Chương
10. Ba tiệm xứ
Kết Luận
về Bản Nhân của Điên Đảo để Khởi Mối cho Ý Nghĩa Tiệm Thứ Tu Tập:
“A Nan,
như thế, chúng sinh trong mỗi mỗi loài, cũng đều đủ hết 12 thứ điên đảo. Cũng
như dụi con mắt, thì hoa đốm đủ thứ phát sinh ra, chân tâm diệu viên trong sạch
sáng suốt mà điên đảo, thì đầy đủ những tư tưởng càn loạn giả dối như vậy. Nay,
thầy tu chứng Tam ma đề của Phật, thì đối với những tư tưởng càn loạn, làm
nguyên nhân cỗi gốc của các điên đảo, nên lập ra ba tiệm thứ mới trừ diệt được,
cũng như, trong khí mãnh trong sạch, trừ bỏ mật độc, dùng nước nóng và các thứ
chất tro, chất thơm rửa sạch khí mãnh rồi, về sau, mới đựng nước cam lộ”.
Khai Thị Ba Tiệm Thứ:
“Thế nào gọi là ba tiệm thứ? Một
là tu tập, trừ các trợ nhân; hai là chân tu, nạo sạch chính tính; ba là tăng
tiến, trái lại hiện nghiệp”.[1]
Chúng sanh trong mỗi loài đều có
đủ 12 thứ điên đảo này, như bị nhặm mắt thì thấy đủ loại hoa đốm 12 màu. Chân
tâm vốn thanh tịnh sáng suốt nhưng do điên đảo thì biến ra đủ loại vọng tưởng
càn loạn giả dối. Nay Phật khuyên A-nan nếu phát tâm tu chứng Tam-ma-đề của
Phật, nên thực tập ba thứ tiệm thứ này.
Tiệm có nghĩa là dần dần, tu dần
dần, học hiểu dần dần và chứng đắc dần dần từ quả vị thấp đến quả vị cao.
Đốn là nhanh chóng, thẳng tắt
vượt bậc. Như tu thiền tông hoặc nghe pháp liễu nghĩa đại thừa, bậc thượng căn
liền tỏ ngộ một cách sâu sắc, không bị sự phân vân đấu tranh trong quá trình
nhận thức chân lý. Do đó, sự giải thoát giác ngộ vượt bậc không bị hạn cuộc bởi
thời gian ‘khảy móng tay lên bậc vô học’.
Còn ở đây ngài dạy chúng ta từ
sơ tâm cho đến thành thánh quả có ba thứ học từng thứ lớp và đi dần dần (tam
tiệm thứ). Ví như một cái bình từ vô thủy đến giờ đựng tham, sân và si. Nếu bây
giờ muốn thành một pháp khí để chứa đựng Phật pháp, để thành Phật, thì việc đầu
tiên là phải súc bình, dùng chất thơm rửa sạch bình rồi mới đựng nước cam lộ
nghĩa là phải dùng ba tiệm thứ này để rửa thân tâm của mình. Ba thứ này là:
1. Trừ trợ duyên sanh tử.
2. Khoét tánh phàm phu tức là
giữ giới.
3. Trái với nghiệp hiện tiền.
Ngoài thì trừ duyên, trong thì
giữ giới, không buông lung theo tánh phàm phu nữa. Tu ngay sáu căn, nghiêm hộ
ngay sáu căn, ngay khi gặp cảnh, để ý cái tâm, hộ không cho tham, sân, si nổi
lên. Đó là đạo nghiệp của bậc chân tu.
Tiệm thứ nghĩa là số một mình
làm được rồi thì lên đến số hai rồi đến số ba. Dĩ nhiên chúng ta đi thấp nhất
rồi lên nấc hai, rồi lên nấc ba. Ngôi nào cũng thế từ thấp đến cao, hẹp đến
rộng, cứ thế từ từ thứ lớp trừ cái duyên, tránh cái nhân rồi tu ở sáu căn cho
đến ngày thành Phật chỉ tu ba việc này nên gọi là ba tiệm thứ.
TRỪ CÁC TRỢ DUYÊN SANH TỬ
Thế nào là trợ nhân?
A Nan, 12 loài chúng sinh đó
trong thế giới, không thể tự toàn, phải nương theo bốn cách ăn mà an trụ, nghĩa
là, nương theo đoạn thực, xúc thực, tư thực và thức thực; vậy nên Phật bảo tất
cả chúng sinh, đều nương với cái ăn mà an trụ.
