Trường Bộ Kinh
Digha Nikaya
31. Kinh Giáo thọ
Thi-ca-la-việt
(Sigàlovàda sutta)
Như vậy tôi nghe.
1. Một thời Thế Tôn sống ở Ràjagaha (Vương Xá
thành), tại Veluvana (Trúc Lâm), Kalandakanivàpa (chỗ tìm ăn của loài sóc).
Lúc bấy giờ, Singàlaka (Thi-ca-la-việt), gia chủ tử, dậy sớm, ra khỏi thành
Vương Xá, với áo thấm nước, với tóc thấm nước, chấp tay đảnh lễ các
phương hướng, hướng Ðông, hướng Nam, hướng Tây, hướng Bắc, hướng Hạ,
hướng Thượng.
2. Rồi Thế Tôn buổi sáng đắp y, cầm y bát vào
thành Vương Xá khất thực. Thế Tôn thấy Singàlaka, gia chủ tử, dậy sớm,
ra khỏi thành Vương Xá, với áo thấm nước, với tóc thấm nước, chấp tay
đảnh lễ các phương hướng, hướng Ðông, hướng Nam, hướng Tây, hướng Bắc,
hướng Hạ, hướng Thượng. Thấy vậy Ngài nói với Singàlaka, gia chủ tử:
- Này Gia chủ tử, vì sao Ngươi dậy sớm, ra khỏi thành
Vương Xá, với áo thấm ướt, với tóc thấm ướt chấp tay đảnh lễ các
phương hướng, hướng Ðông... hướng Thượng?
- Bạch Thế Tôn, thân phụ con khi gần chết có
dặn con: "Này con thân yêu, hãy đảnh lễ các phương hướng". Bạch
Thế Tôn, con kính tín, cung kính, tôn trọng, đảnh lễ lời nói của
thân phụ con, buổi sáng dậy sớm, ra khỏi thành Vương Xá, với áo thấm ướt,
với tóc thấm ướt, chấp tay đảnh lễ các phương hướng, hướng Ðông...
hướng Thượng.
- Này Gia chủ tử, trong luật pháp của bậc Thánh, lễ
bái sáu phương không phải như vậy.
- Bạch Thế Tôn, trong luật pháp của bậc Thánh,
thế nào là lễ bái sáu phương? Bạch Thế Tôn, trong luật pháp của bậc
Thánh, đảnh lễ sáu phương phải như thế nào? Lành thay! Thế Tôn hãy
giảng pháp ấy cho con!
- Này Gia chủ tử, hãy nghe và suy nghiệm kỹ, Ta sẽ
giảng.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
Singàlaka, gia chủ tử vâng lời Thế Tôn. Thế Tôn
giảng như sau:
3. - Này Gia chủ tử, đối với vị Thánh đệ tử, bốn
nghiệp phiền não được diệt trừ, không làm ác nghiệp theo bốn
lý do, không theo sáu nguyên nhân để phung phí tài sản. Vị này, nhờ
từ bỏ mười bốn ác pháp, trở thành vị che chở sáu phương; vị này đã thực
hành để chiến thắng hai đời, vị này đã chiến thắng đời này và
đời sau. Sau khi thân hoại mạng chung, vị này sanh ở thiện thú, Thiên
giới.
Thế nào là bốn nghiệp phiền não đã được
diệt trừ? Này Gia chủ tử, đó là nghiệp phiền não sát sanh,
nghiệp phiền não trộm cắp, nghiệp phiền não tà dâm, nghiệp
phiền não nói láo. Bốn nghiệp phiền não này đã được trừ
diệt.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
4. Thiện thệ thuyết giảng xong, bậc Ðạo Sư
lại giảng thêm:
Sát sanh và trộm cắp,
Nói láo, lấy vợ người,
Kẻ trí không tán thán,
Những hạnh nghiệp như vậy.
