Trường Bộ Kinh
Digha Nikaya
27. Kinh Khởi thế nhân
bổn
(Agganna sutta)
Như vầy tôi nghe:
1. Một thời Thế Tôn trú tại Sàvatthi (Xá-vệ), Pubbàràma (Thành Tín
Viên lâm), ở lầu của Migà ramàtu (Lộc Mẫu Giảng đường). Lúc bấy giờ,
Vàsettha và Bhàradvàjà sống giữa các vị Tỷ kheo và muốn trở thành
Tỷ kheo. Thế Tôn vào buổi chiều, từ thiền tịnh khởi dậy, bước
xuống khỏi lầu, đi qua lại giữa trời, dưới bóng ngôi lầu.
2. Vàsettha thấy Thế Tôn vào buổi chiều, từ thiền tịnh khởi
dậy, bước xuống khỏi ngôi lầu, đi qua lại giữa trời, dưới bóng ngôi lầu.
Thấy vậy Vàsettha nói với Bhàradvàja:
- Này bạn Bhàradvàja, Thế Tôn vào buổi chiều, từ thiền tịnh
khởi dậy, bước xuống khỏi lầu, đi qua lại giữa trời, dưới bóng ngôi lầu.
Này bạn Bhàradvàja, chúng ta hãy đến yết kiến Thế Tôn. Rất
có thể chúng ta được nghe một thời pháp từ Thế Tôn.
- Thưa vâng, Hiền giả!
Bhàradvàja vâng theo lời Vàsettha. Rồi cả Vàsettha và Bhàradvàja cùng
đến gần Thế Tôn, khi đến xong đảnh lễ Ngài và đi theo sau lưng
Thế Tôn, khi Ngài đang đi qua đi lại.
3. Rồi Thế Tôn nói với Vàsettha:
- Này Vàsettha, Ngươi sanh trưởng là Bà-la-môn và thuộc gia tộc
Bà-la-môn, xuất gia từ bỏ gia đình, sống không gia đình từ gia tộc
Bà-la-môn. Này Vàsettha, người Bà-la-môn có chỉ trích Ngươi, phỉ báng
Ngươi chăng?
- Bạch Thế Tôn, các vị Bà-la-môn thật có chỉ trích chúng con, phỉ
báng chúng con, với những lời phỉ báng thật chí tình, phỉ báng thật toàn
diện, chớ không phải không toàn diện.
- Này Vàsettha, các vị Bà-la-môn dùng lời lẽ như thế nào để chỉ
trích các Ngươi, phỉ báng các Ngươi, với những lời phỉ báng thật chí
tình, phỉ báng thật toàn diện, chớ không phải không toàn diện?
- Bạch Thế Tôn, các vị Bà-la-môn đã nói như sau: "Bà-la-môn là
giai cấp tối thượng, giai cấp khác là hạ liệt. Chỉ có giai cấp Bà-la-môn
là da trắng, giai cấp khác là da đen. Chỉ có Bà-la-môn là thuần túy, các
giai cấp phi Bà-la-môn không phải như vậy. Chỉ có Bà-la-môn mới là con chính
tông của Phạm thiên, sanh từ miệng Phạm thiên, do Phạm thiên sanh, do Phạm
thiên tạo ra, là con cháu thừa tự của Phạm thiên. Các Ngươi đã từ bỏ giai
cấp tối thượng, cúi mình vào giai cấp hạ tiện - giai cấp các Sa môn
trọc đầu, đê tiện, đen đủi, giòng giống thuộc bàn chân. Làm vậy
thật là không tốt, làm vậy thật là không hợp, khi các Ngươi từ bỏ giai cấp
tối thượng, cúi mình vào giai cấp hạ tiện, giai cấp Bà-la-môn trọc
đầu, đê tiện, đen đủi, giòng giống thuộc bàn chân". Bạch Thế
Tôn, như vậy các vị Bà-la-môn chỉ trích chúng con, phỉ báng chúng con, với
những lời phỉ báng thật chí tình, phỉ báng thật toàn diện, chớ không
phải không toàn diện.
4. - Này Vàsettha, các người Bà-la-môn thật đã quên quá khứ khi họ
nói: "Bà-la-môn là giai cấp tối thượng, giai cấp khác là hạ tiện.
Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là da trắng, giai cấp khác là da đen. Chỉ có
Bà-la-môn là thuần túy, các giai cấp phi Bà-la-môn không phải như vậy. Chỉ
có Bà-la-môn mới là con chính tông của Phạm thiên, sanh từ miệng Phạm
thiên, do Phạm thiên sanh, do Phạm thiên tạo ra, là con cháu thừa tự của Phạm
thiên". Này Vàsettha, các nữ Bà-la-môn, vợ của các Bà-la-môn được
thấy là có kinh nguyệt, có mang thai, có sanh con, có cho con bú. Và những
Bà-la-môn ấy chính do thai sanh, lại nói rằng: "Bà-la-môn là giai cấp tối
thượng... là con cháu thừa tự của Phạm thiên".