A Nan, tất cả chúng sinh, ăn
thức lành thì sống, ăn thức độc thì chết; vậy, các chúng sinh, cầu Tam ma đề,
nên dứt bỏ năm thứ rau cay trong thế gian. Năm thứ rau cay nầy, ăn chín, thì
phát lòng dâm, ăn sống, thì thêm lòng giận. Những người ăn rau cay đó, trên thế
giới, dù biết giảng nói 12 bộ kinh, Thiên tiên 10 phương, hiềm vì nó hôi nhớp,
đều tránh xa cả; các loài ngạ quỷ v.v... nhân trong lúc người kia ăn rau cay,
liếm môi mép của người đó; người ấy thường ở với quỷ một chỗ, phúc đức ngày
càng tiêu, hằng lâu không được lợi ích. Người ăn rau cay đó, tu phép Tam ma đề,
Bồ Tát, Thiên tiên, Thiện thần thập phương không đến giữ gìn ủng hộ; Đại lực Ma
vương được phương tiện đó, hiện ra thân Phật, đến thuyết pháp cho người kia,
chê phá cấm giới, tán thán dâm dục, nóng giận, si mê; đến khi mệnh chung, tự
mình người ấy làm quyến thuộc của Ma vương; khi hưởng thụ phúc ma hết rồi, thì
đọa vào ngục Vô Gián.
A Nan,
người tu đạo Bồ đề, phải đoạn hẳn năm thứ rau cay; ấy gọi là tiệm thứ tu hành
tăng tiến thứ nhất[2].
Ăn lành thì sống, ăn độc thì
chết. Mình có thích những nguy hiểm này cho nên đây Đức Phật mới minh bạch nói
rõ sự thật nguy hiểm là như thế nào. Như con nít bảo cấm đừng ra nắng nhưng nó
lại thích ra nắng, bởi nó mê, nó không biết phân biệt. Cũng thế chúng ta không
biết nên đây Phật dạy những chỗ có rau cay (hành, hẹ, tỏi, nén và hưng cừ) thì
hộ pháp với chư thiên ít ở đó, thường là nơi của các quỷ có mặt.
Chúng ta đừng đến chỗ rau cay,
ăn rau cay vì mình đến và tiếp xúc hoặc ăn dùng chỗ đó thì thông thường mình
gặp ma quỷ. Vì ma quỷ thích ngửi, ưa mến năm món hành, hẹ, tỏi, nén, hưng cừ,
nên người ăn ngũ tân này là quyến thuộc của ma, cùng với ma quỷ ở chung một chỗ
và khiến vị này phúc đức ngày càng tiêu, hằng lâu không được lợi ích.
Duyên là rau cay mà tham, sân,
si là nhân. Tránh duyên để cho tham sân đừng bật ra. Tham, sân, si thật ra không
phải là duyên mà nó là gốc. Tránh duyên để cho những cái gốc đừng bật ra, tức
tránh năm thứ rau cay bởi vì ăn sống thì nổi sân, ăn chín thì nuôi lòng dâm
dục, vì vậy tránh duyên không ăn những thứ này. Người nhập vào chánh định phải
dứt bỏ năm thứ rau cay này. Dù pháp sư có giảng thuyết 12 bộ kinh, nhưng còn
dùng ngũ tân, thì hộ pháp, tiên, chư thiên tránh xa không đến, còn ma quỷ thì
đến gần liếm môi liếm mép. Vì bản chất ma quỷ là một loại chúng sanh hay thích
làm những điều ác, cho nên Đức Phật khuyên chúng ta không được dùng những thứ
này giống chúng ma quỷ.
Đức Phật chỉ đưa ra một thứ trợ
duyên là năm thứ rau cay, chứ thật ra chúng ta có không biết bao nhiêu nhân
duyên xung quanh đều là những trợ duyên đưa đến sanh tử. Những việc không có
lợi ích cho sự tu hành, phá rối thì mình đều phải trừ hết, chứ không phải chỉ
có rau cay. Cả đời sống của chúng ta ở trong gia đình, xã hội, bao nhiêu thứ
duyên để cho tâm của chúng ta bật ra tham, sân. Khi tâm của mình bật ra tham
sân thì đó là tướng, là gốc của ngu si, tưởng thật nên nổi tham sân.
