Charlotte Joko Beck, năm 1998, bà 81 tuổi. Bà bắt đầu tu Thiền khi đã hơn 60,
sau khi hoàn thành nhiệm vụ một mình nuôi bốn con trưởng thành. Bà trưởng thành
trong một gia đình theo đạo Tin Lành ở New Jersey. Ở đại học Oberlin, bà theo
học dương cầm, và sau đó biểu diễn chuyên nghiệp, chuyện mà theo bà "chẳng có gì
đáng kể". Tuy nhiên bà kiếm sống lại bằng các nghề dạy học, thư ký, và cuối cùng
là quản lý phòng hóa học ở trường Ðại học San Diego. Năm 1977, bà hưu trí, về
sống ở Trung Tâm Thiền Los Angeles. Vào năm 1983, bà thành lập Trung Tâm Thiền
San Diego, hướng dẫn các thiền sinh. Phương pháp dạy của bà là luôn luôn cởi mở,
đón nhận những điều mới mẻ. "Tôi sẽ tiếp nhận tất cả những gì tôi xét thấy là
hữu ích. Vấn đề là cách nhìn để nhận ra những gì thật sự chuyển đổi cuộc sống
của con người".
Tại sao bà bắt đầu tu
Thiền?
Tôi có một đời sống ít sóng gió. Chồng tôi bệnh tâm thần,
chúng tôi ly dị, nhưng ông ấy rất tốt. Các con tôi đều ngoan. Tôi có một nghề
nghiệp vững vàng. Nhưng tôi thường thức giấc với câu hỏi: "Sống chỉ có thế
ư?"
Thế rồi tôi gặp được Roshi Maezumi. Một lần Roshi đến giảng ở nhà thờ
Unitarian, tôi đi cùng với người bạn. Sau đó chúng tôi lập thành nhóm tu Thiền
mà bắt đầu chỉ có hai người, tôi là người thứ ba.
Do đâu bà lập ra Trung Tâm Thiền?
Chúng tôi chung tiền lại mua hai ngôi nhà sát liền nhau. Tôi cần
một nơi để ở, và họ cần một nơi để đến tọa Thiền. Chúng tôi chia nhau không gian
ấy. Không hoàn toàn lý tưởng, nhưng cũng nhờ đó mà nơi này thành thú vị. Không
có hoàn cảnh nào xảy ra hoàn toàn theo ý mình, nên chúng tôi phải tập sống với
cái mình có, và coi đó là một cách tu tập. Ðôi khi những điều không như ý cũng
có ích cho ta.
Việc tu tập ở Trung tâm
này ra sao?
Thiền sinh rất đông, khó mà nhận hết được - chúng tôi
phải giới hạn ở con số 50. Khóa tu dài nhất là năm, hay sáu ngày. Năm ngày là
đủ. Ðủ để chuẩn bị hành trang cho họ khởi hành. Buổi sáng chúng tôi trở dậy lúc
năm giờ, làm vệ sinh cá nhân khoảng một giờ. Sau đó, tất cả thời giờ còn lại
dành cho việc tu tập cho đến mười giớ tối.
Các Thiền sinh thực tập như thế nào?
Căn bản là các Thiền sinh mới học làm quen với thân tâm mình. Tập
thói quen đặt tên các vọng tưởng của họ. Không có nghĩa là họ phải phân tích, mổ
xẻ tư tưởng mình. Cũng gần giống như Thiền Vipassana, nhưng thay vì nói: "Nghĩ,
nghĩ", tôi yêu cầu họ nói lại tư tưởng của mình. Nếu bạn thực tập như thế trong
vòng ba, bốn năm, bạn sẽ biết rất rõ tâm bạn hoạt động ra sao.
Làm sao đặt tên tư tưởng?
Thí dụ: "Có
nghĩ về Mary... Có nghĩ rằng tôi không thích cô ấy... Có nghĩ rằng tôi không thể
chịu được cách cô ấy hoạnh hẹ mọi người". Chúng ta có suy nghĩ như thế phải
không? Với phương cách đó - quán sát tâm, dần dần sự suy nghĩ của ta sẽ trở nên
khách quan hơn. Phần đông chúng ta thay vì dừng lại ở chỗ có nghĩ đến Mary, lại
đi xa hơn. "Ôi, tôi không thể chịu nổi cô ta, cô ấy làm tôi điên lên được". Và
thế là họ bị lôi cuốn theo dòng tư tưởng đó. Ðiều ta cần làm là tập nhìn một ý
tưởng theo đúng thực chất của nó - một tâm hành, rồi cảm nhận ảnh hưởng của nó
trên thân: sự căng thẳng ở thân chẳng hạn. Khi bạn đang giận ai, bạn thấy căng
thẳng, phải không? Vì thế hãy sống với trạng thái đó. Ngay giờ phút đó, hãy quên
cái ý tưởng đi, hãy chỉ là cái giận, sự xung đột, hay căng thẳng. Khi làm như
thế, có nghĩa là bạn không cố gắng chuyển đổi cơn giận của mình. Bạn hoàn toàn
hòa nhập vào nó. Rồi thì tự nó sẽ chuyển đổi.