5. Này Vàsettha, có bốn giai cấp: Sát đế lỵ, Bà-la-môn, Phệ xá
và Sudda (Thủ-đà-la). Này Vàsettha, có người Sát đế lỵ sát sanh,
lấy của không cho, có tà hạnh, nói láo, nói hai lưỡi, nói ác khẩu, nói lời
phù phiếm, có tâm tham, có tâm sân, có tà kiến. Này Vàsettha, những
pháp ấy là bất thiện và được gọi là bất thiện; những pháp ấy
là có tội và được gọi là có tội; những pháp ấy không nên hành trì
và được gọi là các pháp không nên hành trì; những pháp ấy không xứng
Thánh pháp và được gọi là không xứng Thánh pháp; những pháp ấy là hắc
pháp và hắc báo; những pháp ấy bị người có trí quở trách. Ở đây,
những pháp ấy được tìm thấy trong một số người Sát đế lỵ. Này
Vàsettha có người Bà-la-môn... Này Vàsettha có người Phệ xá... Này
Vàsettha, có người Thủ đà la sát sanh... có tà kiến. Này Vàsettha, những
pháp ấy là bất thiện và được gọi là bất thiện... là hắc pháp
và hắc báo; những pháp ấy bị người có trí quở trách. Ở đây, những
pháp ấy được tìm thấy trong một số người Thủ đà la.
6. Này Vàsettha, có người Sát đế lỵ không sát sanh, không lấy của
không cho, không có tà hạnh, không nói láo, không nói hai lưỡi, không nói
ác khẩu, không nói lời phù phiếm, không có tâm tham, không có tâm sân,
có chánh kiến. Này Vàsettha, những pháp ấy là thiện và được gọi
là thiện; những pháp ấy không có tội và được gọi là không có tội;
những pháp ấy nên hành trì và được gọi là các pháp nên hành trì;
những pháp ấy xứng Thánh pháp và được gọi là xứng Thánh pháp; những
pháp ấy là bạch pháp và có bạch quả; những pháp ấy được người có trí
tán thán. Ở đây, những pháp ấy được tìm thấy trong một số người Sát
đế lỵ. Này Vàsettha, có người Bà-la-môn... Này Vàsettha, có người
Phệ xá... Này Vàsettha, có người Thủ đà la không sát sanh... không có
tham tâm, không có sân tâm, có chánh kiến. Này Vàsettha, những pháp ấy
là thiện và được gọi là thiện; những pháp ấy không có tội và
được gọi là không có tội; những pháp ấy nên hành trì và được
gọi là các pháp nên hành trì; những pháp ấy xứng Thánh pháp và được
gọi là xứng Thánh pháp; những pháp ấy là bạch pháp và có bạch quả;
những pháp được người có trí tán thán. Ở đây, những pháp ấy được
tìm thấy trong một số người Thủ đà la.
7. Này Vàsettha, vì rằng cả hai pháp hắc và bạch được chỉ trích và
được tán thán bởi những người có trí, đều có mặt lẫn lộn trong bốn
giai cấp này, nên ở đây, những Bà-la-môn nào nói rằng: "Bà-la-môn là
giai cấp tối thượng, các giai cấp khác là hạ liệt; chỉ có giai cấp
Bà-la-môn là da trắng, giai cấp khác là da đen; chỉ có Bà-la-môn là thuần
túy, các giai cấp phi Bà-la-môn không phải như vậy; chỉ có Bà-la-môn là con
chính tông của Phạm thiên, sanh từ miệng Phạm thiên, do Phạm thiên sanh, do
Phạm thiên tạo ra, là con cháu thừa tự của Phạm thiên." Các vị có trí
không thể chấp nhận như vậy. Tại sao vậy? Này Vàsettha, vì rằng nếu
có ai trong bốn giai cấp là một vị Tỷ kheo, một vị A la hán, các lậu
hoặc đã được diệt tận, phạm hạnh đã thành, đã làm những việc
phải làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt mục đích tối thượng, hữu
kiết sử đã diệt, nhờ chánh trí đã được giải thoát, vị ấy sẽ
được xem là tối thượng so sánh với bốn giai cấp, vì xứng với Pháp, không
phải không xứng với Pháp. Này Vàsettha, Pháp là tối thượng giữa các loài
hữu tình, trong đời này và cả đời sau.
8. Này Vàsettha, đây là một chứng minh điển hình để biết vì
sao Pháp là tối thượng giữa các loài hữu tình, trong đời này và cả đời
sau.
Này Vàsettha, vua Pasenadi (Ba tư nặc) nước Kosala biết rằng: "Sa môn
Gotama xuất gia từ giòng họ liên hệ Sàkyà tôn trọng, đảnh lễ,
đứng dậy, chấp tay và đối xử với vua Pasenadi nước Kosala rất lễ độ phải
phép. Cũng vậy vua Pasenadi nước Kosala tôn trọng, đảnh lễ, đứng dậy,
chấp tay và đối xử với Như Lai rất lễ độ, phải phép, vì vua nghĩ: "Có
phải Sa môn Gotama là thiện sanh? Còn ta không phải thiện sanh; Sa môn
Gotama có hùng lực, ta không có hùng lực; Sa môn Gotama có dáng mặt đẹp đẽ,
còn ta có dáng mặt thô xấu; Sa môn Gotama là vị có nhiều thế lực,
còn ta ít có thế lực?" Vì rằng vua Pasenadi nước Kosala tôn trọng
Pháp, cung kính Pháp, đảnh lễ Pháp, cúng dường Pháp, kính lễ Pháp nên vua
tôn trọng, đảnh lễ, đứng dậy, chấp tay và đối xử với Như Lai rất lễ
độ, phải phép. Này Vàsettha, với chứng minh điển hình này, cần hiểu
như thế nào Pháp là tối thượng giữa các loài hữu tình, trong đời này
và cả đời sau.