5. Thế nào là không làm ác nghiệp theo bốn
lý do? Ác nghiệp làm do tham dục, ác nghiệp làm do sân hận, ác
nghiệp làm do ngu si, ác nghiệp làm do sợ hãi. Này Gia chủ tử, vì vị
Thánh đệ tử không tham dục, không sân hận, không ngu si, không sợ hãi,
nên không làm ác nghiệp theo bốn lý do.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
6. Thiện Thệ thuyết giảng xong, bậc Ðạo Sư
lại giảng thêm:
Ai phản lại Chánh pháp,
Vì tham, sân, bố, si,
Thanh danh bị sứt mẻ
Như mặt trăng đêm khuyết.
Ai không phản Chánh pháp,
Vì tham, sân, bố, si,
Thanh danh được tròn đủ,
Như mặt trăng đêm đầy.
7. Thế nào là không theo sáu nguyên nhân phung phí
tài sản? Này Gia chủ tử, đam mê các loại rượu là nguyên nhân phung phí tài
sản. Du hành đường phố phi thời là nguyên nhân phung phí tài sản. La cà
đình đám hí viện là nguyên nhân phung phí tài sản. Ðam mê cờ bạc là
nguyên nhân phung phí tài sản. Giao du ác hữu là nguyên nhân phung phí tài
sản. Quen thói lười biếng là nguyên nhân phung phí tài sản.
8. Này Gia chủ tử, đam mê các loại rượu có sáu nguy
hiểm: Tài sản hiện tại bị tổn thất, đấu tranh tăng trưởng, bệnh
tật dễ xâm nhập, thương tổn danh dự, để lộ âm tàng, và thứ sáu là
trí lực tổn hại. Này Gia chủ tử, đam mê các loại rượu có sau nguy hiểm
như vậy.
9. Này Gia chủ tử, du hành đường phố phi thời có sáu
nguy hiểm: Tự mình không được che chở hộ trì, vợ con không được che
chở hộ trì, tài sản không được che chở hộ trì, bị tình nghi là tác giả
các ác sự, nạn nhân các tin đồn thất thiệt, tự rước vào thân nhiều
khổ não. Này Gia chủ tử, du hành đường phố phi thời có sáu nguy hiểm
như vậy.
10. Này Gia chủ tử, la cà đình đám hý viện có
sáu nguy hiểm: Luôn luôn tìm xem chỗ nào có múa, chỗ nào có ca,
chỗ nào có nhạc, chỗ nào có tán tụng, chỗ nào có nhạc tay,
chỗ nào có trống. Này Gia chủ tử, la cà đình đám hý viện có
sáu nguy hiểm như vậy.
11. Này Gia chủ tử, đam mê cờ bạc có sáu nguy
hiểm: Nếu thắng thì sanh oán thù, nếu thua thì tâm sanh sầu muộn,
tài sản hiện tại bị tổn thất, tại hội trường (pháp đình) lời nói
không hiệu lực, bằng hữu đồng liêu khinh miệt, vấn đề cưới gả
không được tín nhiệm vì người đam mê cờ bạc không xứng để có
vợ. Này Gia chủ tử, đam mê cờ bạc có sáu nguy hiểm như vậy.
12. Này Gia chủ tử, thân cận các ác hữu có sáu nguy
hiểm: Những kẻ cờ bạc, loạn hành, nghiện rượu, những kẻ trá ngụy,
lường gạt, bạo động là những người bạn, là những thân hữu của người ấy.
Này Gia chủ tử, thân cận ác hữu có sáu nguy hiểm như vậy.
13. Này Gia chủ tử, quen thói lười biếng có sáu
nguy hiểm: "quá lạnh", không làm việc; "quá nóng",
không làm việc; "quá trễ" không làm việc; "quá sớm",
không làm việc; "tôi đói quá", không làm việc; "tôi quá
no", không làm việc. Trong khi những công việc phải làm lại không
làm. Tài sản chưa có không xây dựng lên, tài sản có rồi bị tiêu thất. Này
Gia chủ tử, quen thói lười biếng có sáu nguy hiểm như vậy. Thế
Tôn thuyết giảng như vậy.
14. Thiện Thệ thuyết giảng xong, bậc Ðạo Sư
lại giảng thêm:
Có bạn gọi bạn rượu,
Có bạn, bạn bằng mồm,
Bạn lúc thật hữu sự,
Mới xứng danh bạn bè.