Bây giờ phải tránh những duyên,
bởi vì duyên khiến cho mình huân tập. Mình biết cô đó ghét mình, không thích
mình, mỗi khi cô trông thấy mình, cô có những dáng điệu khiêu khích, cô có
những lời nói chát chúa, inh tai, nhức óc thì mình sẽ nổi sân lên. Biết cô đó
có chỗ ác ý đó thì mình nên tránh đi, chứ đừng nghĩ không cần, ta cứ đối đầu,
cứ đi trước mặt cổ để chọc cổ, gợi thù oán lẫn nhau thì không nên, phải tránh
duyên đi để nhẹ nghiệp cả hai.
Những người nói nhiều hay tranh
cãi khiến trong chúng không được bình an thì phải ra ngoài chúng chứ không ở
trong chúng được. Kêu ra ngoài chúng là trừ trợ duyên khiến cho trong chúng
được bình an tu hành.
Chúng ta phải cẩn thận, không
những chỉ để tránh năm thứ rau cay mà sáu căn gặp sáu trần, tâm của chúng ta
phải cẩn thận tránh duyên, đừng để những tham, sân, si sanh khởi.
Thế nên, đầu tiên Đức Phật dạy
chúng ta phải rời cha mẹ vào chùa, đó là tránh duyên. Bởi vì ở nhà bố mẹ thương
quý con, bao nhiêu cái hay cái tốt vơ về con rồi, mà hễ trái cho con mình thì
sân giận. Chính tình thương yêu của cha mẹ là cái gốc để cho mình bật cái tham
sân lên và tăng trưởng ngã ái.
Vì vậy, Đức Phật dạy chúng ta
phải xuất gia, chính là tránh cái duyên sanh tử, tránh cái duyên tham sân, thế
cho nên gia đình, xã hội, tất cả đều là duyên sanh tử. Bởi vì, cha mẹ cho đến
tất cả mọi người đang sống trong vòng ‘Hoặc nghiệp khổ’ mê hoặc, không tỉnh.
Nếu mình cứ sống với các vị là mình chìm trong vòng ‘hoặc nghiệp khổ’, cho nên
phải rời để tỉnh ra. Sau khi tỉnh rồi thì quay về nhắc nhở các vị trong gia
đình tỉnh ra. Thế cho nên tránh được những trợ duyên sanh tử.
Cho đến khi xuất gia thì phải
cạo đầu. Tóc của mình cũng là một cái duyên để chúng ta khỏi phải sáng vuốt
chiều chải, thế nên Đức Phật dạy cắt đứt phăng đi cho xong chuyện. Nên ca dao
có câu “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài” là vậy. Ở ống mà muốn tròn cũng không
được, ở bầu mà muốn dài cũng không được.
Ca dao nói như vậy để nhắc chúng
ta đừng coi thường các duyên, nên chọn bạn mà chơi, chứ không có bừa bãi được,
thấy những chỗ nào người ta đánh bạc, người ta uống rượu hay cho đến những
người hay ưa bới móc kể xấu người này kia thì mình tránh luôn, đừng nghĩ người
ta nói kệ việc người ta, không việc gì đến mình mà đây việc đầu tiên là tránh
những duyên, cho nên cẩn thận chọn thầy, chọn bạn, chọn chỗ ở.
Chúng ta đang bắt đầu tu nên
chúng ta cũng theo tam tiệm thứ này, trong nhà Phật lấy chữ hiếu làm căn bản.
Bổn phận đạo làm con phải hiếu thảo với cha mẹ coi như đó là cái gốc, đó là nền
tảng.
Ấy thế mà Đức Phật bảo, chúng ta
rời bỏ gia đình, rời bỏ ‘công cha như núi thái sơn, nghĩa mẹ như nước trong
nguồn chảy ra’, phải từ biệt vào chùa, cắt đứt hẳn nếp sống gia đình, vì nếp
sống gia đình còn nhiều duyên ràng buộc, không có nhiều thời gian để lo tu học
như đời sống xuất gia. Thế cho nên Đức Phật khuyên bảo người xuất gia phải
sống đời sống không gia đình để có nhiều thời gian tu học và để hướng tới đời
sống an lạc và giải thoát đích thực cho tự thân và cho tha nhân.
Phải tránh duyên, phải rời gia
đình, vào chùa, không được ra ngoài tụ lạc xóm làng, rồi theo cái duyên bắt
chước sống giống người tại gia. Người xuất gia trân quý đời sống không ràng
buộc gia đình thì họ có nhiều hoa trái an lạc và giải thoát, họ có nhiều thời
gian tu tập và hướng dẫn người tu tập, họ phải sống môi trường tốt, một môi
trường tập thể để có nhiều cơ hội làm mới và xây dựng tình huynh đệ lâu bền.