9. Này Vàsettha, các Ngươi, sanh sai biệt, danh sai biệt, tánh sai
biệt, gia hệ sai biệt, đã xuất gia từ bỏ gia đình, sống không gia
đình. Nếu có ai hỏi: "Các vị là ai?", các Ngươi cần trả lời:
"Chúng tôi là Sa môn, dưới sự lãnh đạo của Thích ca tử". Này
Vàsettha, ai có lòng tin Như Lai, lòng tin ấy được an trí, có căn đế, an
trú và chắc chắn, một lòng tin không bị lôi kéo bởi Sa môn, Bà-la-môn, chư
Thiên, Ma vương, Phạm thiên hay một vị nào ở trên đời, vị ấy có thể
nói: "Ta là con chính tông của Thế Tôn, sanh ra từ miệng, do Pháp
sanh, do Pháp tạo ra, là con cháu thừa tự của Pháp." Vì sao vậy? Này
Vàsettha, vì là những chữ đồng nghĩa với Như Lai là Pháp thân, là Phạm
thân, là Pháp thể, là Phạm thể.
10. Này Vàsettha, có một thời đến một giai đoạn nào đó, sau một thời
hạn rất lâu, thế giới này chuyển hoại. Trong khi thế giới
chuyển hoại, các loại hữu tình phần lớn sanh qua cõi Abhassara (Quang Âm
thiên). Ở tại đây, những loại chúng sanh này do ý sanh, nuôi sống
bằng hỷ, tự chiếu hào quang, phi hành trên hư không, sống trong sự
quang vinh, và sống như vậy một thời gian khá dài. Này Vàsettha, có một thời
đến một giai đoạn nào đó, sau một thời hạn rất lâu, thế giới này
chuyển thành. Trong khi thế giới này chuyển thành, một số lớn chúng
sanh từ Quang Âm thiên thác sanh qua tại đây. Những chúng sanh này do ý
sanh, nuôi sống bằng hỷ, tự chiếu hào quang, phi hành trên hư không,
sống trong sự quang vinh và sống như vậy một thời gia khá dài.
11. Này Vàsettha, lúc bấy giờ, vạn vật trở thành một thế giới toàn
nước đen sẫm, một màu đen khiến mắt phải mù. Mặt trăng, mặt trời không
hiện ra; sao và chòm sao không hiện ra; không có ngày đêm; không có
tháng và nửa tháng; không có năm và thời tiết; không có đàn bà đàn
ông. Các loài hữu tình chỉ được xem là loài hữu tình mà thôi. Này
Vàsettha, đối với các loài hữu tình ấy, sau một thời gian rất lâu, vị đất
tan ra trong nước. Như bọt nổi lên trên mặt cháo sữa nóng đang nguội
dần, cũng vậy đất hiện ra. Ðất này có màu sắc, có hương và có vị.
Màu sắc của đất giống như đề hồ hay thuần túy như tô, vị của đất như
mật ong thuần tịnh.
12. Này Vàsettha, có loài hữu tình, có tánh tham, nói: "Kìa xem, vật
này là gì vậy?", lấy ngón tay nếm vị của đất. Khi lấy ngón tay
nếm vị của đất, vị ấy thấm vào thân và tham ái khởi lên. Này Vàsettha,
các loài hữu tình khác, theo gương hữu tình kia, lấy ngón tay nếm vị của
đất. Khi lấy ngón tay nếm vị của đất, vị ấy thấm vào thân và tham ái
khởi lên. Rồi các hữu tình kia bắt đầu thưởng thức vị của đất, bằng cách
bẻ từng cục đất với bàn tay nhỏ của họ, thời ánh sáng của họ
biến mất. Khi ánh sáng của họ biến mất, mặt trăng mặt trời
hiện ra. Khi mặt trăng, mặt trời hiện ra, thì sao và chòm sao hiện
ra. Khi sao và chòm sao hiện ra, ngày và đêm hiện ra, khi ngày và đêm
hiện ra, thì nửa tháng và tháng hiện ra. Khi nửa tháng và tháng
hiện ra, thời tiết và năm hiện ra. Như vậy, này Vàsettha, thế
giới này bắt đầu thành trở lại.