Ngủ ngày, thông vợ người,
Ưa đấu tranh, làm hại,
Thân ác hữu, xan tham,
Sáu sự não hại người.
Ác hữu, ác bạn lữ,
Ác hạnh, hành ác xứ,
Ðời này cả đời sau,
Hai đời, người bị hại.
Cờ bạc và đàn bà,
Rượu chè, múa và hát
Ngủ ngày, đi phi thời
Thân ác hữu, xan tham,
Sáu sự não hại người.
Chơi xúc xắc, uống rượu
Theo đuổi đàn bà người,
Lẽ sống của người khác,
Thân cận kẻ hạ tiện,
Không thân cận bậc trí,
Người ấy tự héo mòn,
Như trăng trong mùa khuyết.
Rượu chè không tiền của,
Khao khát, tìm tửu điếm,
Bị chìm trong nợ nần,
Như chìm trong bồn nước,
Mau chóng tự hại mình,
Như kẻ mất gia đình.
Ai quen thói ngủ ngày,
Thức trọn suốt đêm trường,
Luôn luôn say sướt mướt,
Không thể sống gia đình.
Ở đây ai hay than:
Ôi quá lạnh, quá nóng,
Quá chiều, quá trễ giờ,
Sẽ bỏ bê công việc.
Lợi ích, điều tốt lành,
Bị trôi dạt một bên.
Ai xem lạnh và nóng,
Nhẹ nhàng hơn cỏ lau,
Làm mọi công chuyện mình,
Hạnh phúc không từ bỏ.
15. Này Gia chủ từ, có bốn hạng người phải xem không
phải bạn, dầu tự cho là bạn: Người vật gì cũng lấy phải được xem không
phải bạn, dầu tự cho là bạn; người chỉ biết nói giỏi phải được xem
không phải bạn, dầu tự cho là bạn; người khéo nịnh hót phải được xem
không phải bạn, dầu tự cho là bạn; người tiêu pha xa xỉ phải được xem
không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
16. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp người vật gì
cũng lấy phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn: Người vật gì
cũng lấy, cho ít xin nhiều, vì sợ mà làm, làm vì mưu lợi cho mình. Này
Gia chủ tử, như vậy là bốn trường hợp người vật gì cũng lấy phải được
xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
17. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người chỉ
biết nói giỏi phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn: Tỏ lộ
thân tình việc đã qua; tỏ lộ thân tình việc chưa đến; mua chuộc
cảm tình bằng sáo ngữ; khi có công việc, tự tỏ sự bất lực của mình.
Này Gia chủ tử, như vậy là bốn trường hợp, người chỉ biết nói giỏi
phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
18. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, kẻ nịnh hót
phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn: Ðồng ý các việc
ác; không đồng ý các việc thiện; trước mặt tán thán; sau lưng
chỉ trích. Này Gia chủ tử, như vậy là bốn trường hợp kẻ nịnh hót phải
được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
19. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người tiêu pha
xa xỉ phải được xem không phải bạn, dầu tự cho là bạn: Là bạn khi mình đam
mê các loại rượu; là bạn khi mình du hành đường phố phi thời; là bạn khi
mình la cà đình đám hý viện; là bạn khi mình đam mê cờ bạc. Này
Gia chủ tử, như vậy có bốn trường hợp, người tiêu pha xa xỉ phải được xem
không phải bạn, dầu tự cho là bạn.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
20. Thiện Thệ thuyết giảng xong, bậc Ðạo Sư
lại giảng thêm:
Người bạn gì cũng lấy,
Người bạn chỉ nói giỏi,
Người nói lời nịnh hót,
Người tiêu pha xa xỉ.
Cả bốn, không phải bạn,
Biết vậy, người trí tránh,
Như đường đầy sợ hãi.
21. Này Gia chủ tử, bốn loại bạn này phải được
xem là bạn chân thật: Người bạn giúp đỡ phải được xem là bạn chân thật; người
bạn chung thủy trong khổ cũng như trong vui phải được xem là bạn chân thật;
người bạn khuyên điều lợi ích phải được xem là bạn chân thật;
người bạn có lòng thương tưởng phải được xem là bạn chân thật.
22. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người bạn
giúp đỡ phải được xem là bạn chân thật: Che chở cho bạn khi bạn vô ý
phóng dật, che chở của cải cho bạn khi bạn vô ý phóng dật, là chỗ
nương tựa cho bạn khi bạn sợ hãi, khi bạn có công việc sẽ giúp đỡ cho
bạn của cải gấp hai lần những gì bạn thiếu. Này Gia chủ tử, như vậy có
bốn trường hợp, người bạn giúp đỡ phải được xem là người bạn chân
thật.
23. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người bạn
chung thủy trong khổ cũng như trong vui phải được xem là người bạn chân
thật: Nói cho bạn biết điều bí mật của mình; giữ gìn kín điều
bí mật của bạn; không bỏ bạn khi bạn gặp khó khăn; dám hy sinh thân mạng vì
bạn. Này Gia chủ tử, như vậy có bốn trường hợp, người bạn chung thủy trong
khổ cũng như trong vui phải được xem là người bạn chân thật.
24. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người bạn
khuyên điều lợi ích phải được xem là người bạn chân thật: Ngăn chận
bạn không làm điều ác; khuyến khích bạn làm điều thiện; cho
bạn nghe điều bạn chưa nghe; cho bạn biết con đường lên cõi chư
Thiên. Này Gia chủ tử, như vậy có bốn trường hợp, người bạn khuyên
điều lợi ích phải được xem là người bạn chân thật.
25. Này Gia chủ tử, có bốn trường hợp, người bạn
thương tưởng phải được xem là người bạn chân thật: Không hoan hỷ khi
bạn gặp hoạn nạn; hoan hỷ khi bạn gặp may mắn; ngăn chận những ai nói xấu
bạn; khuyến khích những ai tán thán bạn. Này Gia chủ tử, như vậy có bốn
trường hợp, người bạn thương tưởng phải được xem là người bạn chân
thật.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
26. Thiện thệ thuyết giảng xong, bậc Ðạo Sư
lại giảng thêm:
Bạn sẵn sàng giúp đỡ,
Bạn chung thủy khổ vui,
Bạn khuyến khích lợi ích,
Bạn có lòng thương tưởng.
Biết rõ bốn bạn này,
Người trí phục vụ họ,
Như mẹ đối con ruột.
Người trí giữ giới luật,
Sáng như lửa đồi cao.
Người tích trữ tài sản,
Như cử chỉ con ong.
Tài sản được chồng chất,
Như ụ mối đùn cao,
Người cư xử như vậy,
Chất chứa các tài sản,
Vừa đủ để lợi ích
Cho chính gia đình mình.
Tài sản cần chia bốn
Ðể kết hợp bạn bè:
Một phần mình an hưởng,
Hai phần dành công việc,
Phần tư, phần để dành,
Phòng khó khăn hoạn nạn.
27. Này Gia chủ tử, vị Thánh đệ tử hộ trì sáu
phương như thế nào? Này Gia chủ tử, sáu phương này cần được hiểu
như sau: Phương Ðông cần được hiểu là cha mẹ. Phương Nam cần được
hiểu là sư trưởng. Phương Tây cần được hiểu là vợ con. Phương
Bắc cần được hiểu là bạn bè. Phương Dưới cần được hiểu là tôi
tớ, lao công. Phương Trên cần được hiểu là Sa-môn, Bà-la-môn.
28. Này Gia chủ tử, có năm trường hợp, người con phải
phụng dưỡng cha mẹ như phương Ðông: "Ðược nuôi dưỡng, tôi sẽ nuôi
dưỡng lại cha mẹ; tôi sẽ làm bổn phận đối với cha mẹ; tôi sẽ gìn giữ gia
đình và truyền thống; tôi bảo vệ tài sản thừa tự; tôi sẽ làm tang
lễ khi cha mẹ qua đời". Này Gia chủ tử, được con phụng dưỡng như
phương Ðông, theo năm cách như vậy, cha mẹ có lòng thương tưởng đến
con theo năm cách: Ngăn chận con làm điều ác; khuyến khích con làm
điều thiện; dạy con nghề nghiệp, cưới vợ xứng đáng cho con;
đúng thời trao của thừa tự cho con.