Sự chuyển đổi này rất khác
với sự thay đổi - một khác biệt quan trọng. Tôn giáo thường có khuynh hướng thay
đổi con người: Họ nói "Bạn không tốt; bạn phải thay đổi làm người tốt". Nhưng ở
đây, trong quá trình đặt tên và tự kinh nghiệm, bạn tập luyện để trở nên bớt cảm
tính, bớt bị lôi cuốn bởi tất cả những gì đi qua đầu mình. Tánh hay nóng giận sẽ
giảm, sẽ bớt sức mạnh, cho tới một lúc nào đó bạn sẽ nhận thấy sự chuyển đổi ở
mình. Có thể bạn vẫn phản ứng một cách giận dữ trước một việc gì đó, nhưng giờ
bạn có thể quán sát nó. Và người quan sát viên ngày càng sắc sảo.
Hành giả tiến đến cái Không như thế nào?
Tôi không nghĩ người ta có thể thấy tính Không, mà chỉ có thể hòa
nhập vào đó, một cách tự tại. Tính Không đơn giản chỉ là sự vắng mặt của các
phản ứng. Trong liên hệ, không có tôi, có anh, và trong tâm chúng ta không có
những sự so sánh nọ kia. Khi tất cả những thứ đó không còn, thì ta đạt được tính
Không. Thật khó diễn tả những điều ấy bằng lời. Ðó là một vấn đề đối với nhiều
người. Họ cố gắng để chứng nghiệm được tính Không. Nhưng tu tập không phải là để
được cái gì cả. Tu tập chỉ có mục đích là để chuyển đổi được bản thân mình. Vì
thế tôi thường nói với mọi người: "Bạn không thể đi tìm cái gì đó. Bạn phải để
sự chuyển hóa tự thành hình". Có nghĩa là phải tinh tấn, khổ nhọc huân tập mỗi
ngày. Tôi không bao giờ để một ý tưởng giận hờn đi qua đầu mà không quán sát nó.
Không phải là mổ xẻ nó, mà chỉ là dừng nó lại. Phải có khả năng dừng lại, nhìn
lại để quán sát nó. Không phải để nói đó là tốt hay xấu, mà chỉ là thuần quan
sát xem bằng cách nào nó đã đến với tâm bạn.
Bà nghĩ tại sao ngày nay nhiều người tìm đến với
Thiền, với Phật giáo?
Vì người ta tin rằng Phật giáo hay Thiền có
thể giải thoát họ khỏi những khổ đau, thất vọng. Khi đó họ nói: "Tôi sẽ thử hành
thiền". Nhưng trừ khi bạn hiểu rõ tại sao, thái dộ đó chỉ làm trở ngại thêm cho
bạn. Bạn phải hiểu sự thực tập của mình không phải để dẹp bỏ đau khổ hay thất
vọng mà là để có thể sống với chúng.
Ngày
nay khi bà ngồi Thiền, tâm bà nghĩ gì?
Không có gì nhiều. Vọng
tưởng đến rồi đi, chẳng ngại gì - nhiệm vụ của tâm là suy tưởng mà. Nhưng tôi cố
gắng tỉnh thức càng nhiều càng tốt. Chỉ có thế. Tôi không lo lắng phải làm sao
cho tốt hơn thế nữa. Tâm tôi khá yên tĩnh, nên tôi không bị nó phiền
hà.
Có phải trước đây bà có tánh nóng
nảy?
Vâng, tôi hay liệng đồ, chọi đá vào cửa sổ. Người tốt cũng
có những cơn giận ghê gớm lắm. Không phải lúc nào tôi cũng thế, nhưng tôi rất dễ
nóng giận.
Làm thế nào việc tu tập có thể
thay đổi được bà?
Bạn phải đối mặt với nỗi sợ hãi của mình, thay
vì chạy trốn nó, hay biện hộ cho nó. Tất cả là do lòng sợ hãi mà ra. Bạn phải
nhìn thẳng nó, tập làm quen với chính những điều làm bạn sợ. Thí dụ như gọi điện
thoại để xin lỗi một người bạn. Không phải để chứng tỏ điều gì, chỉ là để tiếp
xúc trực tiếp với nỗi sợ thể hiện qua những cảm giác nơi thân. Làm được những
điều bạn không muốn làm rất hữu ích.
Cuộc đời đầy những bài học cho ta
tu tập, nếu ta có đủ kiên trì. Thí dụ bạn thấy mình không có kiên nhẫn với người
nào đó. Ngay lúc ấy, hãy tự hỏi: "Sự bực bội này là gì đây? Tại sao ta có thái
độ này?" Nếu bạn hay bực mình, thì bất cứ điều gì cũng khiến bạn nóng giận. Còn
nếu bạn không để mình bận tâm, thì bạn sẽ thấy mọi thứ trên đời đều dễ chịu.