13. Này Vàsettha, những hữu tình ấy, thưởng thức vị của đất, lấy đất
làm chất ăn, lấy đất làm món ăn trong một thời gian khá lâu. Này Vàsettha,
vì các hữu tình ấy thưởng thức vị của đất, lấy đất làm chất ăn, lấy
đất làm món ăn trong một thời gian khá lâu, thân của họ trở thành cứng
rắn, và sắc đẹp của họ trở thành sai biệt. Có hạng hữu tình có sắc
đẹp, có hạng hữu tình không có sắc đẹp. Ở đây các hữu tình có sắc
đẹp khinh các hữu tình không có sắc đẹp: "Chúng ta có sắc đẹp hơn
họ, họ không có sắc đẹp bằng chúng ta." Do họ kiêu mạn và
kiêu ngạo về sắc đẹp của họ, vị của đất biến mất. Khi vị của
đất biến mất, họ hội họp lại và kêu than: "Ôi vị ngon! Ôi
vị ngon!", như ngày nay, khi loài Người có được vị ngon liền nói:
"Ôi vị ngon! Ôi vị ngon!" Như vậy họ theo văn tự truyền thống
của thời xưa mà không biết ý nghĩa của nó.
14. Này Vàsettha, khi vị đất đã biến mất với các hữu tình ấy, thời
một loại nấm đất hiện ra. Như hình con rắn, chúng hiện ra như vậy.
Loại nấm ấy có sắc, có hương, có vị. Mầu sắc của loại nấm này giống như
đề hồ hay thuần túy như tô. Vị của đất như mật ong thuần tịnh. Này
Vàsettha, những hữu tình ấy bắt đầu ăn thứ nấm đất. Họ thưởng thức
nấm đất, lấy nấm đất làm chất ăn, lấy nấm đất làm món ăn trong một thời
gian khá lâu. Này Vàsettha, vì các chúng sanh ấy thưởng thức nấm đất, lấy
nấm đất làm chất ăn, lấy nấm đất làm món ăn trong một thời gian khá lâu,
nên thân của họ trở thành cứng rắn hơn và sắc đẹp của chúng lại càng
sai biệt. Có hạng hữu tình có sắc đẹp, có hạng hữu tình không có sắc
đẹp. Ở đây các hữu tình có sắc đẹp khinh các hữu tình không có sắc
đẹp: "Chúng ta có sắc đẹp hơn họ, họ không có sắc đẹp bằng
chúng ta". Do họ kiêu mạn và kiêu ngạo về sắc đẹp của họ,
nấm đất biến mất. Khi nấm đất biến mất cỏ và cây leo hiện ra.
Như loại cây tre, chúng hiện ra như vậy. Loại cây leo này có sắc, có
hương, có vị. Mầu sắc của loại cây này giống như đề hồ hay thuần túy
như tô. Vị của loại cây leo này như mật ong thuần tịnh.
15. Này Vàsettha, các hữu tình này bắt đầu thưởng thức loại cây leo này.
Chúng bắt đầu thưởng thức loại cây leo, lấy cây leo làm chất ăn, lấy cây
leo làm món ăn trong một thời gian khá lâu. Này Vàsettha, vì những hữu tình
này bắt đầu thưởng thức loại cây leo, lấy cây leo làm chất ăn, lấy cây leo
làm món ăn trong một thời gian khá lâu nên thân của họ trở thành cứng
rắn hơn và sắp đẹp của họ lại càng sai biệt. Có hạng hữu tình có
sắc đẹp, có hạng hữu tình không có sắc đẹp. Ở đây các hữu tình có
sắc đẹp khinh các hữu tình không có sắc đẹp: "Chúng ta có sắc đẹp
hơn họ, họ không có sắc đẹp bằng chúng ta." Do họ kiêu mạn
và kiêu ngạo về sắc đẹp của họ, cỏ và cây leo biến mất. Khi cỏ
và cây leo biến mất, họ hội họp lại và kêu than: "Ôi, cái
này thuộc của chúng ta! Ôi hại thay cho chúng ta, nay cỏ và cây leo đã
biến đi!"; như ngày nay khi loài Người được hỏi cái gì làm cho đau
khổ, bèn trả lời: "Ôi, cái này thuộc của chúng ta! Ôi hại thay cho chúng
ta!" Như vậy, họ theo văn tự truyền thống của thời xưa mà không
biết ý nghĩa của nó.
16. Này Vàsettha, khi các loại cỏ, cây leo biến mất, thời lúa xuất
hiện tại các khoảng trống, không có cám, không có vỏ, có mùi thơm và
bột trơn nhẵn. Chỗ nào vào buổi chiều họ mang đi để ăn
chiều, thời tại chỗ ấy, vào buổi sáng, lúa lại mọc lớn và chín.
Chỗ nào vào buổi sáng, họ mang đi để ăn sáng, thời tại chỗ
ấy, vào buổi chiều lúa lại mọc lớn và chín, không có gián đoạn.
Này Vàsettha, những hữu tình ấy thưởng thức lúa mọc tại các khoảng
trống, lấy lúa làm chất ăn, lấy lúa làm món ăn trong một thời gian khá lâu.
