm xúc phiền não có
thể cô đọng thành ba cảm xúc độc hại: tham, sân, và si – gây đau khổ và tái
sanh vào ba cõi thấp. Như Tổ Long Thọ viết:
Tham lam dẫn bạn đến cõi ngạ quỷ,
Thù hận dẫn đến địa ngục.
Ngu dốt phần lớn dẫn đến cõi súc sinh.
Không chỉ có đặc tính của cảm xúc,
mà còn mức độ của nó sẽ gây tái sanh vào một cõi riêng biệt. Theo Ngài Gampopa,
bất kể những hành động tiêu cực nào bạn đã phạm:
• Nếu phạm sai lầm với sân hận, nếu
lập lại nhiều lần, và nếu chống đối những đối tượng hay cá nhân linh thiêng cao
hơn, thì hậu quả của nghiệp này sẽ tái sanh vào địa ngục.
• Nếu phạm sai lầm với tham lam,
nếu lập lại nhiều lần, và nếu chống đối những đối tượng hay cá nhân linh thiêng
trung bình, thì hậu quả của nghiệp này sẽ tái sanh vào cõi ngạ quỷ.
• Nếu phạm sai lầm với si mê, nếu
lập lại chỉ vài lần, và nếu chống đối những đối tượng hay cá nhân linh thiêng
thấp hơn, thì hậu quả của nghiệp này sẽ tái sanh vào cõi súc sinh.
Sức hút của nghiệp quả cũng tùy
thuộc vào việc đặt những cảm xúc phiền não của bạn vào hành động bằng cách biểu
lộ chúng trong lời lẽ và hành vi bất thiện; nhất là bao nhiêu biểu lộ bất thiện
này của bạn gây hại cho người khác; hoặc khiến người khác lần lượt vi phạm
những việc làm phi đạo đức.
Giữa vô số nghiệp quả, người ta sẽ
gặt hái cái nào trước? Trước tiên, bạn sẽ kinh nghiệm nghiệp quả mạnh nhất
trong tất cả nghiệp. Điều đó sẽ được đi theo bởi nghiệp tạo ra vào lúc chết.
Vậy, bất cứ những gì bạn làm vào lúc chết sẽ tạo một ảnh hưởng lớn trên những
bước kế tiếp của cuộc sống tương lai bạn. Sau đó, bạn sẽ đối diện với nghiệp
quả mà bạn đã trải qua nhiều nhất, và cuối cùng là điều vi phạm gần đây nhất.
Vì nghiệp nhân quả bén rễ trong tâm
thức bạn, điều tốt là bạn có thể tránh trải qua tái sanh xấu, như cõi địa ngục
nếu thay đổi khuôn mẫu thói quen của tâm bạn.
LỰA CHỌN SỰ TÁI SANH KẾ TIẾP CÓ THỂ
TRONG TAY BẠN
Trong phần sau này của lộ trình đi
qua bardo, bạn phải đối diện rất nhiều sợ hãi, cô đơn và đau khổ. Áp lực cảm
xúc của việc tìm kiếm một nơi sinh mới sẽ rất lớn khiến bạn có thể không quan
tâm lắm về tính chất của nơi sinh. Vào lúc nối kết này, bạn phải thận trọng hơn
thường lệ, vì cơ hội đóng lại những nơi sinh xấu và chọn nơi tốt có thể nằm
trong tay bạn. Với mục đích này, bạn phải học để nhận ra những dấu hiệu của
những nơi sinh ra. Chúng tôi đã bàn luận một số dấu hiệu trong chương 4,
“Bardo”, ở phần tiêu đề “Dấu Vết Của Sự Tái Sanh Đang Chờ Chúng Ta.”
Nếu năng lực hùng mạnh của nghiệp
tích cực hay tiêu cực dồn đẩy, bạn sẽ không có cơ hội chọn một nơi sinh, vì
hoàn toàn bị nghiệp đang có hiệu lực kiểm soát, sự lựa chọn sẽ được làm một
cách tự động, không có ý thức mong muốn của bạn. Nhưng nếu nghiệp lực không
được hùng mạnh, thì mọi nỗ lực bạn làm sẽ gia tăng cực độ cơ hội yêu cầu một
nơi sinh tích cực. Để được thành công, một hiểu biết về những phương pháp đóng
những cửa tái sanh xấu và chọn nơi tái sanh tốt có thể do bạn quyết định.