Các bậc Cổ Đức nói minh bạch ‘Hổ
ly sơn hổ bại, tăng ly chúng tăng tàn’. Con hổ hung mạnh mẽ lắm nhưng nếu nó
lìa chỗ sơn lâm của nó thì nó sẽ bị người bắn chết. Người xuất gia sống không
gặp môi trường tu học tốt, phần lớn họ thất bại nhiều hơn là thành công trong
việc tu học và hiếm có cơ hội hướng dẫn đời sống tâm linh cho mọi người.
Tại làm sao bắt buộc phải ở
trong chúng? Ở trong chùa, ngã ái, ngã chấp sẽ được mài dũa. Tuy học kinh điển
nhiều, nhưng chấp ngã, ngã kiến vẫn ngấm ngầm ở trong tạng thức, cho nên mình
dễ tha thứ cho mình, dễ bỏ qua những tâm niệm, chủng tử xấu của mình, cho nên
phải có bạn đồng phạm hạnh ở đằng trước đằng sau, có người bên trái bên phải,
trăm con mắt người ta ngó lại mình, người ta bắt mình phải sửa những sai sót.
Thế cho nên phải nhờ thầy, nhờ
bạn mà chúng ta gột rửa được những tham, sân, si, mạn, nghi, tà kiến. Những tâm
này thường ngấm ngầm và tẩm độc trong lời nói, việc làm, ý nghĩ sẽ hiển lên ở
hình dung, sắc tướng, từng cử chỉ, từng cái đưa mắt, từng cái mỉm cười, từng
bước đi của chúng ta. Nó hiển lộ những cái độc ở trong tâm của mình thì những
cái ấy phải nhờ những con mắt bên ngoài, người ta trông thấy rõ, người ta nhắc
nhở và bắt buộc mình phải sửa đổi. Do đó, người ở trong chúng được nhờ chị em.
Cho nên, Đức Phật dạy chúng ta là nương tựa lẫn nhau, sám hối lẫn nhau và được
dắt dìu lẫn nhau, đời sống lục hoà trong chùa bảo đảm sự thanh tịnh, do đó
chúng ta mới tu đến nơi đến chốn được, cho nên Đức Phật nói minh bạch ‘hổ ly
sơn hổ bại, tăng ly chúng tăng tàn’.
Muốn thành tựu đạo thánh hiền
phải nhờ có thầy bạn, mình ở một mình thì nó cũng được chỗ an tĩnh nhưng con
đường thánh hiền nhất là đối với những vị còn sơ tâm mới đặt chân cất bước xuất
gia, không thể tin cậy ở một mình mà phải nương tựa đức của toàn chúng.
Tóm lại, người tu đạo bồ đề dứt
hẳn ngũ tân cũng là cách để tránh duyên cho nhân tham, sân, si khởi. Bởi lẽ
chúng ta thường coi thường những duyên, nhưng chính do cái duyên mà nó đưa vào
cái nhân, cho nên những cái duyên phải thận trọng lắm.
Nhân đây nói bốn cách ăn, 12
loài chúng sanh nói trên đều phải nương bốn cách ăn này mới sống được. Thế nào
là bốn cách ăn:
i. Đoạn thực: Ăn bằng cách từng miếng
(bịnh nhân uống súp cà-rốt, cũng ực ực từng ngụm nên cũng gọi là đoạn), từng
phần: cho súp vào thẳng đường ruột, thay vì miệng nhai thì nhờ máy xay nghiền
giùm nên cũng gọi là đoạn.
Cõi nào có cách ăn đoàn thực?
Trời, người, súc sanh.
Ba cõi này dùng:
- Ba trần làm thể là hương thơm,
mùi hôi và không thơm hôi.
- Ba vị: ngọt, lạt, chua.
- Chạm: chạm dùng thức ăn hay
ngửi từng mãng (đoạn) hương thơm thì no.
ii. Xúc thực: Lấy tâm sở tương ưng của
sáu thức làm miếng ăn, tiếp xúc với cảnh vừa ưa thích của ý, yêu thích mừng
giận, năm căn thỏa thuận, vui sướng làm cách ăn. Đây là cách ăn của quỷ, tức
quỷ thần xúc chạm vào hương thơm của đồ ăn cúng thí mà no.
iii. Tư thực: lấy tư tâm sở hữu lậu của
ý thức để chuyên tinh nghĩ nhớ (tư) chẳng dứt, chuyển thành cảnh thắng diệu
thiền, giúp ích duy trì thân mạng của cõi trời.