Này Vàsettha, vì các chúng sanh ấy thưởng thức lúa mọc tại khoảng trống,
lấy lúa làm chất ăn, lấy lúa làm món ăn trong một thời gian khá lâu, thân
hình của họ trở thành cứng rắn hơn và sắp đẹp của họ lại càng sai
biệt. Về phái nữ, nữ tánh xuất hiện; về phái nam, nam tánh
xuất hiện. Phái nữ nhìn phái nam hết sức kỹ lưỡng, phái nam nhìn
phái nữ hết sức kỹ lưỡng. Vì họ nhìn nhau kỹ lưỡng như vậy nên
tình dục khởi lên, ái luyến đối với thân thể bắt đầu. Do sự ái
luyến, họ làm các hạnh dâm. Này Vàsettha, lúc bấy giờ những chúng
sanh ấy thấy làm các hạnh dâm như vậy, người thì quăng bùn, người thì
quăng tro, người thì quăng phân bò và nói: "Hãy chết đi, đồ ô
uế! Hãy chết đi, đồ ô uế! Sao một loài hữu tình lại đối xử
với một loài hữu tình khác như vậy?"; như ngày nay, tại một số quốc
độ, khi một cô dâu được rước đi, có người quăng bùn, có người quăng tro,
có người quăng phân bò. Như vậy, chúng theo văn tự truyền thống xưa mà
không biết ý nghĩa của nó.
17. Này Vàsettha, lúc bấy giờ việc làm được xem là phi pháp nay
được xem là đúng pháp. Này Vàsettha, lúc bấy giờ các loài hữu tình ấy
hành dâm không được phép vào làng hay xã ấp một tháng hay cả hai tháng. Vì
những hữu tình ấy lúc bấy giờ chỉ trích mau chóng, vì hành động phi pháp,
họ bắt đầu làm lầu, làm nhà để che dấu những hành động phi pháp
của họ. Này Vàsettha, có loài hữu tình bản tánh biếng nhác tự nghĩ:
"Sao ta lại tự làm ta mỏi mệt bằng cách đi tìm lúa buổi chiều cho
buổi ăn chiều, buổi sáng cho buổi ăn sáng? Sao ta lại không tìm lúa một
lần cho cả buổi ăn chiều và buổi ăn sáng?" Này Vàsettha, loài hữu
tình ấy tìm lúa một lần cho cả buổi ăn chiều, cả buổi ăn sáng. Một hữu
tình khác đến vị hữu tình này và nói:
- Này Bạn, chúng ta hãy đi tìm lúa!
- Này Bạn, tôi đã tìm lúa một lần, cả cho buổi chiều và buổi sáng.
Này Vàsettha, vị này noi theo vị hữu tình kia, đi tìm lúa một lần đủ cho
cả hai ngày.
- Này Bạn, như vậy là tốt.
Này Vàsettha, rồi một hữu tình khác đến vị hữu tình ấy và nói:
- Này Bạn chúng ta hãy đi tìm lúa.
- Này Bạn, tôi đã tìm lúa một lần đủ cho cả hai ngày rồi.
Này Vàsettha, vị hữu tình này noi theo gương vị hữu tình kia, liền đi
tìm lúa một lần đủ cho bốn ngày.
- Này Bạn, như vậy là tốt.
Này Vàsettha, một vị hữu tình khác lại đến vị hữu tình này và nói:
- Này Bạn, chúng ta hãy đi tìm lúa!
- Này Bạn, tôi đã tìm lúa một lần đủ cho cả bốn ngày!
Này Vàsettha, vị hữu tình này noi theo gương vị hữu tình kia, liền đi
tìm lúa một lần đủ cho tám ngày.
- Này Bạn, như vậy là tốt.
Này Vàsettha, những vị hữu tình kia, bắt đầu tích trữ lúa để ăn, và
cám bắt đầu bao bọc hột gạo trơn nhẵn và vỏ lúa bao bọc hột lúa;
và các cây lúa bị cắt không lớn lên được; và như vậy có sự gián đoạn;
và cây lúa mọc lên từng cụm, từng chùm.
18. Này Vàsettha, các loài hữu tình ấy hội họp lại và than phiền:
- Này các Bạn, các ác pháp đã hiện ra giữa các loài hữu tình. Chúng
ta trước kia do ý sanh, nuôi sống bằng hỷ, tự chiếu hào quang phi
hành trên hư không, sống trong sự quang vinh và sống như vậy trong một thời
gian khá dài. Ðối với chúng ta, sau một thời gian khá dài, vị của đất
hiện ra. Vị đất này có sắc, có hương và có vị. Chúng ta bắt đầu bẻ
đất từng cục bằng tay để ăn vị đất. Vì bắt đầu bẻ đất bằng tay
từng cục để ăn, nên hào quang biến mất. Vì hào quang biến mất
nên mặt trời, mặt trăng hiện ra. Vì mặt trăng, mặt trời hiện ra nên
các sao và chùm sao hiện ra. Vì các sao và chùm sao hiện ra, nên đêm,
ngày hiện ra. Vì đêm, ngày hiện ra, nên nửa tháng và tháng hiện
ra. Vì nửa tháng và tháng hiện ra, nên thời tiết và năm hiện ra.