Trong chương 9, “Những Nghi Lễ Phục
Vụ Cho Người Chết Và Sắp Chết,” chúng ta sẽ xem xét những nghi lễ thiền định để
tránh sinh vào sáu cõi và đặc biệt là ba cõi thấp. Tôi sẽ chỉ tóm tắt ở đây
những giáo lý về việc đóng lại những dấu hiệu của nơi sinh xấu và chọn những
dấu hiệu của nơi sinh tốt.
Ngăn Chận Những Nơi Sinh Xấu
Nếu bạn là một thiền giả thành tựu
cao – đã nhận ra và hoàn thiện tánh giác ngộ của tâm – bạn phải an trụ trong
trạng thái nhận biết này không dao động. Nếu làm được, thay vì nhận tái sanh,
bạn có thể đạt Phật quả.
Nếu không có những nhận biết như
vậy hay không hoàn thiện nó, nhưng nếu bạn có tích lũy công đức thanh tịnh và
sùng mộ riêng một cõi tịnh độ hay vị Phật nào, thì bạn nên phát triển lòng sùng
kính đến vị Phật và cõi tịnh độ đó, và lập nguyện khao khát mạnh mẽ để thọ tái
sanh vào cõi tịnh độ đặc biệt đó. Khao khát như vậy có thể giải thoát bạn khỏi
chu trình tái sanh trong sáu cõi và dẫn đến tái sanh trong cõi tịnh độ mong
muốn.
Chẳng hạn, nếu trong cuộc sống bạn
đã trau dồi thói quen sùng kính đến Đức Phật Vô Lượng Quang – do tin tưởng nơi
Ngài như một thân của tình thương vô điều kiện, trí tuệ toàn giác, và năng lực
vô địch – và nếu, vào lúc chết hay trong bardo, bạn có thể đánh thức ký ức sùng
kính của bạn về Ngài và cõi tịnh độ của Ngài, thì những nhận biết của bạn sẽ
nhanh chóng xuất hiện như sự hiện diện của Đức Phật Vô Lượng Quang và Cõi Tịnh
Độ Cực Lạc của Ngài.
Nhưng bạn sẽ xây dựng loại thói
quen sùng mộ và niềm tin mãnh liệt này như thế nào? Điều này được làm dần dần
bằng cách suy nghĩ về đức Phật, cõi tịnh độ, và công đức của các Ngài nhiều
lần, cũng như tụng niệm hay hát những bài nguyện của các Ngài thường xuyên khi
có thể. Thoạt tiên, thực hành này có vẻ lạ lùng, nhưng chẳng bao lâu sau sẽ
quen thuộc và cuối cùng sẽ trở thành một phần trong chính cuộc sống và hơi thở
chúng ta. Rồi thì, sau khi chết mọi nhận thức của bạn sẽ xuất hiện trong dạng
những hình ảnh-Phật của tình thương, an bình, trí tuệ, và một cõi tịnh độ của
hỷ lạc và đẹp đẽ. (Về những chi tiết của thực hành này, hãy xem phụ lục A.)
Có thể bạn không có bất cứ nghiệp
nào để tái sanh vào một cõi tịnh độ, tuy vậy, bạn có thể tạo ra nghiệp như:
tình thương, rộng lượng, biết điều phải, buông xả, hoan hỷ, và khiêm tốn, nhất
là biểu lộ chúng trong việc phục vụ người khác. Nếu được vậy, bạn có thể chọn
lựa thọ tái sanh vào một trong những cõi cao với tài năng thiên phú tích cực.
Do vậy, bạn phải nhớ những dấu hiệu đặc biệt của nơi sinh và chọn nó.
Chẳng hạn, nếu bạn thấy những dấu
hiệu của cõi thiên nhưng lại khao khát tái sanh trong cõi người, bạn phải đóng
ánh sáng trắng dịu lại, đó là dấu hiệu nơi sinh vào cõi thiên, và thay vào đó
hãy nghĩ và chọn ánh sáng xanh dương bằng cách đi vào nó.
Trong lúc lang thang trong bardo,
bạn phải không nghĩ về những người thương và của cải ở nhà, vì những tư duy này
sẽ chỉ làm bạn lệch khỏi con đường tốt. Bạn phải chú tâm vào việc chọn nơi
sinh.
Như chúng ta đã thấy trong chương
4, cánh cửa tái sanh vào một trong sáu cõi có thể xuất hiện như một ánh sáng
mờ. Một ánh sáng trắng mờ cho biết cõi thiên và cõi người. Ánh sáng vàng nói
chung biểu hiện cho cõi bán thiên và súc sanh. Như một lựa chọn, cõi súc sanh
có thể biểu hiện bởi màu máu, và cõi bán thiên biểu hiện bằng màu của bão
tuyết, hay mưa giông. Ánh sáng màu khói ám chỉ cõi ngạ quỷ, và ánh sáng giống
một mảnh gỗ hay mảnh len đen trôi bồng bềnh biểu thị cõi địa ngục. Thậm chí bạn
có thể thấy thân bạn chuyển thành màu ánh sáng tiêu biểu cho tái sanh tương
lai.