Thiền duyệt vi thực, pháp hỉ vi
thực: Trong đời sống hằng ngày, thực tập thiền định, đọc kinh sách, chúng ta
nếm được pháp lạc của việc thực tập và chúng ta cảm thấy an vui, hạnh phúc ngay
bây giờ và ở đây trong cuộc sống hiện tại. Đức Phật ngồi thiền 49 ngày
không ăn vì sự an lạc của tinh thần tức tư thực duy trì thân mạng.
iv. Thức thực: thức thứ tám nối nhau
giữ căn thân khiến chẳng rã hoại. Móng tay ra dài, tóc mọc, tế bào già chết đi,
tế bào non sanh ra... đều là do thức thực duy trì và vận hành tiếp tục. Thức
thực là món ăn bằng tâm thức. Là người tu tập, chúng ta không nên xem những
phim ảnh, sách báo bạo động, không lành mạnh vì đây cũng là những chất không
tốt cho thức thực.
Thật ra, bốn thánh sáu phàm
chung đủ thức thực này chỉ có khác là mê và ngộ.
Thánh nhân thì thức tánh đã giác
ngộ viên mãn, vốn sẵn trong sáng gọi là Như lai tạng. Vì nó duy trì tất cả công
đức có tánh vô lậu, phi có, phi không, phi trụ và phi chẳng trụ. Đây là cách ăn
bằng cách vốn có công đức chẳng thể nghĩ bàn mà làm sanh trụ. Còn như những
người sống ở địa ngục sống bằng tâm thức, cho nên cũng gọi là thức thực.
Chúng ta có đoạn thực, tư thực
và thức thực. Khi chúng ta ngồi thiền cảm thấy an lạc thì năm hay sáu tiếng đồng
hồ vẫn không nhúc nhích, không tê chân, không muốn đứng lên, không thấy đói
bụng, mà nhẹ nhàng khinh an thì đó cũng là trạng thái của ý thức, thức thực và
tư thực.
Ngay cả đến tứ thiền như sơ
thiền, nhị thiền, tam thiền, tứ thiền và tứ không như không xứ, thức xứ, vô sở
hữu xứ và Phi tưởng phi phi tưởng xứ cũng là thiền duyệt vi thực, tư thực tức
dùng định lực duy trì mạng sống. Nhưng dù định lực Tứ thiền hay Tứ không có kéo
dài mạng sống đến mấy vạn kiếp nhưng cũng có ngày hết và rơi xuống, vì chưa chứng
thực được diệu chân như tánh tức định Thủ Lăng Nghiêm.
Điều này cho thấy đường đi của
ta còn dài và thấy tánh rất khó.
KHOÉT BỎ CHÁNH TÁNH CHÚNG SANH
Thế nào là chính tính?
A Nan, chúng sinh như vậy vào
Tam ma đề, cốt yếu trước hết, phải nghiêm chỉnh giữ giới thanh tịnh, đoạn hẳn
lòng dâm, không dùng rượu thịt, chỉ ăn đồ ăn trong sạch nấu chín, không ăn đồ
sống.
A Nan, người tu hành đó, nếu
không đoạn dâm dục và sát sinh, mà ra khỏi được ba cõi, thì thật không có lẽ
như vậy. Nên xem sự dâm dục như là rắn độc, như thấy giặc thù. Trước hết, phải
giữ tứ khí, bát khí của giới luật Thanh Văn, nắm giữ cái thân không lay động;
về sau, hành trì luật nghi thanh tịnh Bồ Tát, nắm giữ cái tâm không móng lên.
Cấm giới đã thành tựu, thì ở trong thế gian, hẳn không còn những nghiệp sinh
nhau, giết nhau; đã không làm việc trộm cướp, thì không còn mắc nợ nhau và cũng
khỏi phải trả các nợ kiếp trước trong thế gian. Con người thanh tịnh ấy, tu
phép Tam ma đề, chính nơi nhục thân cha mẹ sinh ra, không cần thiên nhãn, tự
nhiên thấy được thập phương thế giới, thấy Phật nghe pháp, chính mình vâng lĩnh
thánh chỉ của Phật, được phép đại thần thông, đi khắp thập phương thế giới; túc
mạng được thanh tịnh, không còn những điều khó khăn nguy hiểm; ấy gọi là tiệm
thứ tu hành tăng tiến thứ hai.[3]
Việc thứ nhất vào chùa xuất gia
để tránh duyên sanh tử.