Chúng ta thưởng thức vị đất, lấy vị đất làm chất ăn, lấy vị đất làm
món ăn trong một thời gian khá dài. Khi ác bất thiện pháp khởi lên giữa
chúng ta, vị đất biến mất. Vì vị đất biến mất, nên nấm đất
hiện ra. Nấm đất này có sắc, có hương và có vị. Chúng ta bắt đầu
thưởng thức nấm đất ấy, lấy nấm đất làm chất ăn, lấy nấm đất làm món
ăn trong một thời gian khá dài. Vì các ác, bất thiện pháp này khởi lên
giữa chúng ta nên nấm đất biến mất. Vì nấm đất biến mất, nên cỏ
và cây leo hiện ra. Cỏ và cây leo này có sắc, có hương và có vị. Chúng
ta bắt đầu thưởng thức cỏ và cây leo ấy, lấy cỏ và cây leo làm chất ăn,
lấy cỏ và cây leo làm món ăn trong một thời gian khá dài. Vì các ác, bất
thiện pháp này xảy ra giữa chúng ta nên cỏ và cây leo biến mất. Vì
cỏ và cây leo biến mất, nên lúa mọc tại khoảng trống hiện ra,
không có cám, không có vỏ, thuần tịnh, có mùi thơm và hột trơn nhẵn.
Chỗ nào vào buổi chiều, chúng ta mang đi để ăn chiều, thời
tại chỗ ấy vào buổi sáng lúa lại mọc lớn và chín. Chỗ nào vào
buổi sáng, chúng ta mang đi để ăn sáng, thời tại chỗ ấy vào buổi
chiều, lúa lại mọc lớn và chín, không có gián đoạn. Chúng ta thưởng
thức lúa mọc tại khoảng trống, lấy lúa làm chất ăn, lấy lúa làm món ăn
trong một thời gian khá dài. Vì các ác, bất thiện pháp ấy khởi lên giữa
chúng ta, cám bắt đầu bọc hột lúa trơn nhẵn và vỏ lúa bao bọc hột
lúa trơn nhẵn; và các cây lúc bị cắt không lớn lên được; và như vậy có
sự gián đoạn. Và các cây lúa mọc lên từng cụm, từng chùm. Vậy nay,
chúng ta hãy chia lúa và đắp đê làm bờ ruộng.
Này Vàsettha, các loại hữu tình ấy phân chia lúa và đắp đê làm bờ
ruộng.
19. Này Vàsettha, có vị hữu tình, bản tánh biếng nhác, gìn giữ phần
của mình, đánh cắp phần của người khác và thưởng thức phần ấy. Người ta
bắt người ấy và nói:
- Này Ngươi, Ngươi đã làm ác pháp, gìn giữ phần của mình, đánh cắp
phần không cho của người khác và thưởng thức phần ấy. Nhà Ngươi chớ có
làm như vậy nữa.
- Thưa Bạn, vâng!
Này Vàsettha, người này vâng theo lời nói của những người ấy. Này
Vàsettha, một lần thứ hai... Này Vàsettha một lần thứ ba, người này gìn giữ
phần của mình, đánh cắp phần không cho của người khác và thưởng thức phần
ấy. Người ta bắt người này và nói:
- Này Ngươi, Ngươi đã làm điều ác, vì Ngươi gìn giữ phần của
mình, đánh cắp phần không cho của người khác và thưởng thức phần ấy...
Ngươi chớ có làm như vậy nữa.
Có người đập anh ta bằng tay, có người đập anh ta bằng đá, có người
đập anh ta bằng gậy. Này Vàsettha, bắt đầu như vậy, lấy của không cho xuất
hiện, quở trách xuất hiện, nói láo xuất hiện, hình phạt đánh
đập xuất hiện.
20. Này Vàsettha, những loài hữu tình ấy hội họp lại và than khóc:
- Này Tôn giả, ác pháp đã khởi lên giữa các loài hữu tình, trong hình
thức lấy của không cho xuất hiện, quở trách xuất hiện, nói láo xuất
hiện, hình phạt xuất hiện. Chúng ta hãy đề cử một người. Người
ấy sẽ tức giận khi đáng phải tức giận, khiển trách khi đáng phải
khiển trách, hay tẩn xuất khi đáng phải tẩn xuất. Chúng tôi sẽ dành cho
Người một phần lúa của chúng tôi.
- Xin vâng, các Tôn giả!
Này Vàsettha, vị hữu tình này vâng theo các vị hữu tình kia, tức giận khi
đáng tức giận, khiển trách khi đáng khiển trách, tẩn xuất khi đáng
tẩn xuất. Và các vị hữu tình kia chia cho vị này một phần lúa.
21. Này Vàsettha, được lựa chọn bởi đại chúng, tức là Mahà-sammato.
Danh từ Mahà-sammato là danh từ đầu tiên được khởi lên. Này Vàsettha,
"Vị chủ của ruộng vườn" tức là Khattiyà, là danh từ thứ hai được
khởi lên" Làm cho các người khác hoan hỷ bởi Pháp", tức là Ràja
(vị vua). Ràja là danh từ thứ ba được khởi lên. Này Vàsettha, như vậy là
sự khởi lên nguồn gốc giới vức xã hội của Khattiya theo danh từ truyền
thống cổ xưa. Nguồn gốc của chúng ta ở giữa những loài hữu tình ấy, không
ở ngoài loại nào khác, một cách đúng pháp tắc (dhamma), không phải phi pháp.