Một số giáo lý liệt kê năm cách
chặn lối vào cửa tái sanh xấu:
1. Khi thấy ánh sáng là dấu hiệu
của nơi sanh tương lai, bạn có thể thấy một đôi đang làm tình, nhất là nếu bạn
được sinh làm người. Một đôi biểu tượng cho cha mẹ tương lai của bạn. Nếu xảy
ra vậy, đừng nên đến họ hoặc tham gia trong sự bám luyến hay ganh tị với họ.
Hãy thấy họ như guru, phối ngẫu – hiện thân của vị guru bạn trong thân tướng
nam và nữ. Như một lựa chọn, bạn có thể thấy họ như Đức Padmasambhava trong sự
hợp nhất với vị phối ngẫu tâm linh của Ngài, Yeshe Tsogyal, hoặc bất kỳ hai vị
Phật và phối ngẫu nào. Hãy bày tỏ tôn kính bằng tâm thức và cúng dường đến
Ngài. Với lòng sùng kính mãnh liệt, hãy phát triển một ý định mạnh mẽ để tiếp
nhận giáo lý và ban phước của các Ngài.
2. Nếu không đóng được cửa sinh,
hãy thấy một đôi này như vị Bổn Tôn và phối ngẫu, như Đức Phật Vô Lượng Quang
hoặc Đức Phật của Lòng Bi trong thân tướng nam và nữ. Hãy tỏ lòng tôn kính và
cúng dường đến các Ngài. Hãy cảm nhận mạnh mẽ rằng bạn đang nhận được ban phước
từ các Ngài.
3. Nếu chưa chận được cửa sinh, hãy
đảo ngược sự bám luyến và thù ghét. Nói chung, nếu sắp tái sanh làm nguời nam,
bạn sẽ kinh nghiệm sự bám luyến đến người nữ đang làm tình và thù ghét hay ghen
tức với người nam, và ngược lại. Ngoài ra, còn phải trả những thói quen quá khứ
của bạn, có thể bạn thấy một đôi nam nữ, nhưng thật ra có thể bạn bị cuốn hút
vào hai con chim đực và cái. Nếu như vậy, bạn sẽ tái sanh làm chim con. Thế
nên, vào lúc này, bạn phải lập một cam kết mạnh mẽ: “Tôi sẽ không cho phép tâm
tôi nuôi dưỡng sự bám luyến và thù ghét.”
4. Nếu không chặn được cửa sinh,
thì với sự tin chắc mạnh mẽ, hãy thấy mọi kinh nghiệm bạn có đều không thật,
như ảo ảnh. Tin chắc như vậy sẽ hóa tán sự bám chấp vào kinh nghiệm cho là thật
của bạn, và điều đó sẽ ngăn chận nơi sinh.
5. Nếu không ngăn chặn được, thì
hãy thấy mọi sự đều như sự thể nhập vào tánh quang minh. Hãy nghĩ: “Hiện tượng
là chính tâm tôi, mà tâm là rỗng không,” sau đó thiền định trong trạng thái tự
nhiên, không có bất kỳ biến đổi nào. Hãy để tâm bạn an trụ trong trạng thái tự
nhiên, không che đậy của nó, như nước hòa vào nước, tất cả đều trở thành một
bất khả phân.
Ngài Jigme Lingpa khai thị: “Khi
chúng sanh trong bardo thấy một đôi đang giao hợp, họ chạy tới như ruồi bâu vào
rác. Người có nghiệp riêng biệt thọ tái sanh sẽ bị rút vào tử cung, không có
khả năng tránh thoát. Vào lúc đó, bạn phải lập nguyện khao khát mạnh mẽ, thọ
quy y nơi những bậc giác ngộ, hoặc trình bày rõ ràng mong muốn chọn một tử cung
có ích. Điều đó có thể giúp bạn tìm được một tái sanh làm người quý báu.”
Chọn Nơi Sinh Đúng
Nếu quyết định tái sanh vào một cõi
tịnh độ, bạn phải phát triển cảm giác khiếp sợ bị sinh vào sáu cõi. Đừng bám
luyến người thân và tài sản của bạn. Hãy lập nguyện khao khát mạnh mẽ và tự tin
có khả năng đạt tới một cõi tịnh độ mà bạn chọn, như cõi Tịnh Độ Cực Lạc, bằng
suy nghĩ: “Tôi sẽ được sinh một cách kỳ diệu từ một hoa sen ngay chân Đức Phật
Vô Lượng Quang trong cõi Tịnh Độ Cực Lạc.”