Này Gia chủ tử, như vậy là cha mẹ được con phụng
dưỡng như phương Ðông theo năm cách và cha mẹ có lòng thương tưởng con
theo năm cách. Như vậy phương Ðông được che chở, được trở thành an ổn
và thoát khỏi các sự sợ hãi.
29. Này Gia chủ tử, có năm cách, đệ tử phụng
dưỡng các bậc sư trưởng như phương Nam: Ðứng dậy để chào, hầu hạ
thầy, hăng hái học tập, tự phục vụ thầy, chú tâm học hỏi nghề
nghiệp. Này Gia chủ tử, được đệ tử phụng dưỡng như phương Nam theo
năm cách như vậy, các bậc sư trưởng có lòng thương tưởng đến các
đệ tử theo năm cách: Huấn luyện đệ tử những gì mình đã được
khéo huấn luyến; dạy cho bảo trì những gì mình được khéo bảo trì; dạy
cho thuần thục các nghề nghiệp; khen đệ tử với các bạn bè quen
thuộc; bảo đảm nghề nghiệp cho đệ tử về mọi mặt.
Này Gia chủ tử, như vậy là bậc sư trưởng được
đệ tử phụng dưỡng như phương Nam theo năm cách và sư trưởng có lòng
thương tưởng đến đệ tử theo năm cách. Như vậy phương Nam được
che chở, được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
30. Này Gia chủ tử, có năm cách, người chồng phải
đối xử với vợ như phương Tây: Kính trọng vợ, không bất kính đối với
vợ; trung thành với vợ; giao quyền hành cho vợ; sắm đồ nữ trang với vợ;
Này Gia chủ tử, được chồng đối xử như phương Tây theo năm cách như vậy,
người vợ có lòng thương tưởng chồng theo năm cách: Thi hành tốt đẹp bổn
phận của mình; khéo tiếp đón bà con; trung thành với chồng; khéo gìn giữ
tài sản của chồng; khéo léo và nhanh nhẹn làm mọi công việc.
Này Gia chủ, người vợ được người chồng đối xử như
phương Tây theo năm cách và người vợ có lòng thương tưởng chồng theo năm
cách. Như vậy phương Tây được che chở, được trở thành an ổn và thoát
khỏi các sự sợ hãi.
31. Này Gia chủ tử, có năm cách vị thiện nam tử
đối xử với bạn bè như phương Bắc: Bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng sự,
không lường gạt. Này Gia chủ tử, được vị thiện nam tử đối xử như
phương Bắc theo năm cách như vậy, bạn bè có lòng thương kính vị thiện
nam tử theo năm cách: Che chở nếu vị thiện nam tử phóng túng; bảo trì
tài sản của vị thiện nam tử nếu vị này phóng túng; trở thành chỗ
nương tựa khi vị thiện nam tử gặp nguy hiểm; không tránh xa khi vị
thiện nam tử gặp khó khăn; kính trọng gia đình của vị thiện nam
tử.
Như vậy các bạn bè được vị thiện nam tử đối xử
như phương Bắc theo năm cách và bạn bè có lòng thương tưởng vị thiện
nam tử theo năm cách. Như vậy phương Bắc được che chở, được trở thành an
ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
32. Này Gia chủ tử, có năm cách một vị Thánh chủ nhân
đối xử với hạng nô bộc như phương Dưới: Giao việc đúng theo sức lực
của họ; lo cho họ ăn uống và tiền lương; điều trị cho họ
khi bệnh hoạn; chia xẻ các mỹ vị đặc biệt cho họ; thỉnh thoảng cho
họ nghỉ phép. Này Gia chủ tử, các hàng nô bộc được Thánh chủ nhân
đối xử như phương Dưới với năm cách như kia, có lòng thương tưởng đối
với vị chủ nhân theo năm cách như sau: Dậy trước khi chủ dậy; đi ngủ sau
chủ; tự bằng lòng với các vật đã cho; khéo làm các công việc; đem danh
tiếng tốt đẹp cho chủ.