Này Vàsettha, như vậy Pháp là tối thượng ở đời, trong hiện tại và cả
cho đời sau.
22. Này Vàsettha, một số các vị hữu tình suy nghĩ:
- Này các Tôn giả, các ác, bất thiện pháp đã hiện ra giữa các
loại hữu tình, như lấy của không cho, khiển trách, nói láo, hình phạt,
tẩn xuất. Chúng ta hãy loại bỏ các ác, bất thiện pháp.
Các vị ấy loại bỏ các ác, bất thiện pháp, tức là Bràhmanà
(Bà-la-môn), và chữ Bràhmanà là danh từ đầu tiên được khởi lên. Những vị
nầy lập lên những chòi bằng lá tại các khu rừng và tu thiền trong những
nhà chòi bằng lá ấy. Ðối với họ, than đỏ được dập tắt, khói được
tiêu tan, cối và chầy rơi ngả nghiêng, buổi chiều lo buổi ăn chiều,
buổi sáng lo buổi ăn sáng; họ đi vào làng, vào thị xã, vào kinh đô
để khất thực. Khi họ xin được đồ ăn rồi, họ lại vào các chòi
lá trong các khu rừng để tu thiền. Các người khác thấy vậy, nói như
sau:
- Này các Tôn giả, những loài hữu tình này lập lên những chòi bằng lá
tại các khu rừng và tu thiền trong những chòi bằng lá ấy.
Ðối với họ, than đỏ được dập tắt, khói được tiêu tan, cối và
chầy rơi ngả nghiêng, buổi chiều lo ăn buổi ăn chiều, buổi sáng lo
buổi ăn sáng; họ đi vào làng, vào thị xã, vào kinh đô để khất
thực. Khi xin được đồ ăn rồi, họ lại vào các chòi lá trong khu rừng
để tu thiền. Này Vàsettha, họ "Jhàyanti", tu thiền, tức
là họ suy tư Jhàyakà. Jhàyakà là danh từ thứ hai được khởi lên.
23. Này Vàsettha, một số loài hữu tình này, không thể tu thiền trong
các chòi bằng lá tại khu rừng, liền đi xuống xung quanh làng, xuống xung
quanh thị xã để làm sách. Các người khác thấy vậy bèn nói:
"Này các Tôn giả, những loài hữu tình này, không thể tu thiền
trong các chòi bằng lá tại khu rừng, đã đi xuống xung quanh làng, xuống xung
quanh thị xã để làm sách. Nay những vị này không tu thiền.
Này Vàsettha, "Na dàn ime Jhàyanti" tức là ajjhàyaka, và ajjàyakà
(các vị lập lại các tập sách Vedà), cũng có nghĩa là những người không tu
thiền, là chữ thứ ba được khởi lên. Này Vàsettha, thời ấy họ
thuộc hạ cấp. Nay họ xem là cao thượng nhất. Như vậy, này Vàsettha là sự
khởi lên nguồn gốc giới vức xã hội của các Bà-la-môn, theo danh từ
truyền thống cổ xưa. Nguồn gốc của họ là ở giữa những loài hữu tình
ấy, không ở ngoài loại nào khác một cách đúng phép tắc, không phải phi
pháp. Này Vàsettha, như vậy Pháp là tối thượng ở đời, trong hiện tại
và cả cho đời sau.
24. Này Vàsettha, một số loài hữu tình này, theo pháp dâm dục, thiết
lập các nghề nghiệp sai khác (Vissuta). Này Vàsettha, những ai theo pháp
dâm dục, thiết lập ra các nghề nghiệp sai khác, như vậy gọi là
Vessà. Danh từ Vessà được khởi lên. Như vậy, này Vàsettha là sự khởi lên
nguồn gốc giới vức xã hội của các Vessà, theo danh từ truyền thống cổ
xưa. Nguồn gốc của họ là ở giữa các loài hữu tình ấy, không ở ngoài
loại nào khác, một cách đúng phép tắc, không phải phi pháp. Này Vàsettha,
như vậy Pháp là tối thượng ở đời, trong hiện tại và cả cho đời sau.
25. Này Vàsettha, một số loài hữu tình còn lại lựa chọn săn bắn.
Những ai sống săn bắn và theo các nghề hèn nhỏ, này Vàsettha, được
gọi là Suddà. Và danh từ Suddà được khởi lên. Như vậy, này Vàsettha,
là sự khởi lên nguồn gốc giới vức xã hội của các Suddà, theo danh từ
truyền thống cổ xưa. Nguồn gốc của chúng là ở giữa các loài hữu tình
ấy, không ở ngoài loại nào khác, một cách đúng phép tắc, không phải phi
pháp. Này Vàsettha như vậy Pháp là tối thượng ở đời, trong hiện tại và
cả cho đời sau.