Nếu không thể tái sanh vào một cõi
tịnh độ, thì bạn có thể thấy nơi sinh của mình ở một trong sáu cõi. Tuy nhiên,
bạn có thể thấy một linh kiến về nơi sinh, không thực sự như nó là, mà là một
dạng biểu tượng như sau: [2]
• Những ngôi nhà nhiều tầng vừa ý
được nói là dấu hiệu nơi sinh ở cõi thiên.
• Một cánh rừng, một vòng lửa, hay
mưa có thể là dấu hiệu của cõi bán thiên.
• Người nói chuyện phiếm vô nghĩa,
hoặc những căn nhà bình thường, quý giá, hay ưa thích là những dấu hiệu sinh
làm người quý báu.
• Hang động, lều bạt, và sương mù
là những dấu hiệu của cõi súc sinh.
• Những đáy sông khô cạn hoặc nơi
bụi bặm tối tăm là dấu hiệu của cõi ngạ quỷ.
• Những căn nhà đỏ hay vùng đất đen
tối, một hố đen, hoặc một con đường tối tăm biểu thị cõi địa ngục. (Tuy nhiên,
một số tác giả nói rằng những người có nghiệp tiêu cực nghiêm trọng có thể đến
thẳng cõi địa ngục mà không có bất cứ kinh nghiệm ánh sáng hay hình ảnh nào của
bardo.)
Khi thấy những hình tướng trên, vì không có nơi trú ẩn lâu dài, bạn có thể hăng
hái chọn nơi nương tựa ở bất cứ chỗ nào. Cũng có thể bạn muốn trốn vào những
chỗ đó, khi cảm thấy sợ hãi và kiệt sức bởi những cảnh tượng ảo giác đe dọa của
những Tử Thần. Mà giờ đây là lúc phải cố gắng cảnh giác, bạn phải không đi vào
bất kỳ dấu hiệu của những cõi thấp. Bạn phải cố gắng chọn cõi người hoặc cõi
thiên, nếu không thể tái sanh được vào một cõi tịnh độ.
Nhận ra được nơi sinh đúng thì có
thể khó cho bạn. Vì bạn có thể thấy một nơi sinh tốt như một nơi sinh xấu, và
nơi sinh xấu là nơi sinh tốt, do ảo tưởng lừa gạt được phô diễn bởi nghiệp che
ám của bạn. Do vậy, điều quan trọng là sử dụng những kỹ thuật sau đây.
Nếu bạn có rèn luyện về bất kỳ vị
Phật phẫn nộ nào, như Vajrapani (Kim Cương Thủ), Đức Phật của Năng lực, bạn nên
nhanh chóng quán tưởng chính mình là vị Bổn Tôn. Thân Ngài to lớn, huy hoàng,
và choáng ngợp. Giọng nói của Ngài khủng khiếp làm rung chuyển trái đất. Tâm
Ngài an bình, từ bi, và toàn giác. Nếu bạn quán tưởng Vajrapani, bạn có thể
chứng kiến sự hóa tán của những Tử Thần – sự tạo tác khủng khiếp của tâm thức
đang săn đuổi bạn. Điều này sẽ cho bạn cơ hội dùng sự tiên tri nhỏ mà nhiều
người trong bardo sở hữu, để tìm thấy những phẩm tính thật của nơi sinh và chọn
được nơi đúng, an bình.
Bạn cũng phải phát triển mạnh mẽ ý
định này, “Tôi sẽ tái sanh như một người có khả năng phục vụ tất cả chúng
sanh.”
Ngoài ra, trong lúc đi vào tử cung,
hãy ban phước nó như một cung điện của Bổn Tôn. Hãy thấy cung điện này tràn đầy
nhiều đấng thiêng liêng, như Đức Phật Lòng Bi, và cầu nguyện đến các Ngài. Sau
đó đi vào tử cung, hãy nghĩ rằng bạn đang được các Bổn Tôn thu nạp. Như một lựa
chọn, bạn có thể thấy sự hợp nhất nam nữ như vị thầy tâm linh và phối ngẫu của
bạn.