Này Gia chủ tử, các hàng nô bộc được vị Thánh chủ
nhân đối xử như phương Dưới với năm cách, có lòng thương tưởng đối
với Thánh chủ nhân theo năm cách. Như vậy phương Dưới được che chở,
được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ hãi.
33. Này Gia chủ tử, có năm cách vị thiện nam tử
đối xử với các vị Sa-môn, Bà-la-môn như phương Trên: Có lòng từ trong
hành động về thân; có lòng từ trong hành động về khẩu; có lòng từ
trong hành động về ý; mở rộng cửa để đón các vị ấy; cúng
dường các vị ấy các vật dụng cần thiết. Này Gia chủ tử, các vị
Bà-la-môn, Sa-môn được vị thiện nam tử đối xử như phương Trên theo
năm cách như vậy, có lòng thương tưởng vị thiện nam tử ấy theo năm
cách sau đây: Ngăn họ không làm điều ác; khuyến khích họ làm
điều thiện; thương xót họ với tâm từ bi, dạy họ những
điều chưa nghe; làm cho thanh tịnh điều đã được nghe; chỉ bày con
đường đưa đến cõi Trời.
Này Gia chủ tử, các vị Sa-môn, Bà-la-môn được
thiện nam tử đối xử như phương Trên với năm cách, và các vị Sa-môn,
Bà-la-môn có lòng thương tưởng vị thiện nam tử theo năm cách. Như vậy
phương Trên được che chở, được trở thành an ổn và thoát khỏi các sự sợ
hãi.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy.
34. Thiện thệ thuyết giảng xong, bậc Ðạo Sư
lại giảng thêm:
Cha mẹ là phương Ðông,
Sư trưởng là phương Nam,
Vợ chồng là phương Tây,
Bạn bè là phương Bắc,
Nô bộc là phương Dưới,
Sa-môn, Bà-la-môn,
Có nghĩa là phương Trên.
Cư sĩ vì gia đình,
Ðảnh lễ phương hướng ấy.
Kẻ trí giữ Giới, Luật,
Từ tốn và biện tài,
Khiêm nhường và nhu thuận,
Nhờ vậy được danh xưng.
Dậy sớm không biếng nhác,
Bất động giữa hiểm nguy,
Người hiền, không phạm giới,
Nhờ vậy được danh xưng.
Nhiếp chúng, tạo nên bạn,
Từ ái, tâm bao dung,
Dẫn đạo, khuyến hóa đạo,
Nhờ vậy được danh xưng.
Bố thí và ái ngữ,
Lợi hành bất cứ ai,
Ðồng sự trong mọi việc,
Theo trường hợp xử sự.
Chính những nhiếp sự này,
Khiến thế giới xoay quanh,
Như bánh xe quay lăn,
Vòng theo trục xe chính.
Nhiếp sự này vắng mặt,
Không có mẹ hưởng thọ,
Hay không cha hưởng thọ,
Sự hiếu kính của con.
Do vậy bậc có trí,
Ðối với nhiếp pháp này,
Như quán sát chấp trì,
Nhờ vậy thành vĩ đại,
Ðược tán thánh, danh xưng.
35. Khi được nghe vậy, Singàlaka, gia chủ tử bạch
Thế Tôn: "Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn! Như người dựng
đứng lại những gì bị quăng ngã xuống, phơi bày ra những gì bị che kín, chỉ
đường cho người bị lạc hướng, đem đèn sáng vào trong bóng tối để
những ai có mắt có thể thấy sắc. Cũng vậy, Chánh pháp đã được Thế
Tôn dùng nhiều phương tiện trình bày, giải thích. Bạch Thế Tôn,
nay con xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và chúng Tỷ-kheo. Mong Thế Tôn
nhận con làm đệ tử, từ nay trở đi cho đến mạng chung, con trọn
đời quy ngưỡng.
Hòa thượng Thích Minh
Châu dịch Việt