26. Này Vàsettha, một thời có vị Khattiya (Sát đế lỵ) tự trách
pháp của mình, xuất gia, từ bỏ gia đình, sống không gia đình: "Tôi sẽ
sống làm người Sa môn". Vị Bà-la-môn, tự trách pháp của mình, xuất gia,
từ bỏ gia đình, sống không gia đình: "Tôi sẽ sống làm người Sa
môn". Vị Vessà, tự trách pháp của mình, xuất gia từ bỏ gia đình, sống
không gia đình: "Tôi sẽ sống làm người Sa môn". Vị Suddà, tự trách
pháp của mình, xuất gia từ bỏ gia đình, sống không gia đình: "Tôi sẽ
sống làm người Sa môn". Này Vàsettha, giai cấp Samana (Sa môn) được khởi
lên từ bốn giai cấp ấy. Nguồn gốc của Sa môn là ở giữa các loài hữu tình
ấy, không ở ngoài loại nào khác, một cách đúng phép tắc, không phải phi
pháp. Này Vàsettha, như vậy Pháp là tối thượng ở đời, trong hiện tại
và cả cho đời sau.
27. Này Vàsettha,vị Khattiya, làm tà hạnh về thân, làm tà hạnh về
miệng, làm tà hạnh về ý, có tà kiến. Do tà kiến, tà
nghiệp làm nhơn duyên, sau khi thân hoại mạng chung sanh vào khổ giới, ác
thú, đọa xứ, địa ngục. Này Vàsettha, vị Bà-la-môn ... Này Vàsettha,vị
Vessà ... Này Vàsettha, vị Suddà làm tà hạnh về thân, làm tà hạnh về
miệng, làm tà hạnh về ý, có tà kiến. Do tà kiến, tà
nghiệp làm nhơn duyên, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào khổ giới, ác
thú, đọa xứ, địa ngục.
28. Này Vàsettha, vị Khattiya làm chánh hạnh về thân, chánh hạnh về
miệng, chánh hạnh về ý, có chánh kiến. Do chánh kiến, chánh
nghiệp làm nhơn duyên, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú,
Thiên giới. Này Vàsettha, vị Bà-la-môn... Này Vàsettha, vị Sessà... Này
Vàsettha, vị Suddà làm chánh hạnh về thân, chánh hạnh về miệng,
chánh hạnh về ý, có chánh kiến. Do chánh kiến, chánh nghiệp
làm nhơn duyên, sau khi thân hoại mạng chung, sanh vào thiện thú, Thiên
giới.
29. Này Vàsettha, vị Khattiya, làm hai hạnh về thân, hai hạnh về
miệng, hai hạnh về ý, có chánh kiến tà kiến lẫn lộn. Do
chánh kiến tà kiến, chánh hạnh tà hạnh lẫn lộn làm nhân duyên, sau khi
thân hoại mạng chung, thọ lãnh lạc và khổ thọ. Này Vàsettha, vị
Bà-la-môn... Này Vàsettha, vị Vessà... Này Vàsettha, vị Suddà, làm hai hạnh
về thân, hai hạnh về miệng, hai hạnh về ý, có chánh
kiến, có tà kiến lẫn lộn. Do chánh kiến tà kiến, chánh hạnh
tà hạnh lẫn lộn làm nhơn duyên, sau khi thân hoại mạng chung, thọ lãnh
lạc và khổ thọ.
30. Này Vàsettha, vị Khattiya, chế ngự về thân, chế ngự về
miệng, chế ngự về ý, sau khi tu tập Bảy pháp Giác chi đã
diệt trừ hoàn toàn (các ác pháp) ngay trong đời hiện tại. Này
Vàsettha, vị Bà-la-môn... vị Vessà... Này Vàsettha vị Suddà, chế ngự
về thân, chế ngự về miệng, chế ngự về ý, sau khi tu
tập Bảy pháp Giác chi đã diệt trừ hoàn toàn (các ác pháp) ngay trong
đời hiện tại.
31. Này Vàsettha, trong bốn giai cấp này, vị Tỷ kheo, là bậc A la hán,
lậu hoặc đã diệt tận, việc phải làm đã làm, gánh nặng đã đặt
xuống, mục tiêu đã đạt tới, hữu kiết sử đã trừ diệt, chánh trí
giải thoát. Vị ấy được gọi là tối thượng trong tất cả giai cấp, đúng
với Chánh pháp, không phải phi pháp. Này Vàsettha, như vậy Pháp là tối
thượng ở đời, trong hiện tại và cho cả đời sau.
32. Này Vàsettha, bài kệ sau đây được Phạm thiên Sanamkumàra (Thường
Ðồng hình Phạm thiên) tuyên thuyết:
Chúng sanh tin giai cấp,
Sát đế lỵ tối thắng.
Ai đủ cả trí, đức,
Tối thắng giữa Nhân, Thiên.
Này Vàsettha, bài kệ này được Phạm thiên Sanamkumàra, khéo hát chớ
không phải vụng hát, khéo nói chớ không phải vụng nói, đầy đủ ý nghĩa
chớ không phải không đầy đủ, được Ta chấp nhận. Này Vàsettha, Ta cũng nói
như sau:
Chúng sanh tin giai cấp,
Sát đế lỵ tối thắng.
Ai đủ cả trí, đức,
Tối thắng giữa Nhân, Thiên.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Vàsettha và Bhàradvàja hoan hỷ
tín thọ lời giảng Thế Tôn.
Hòa thượng Thích Minh
Châu dịch Việt