Khi bất cứ dấu hiệu tái sanh nào
xuất hiện đến bạn, ngay cả dù nó có vẻ là một nơi sinh tốt, điều trọng yếu là
không đi vào trạng thái của tâm bám luyến vào nó. Thậm chí nếu nó xuất hiện là
một nơi sinh xấu cũng đừng dính mắc vào trạng thái của tâm thù ghét nó. Đi vào
nơi sinh tốt nhất có thể, hoặc tử cung, với sự đại thanh thản thoát khỏi những
cảm xúc lấy hay bỏ.
Trừ khi bạn là một thiền giả có
kinh nghiệm, việc thay đổi thói quen phân biệt thường lệ của bạn để thấy rõ một
nơi sinh đáng ao ước khi bạn trong bardo là rất khó. Tuy nhiên, bạn có thể cố
gắng đi theo những thực hành này:
• Đừng quên rằng bạn đang trong
bardo, lộ trình chuyển tiếp.
• Hãy nhớ giữ bước đi của bạn hướng
lên phía trên.
• Liên tục cầu nguyện niệm hồng
danh của chư Phật. Thọ quy y nơi các Ngài.
• Thọ quy y nơi Tam Bảo – Phật,
Pháp, và Tăng.
• Cầu nguyện các Đấng Đại Bi, như
Đức Phật Vô Lượng Quang và những vị thầy tâm linh của bạn.
• Hãy buông bỏ những bám luyến vào người thương và tài sản, vì họ chỉ làm bạn
lệch khỏi con đường tốt.
• Hãy đi vào con đường xanh dương
của cõi người hoặc con đường trắng của cõi thiên.
Nếu bạn có một chút khả năng giải
thoát nhưng hy vọng được tái sanh vào cõi người hay cõi thiên, khao khát của
bạn có thể được những người khác giúp đỡ trong lúc bạn hấp hối hoặc sau khi bạn
chết. Họ có thể tiếp tục lập lại những hướng dẫn trên cho bạn. Có một người trợ
giúp để nhắc nhở bạn về những thực hành này khiến bạn có thể dễ dàng nhớ lại
khi đi vào bardo. Thậm chí sau khi chết ý thức của bạn có thể vẫn kéo dài trong
một lúc ở Thế Giới người Sống. Do đó, một người trợ giúp nói những hướng dẫn
này vẫn có thể tới và làm lợi ích cho bạn. Chúng ta phải cố gắng mọi phương
pháp có thể tốt nhất để giúp chúng ta suy nghĩ và hành động hiệu quả trong
bardo.
Trong quyển sách này, chúng tôi đưa
ra sự chú ý đặc biệt để nhận tái sanh vào một thế giới an bình và thanh tịnh
sau khi chết. Với một Phật tử, điều đó có thể là cõi Tịnh Độ Cực Lạc của Đức
Phật Vô Lượng Quang (Hoặc bất kỳ một cõi Tịnh Độ của vị Phật nào đã chọn). Bây
giờ chúng ta trở lại trong chương 7 để có một cái nhìn gần hơn của vị Phật này
và cõi Tịnh Độ Cực Lạc của Ngài như suối nguồn của sự ban phước, đối tượng của
thiền định và sùng kính, và là một nơi chúng ta khao khát được tái sanh. vì
việc nhớ lại và cầu nguyện đến Đức Phật Vô Lượng Quang và tạo công đức để cho
phép chúng ta tái sanh trong cõi Tịnh Độ Cực Lạc của Ngài, một cõi của đại an
bình và cực lạc, sẽ giúp chúng ta hồi tưởng lại những mô tả về Ngài và cõi Tịnh
độ đã được ghi trong những kinh điển của vị Phật lịch sử, Thích Ca Mâu Ni.
[1] Theo tổ Long Thọ, sự tham lam
gây tái sanh trong cõi ngạ quỷ. Trong phần lớn bản văn, như của Ngài Jigmed
Yhinley Ozer, sự keo kiệt gây ra tái sanh vào cõi ngạ quỷ, trái lại tham dục và
bám luyến gây tái sanh vào cõi người.
[2] Ðây không phải là dấu hiệu chỉ
rõ nơi sinh kế tiếp của bạn, như một số vị thầy đã nghĩ. Khi thấy bất kỳ điều
này, bạn đã hoàn toàn bị ràng buộc vào nơi sinh của mình, như đã viết trong
Nyida Khajor Tantra (Sự Hợp Nhất Của Tantra Mặt Trời Và Mặt Trăng).
Ðó là những dấu hiệu ngươi được
nhận vào tử cung,
Giờ đây, Thậm chí nếu muốn rời bỏ,
thì ngươi đã bị giam giữ.
Bây giờ ngươi đã bị ràng buộc.