Việc thứ hai tiếp theo là khoét
bỏ chánh tánh chúng sanh tức là chúng ta bắt đầu thọ giới sa-di-ni, thức-xoa,
tỳ-kheo-ni từ thấp lên cao. Bởi vì chúng ta từ bao thai lấy máu nhơ làm bản chất,
lấy máu mà kết thành da thịt xương, cho nên bản thể của chúng ta là vô minh, là
cái ngu muội, bao nhiêu những mê lầm từ vô thủy đến giờ vẫn sống trong thói
quen, trong nếp sống mê muội.
Vì thế phải khoét cho sạch, y
theo giới luật, học kinh để tỉnh ra, có một tầm tri kiến cho nó đúng, rồi nếp
sống hàng ngày phải ở trong kỷ luật, đi con đường thánh hiền, từng hơi thở,
từng bước đi, từng tiếng nói chúng ta phải tập, phải theo các thánh hiền,
chuyển bản chất vô minh ngu muội, chuyển thành trí tuệ bồ đề sáng suốt. Đây là
nấc thứ hai.
Khoét bỏ chánh tánh chúng sanh
tức phải đi ngược lại, làm chủ mình đừng theo những tánh ham muốn tài, sắc,
danh, lợi, ngủ, nghỉ nữa. Những tánh này thành tánh của mình rồi, thành con
người của mình rồi, nên muốn bỏ khó lắm, không thể chỉ nạo vỏ sơ sơ là được, mà
hãy khoét sâu vào trong để lấy ra. Ví như bị bịnh ung thư, buớu độc, phải giải
phẩu bên trong để lấy ra. Khoét bỏ lòng tham, lòng thâu vào, lòng tự cao, ngã
chấp, ngã kiến, ái kiến... tức là nhân chánh yếu để đưa về đọa lạc. Nhân này
làm tâm tánh của mình, nhận tham làm mình, lấy cái tôi nóng lắm làm tánh thể
của mình. Phải nạo khoét cho sạch ra vì nó đã gắn liền vào da vào thịt, nó là
máu, cho nên bây giờ chúng ta bỏ nó không phải dễ, cho nên nạo sạch những cái
mà chúng ta đã lầm.
Vào tam-ma-đề là chánh định cốt
yếu để giữ giới luật cho thanh tịnh, trong các giới luật đặc biệt là giới đoạn
hẳn lòng dâm, không dùng rượu thịt là thứ làm cho người ta say sưa mê muội phải
rửa cho sạch những lòng ái nhiễm sát sanh này.
Tại sao mình bỏ tánh phàm phu
mình lại đau? Làm sai một việc gì đó, thầy tổ, ba má rầy liền ngồi khóc hu hu,
hoặc đùng đùng cãi lại, thế nên rất khó khoét tánh tự ngã hay hỗn láo này. Ai
nói xấu mình, liền nói xấu lại nên chúng ta chưa khoét, hay chọc thủng được lưới
chấp thủ.
Da thịt mình làm bằng máu mà máu
là do mình ăn cơm, uống nước vơ vào thân. Tâm của mình tạp vào da thịt, kết
thành thịt xương, thiết tha nhận những cái đó cho là mình. Bây giờ phải vứt nó
đi, bỏ lòng tham, chấp ngã về thân này, chúng ta chịu không nổi. Thâu vào gọi
đó là lòng tham, thế nên ai nắm lấy mình, đụng đến mình, mình giận. Ai nâng niu
chìu chuộng săn sóc mình, mình thương, đó là tánh chúng sanh.
Những cái tham giận, chính mình
nhận làm thể chất của mình rồi, thân thể da thịt xương của mình, mình nhận là
mình rồi, bây giờ vứt đi thì mình đau mình xót, khó khăn lắm, chứ không dễ gì
mỗi chốc là khoét được, cho nên giữ những giới ‘không sát sanh’ để không ăn
thịt chúng sanh, trưởng dưỡng lòng từ. ‘Không trộm’ để đừng tham vơ vào mình,
trưởng dưỡng lòng bố thí.
Bốn giới: không sát, đạo, dâm,
vọng là gốc của các giới khác, phải giữ như băng sương, tỉ mỉ từng tâm niệm,
từng lời nói, việc làm. Giới-định-tuệ là ba cái liên quan đạo hạnh không thể
rời nhau.
Miệng định nói lời cho bỏ ghét
thì dừng lại; tay định lấy trộm bánh ăn thì dừng lại; bước chân định dẫm con
kiến thì nhẹ nhàng né đi đường khác, phải có lòng từ, phải có năng lực, định
lực thì mới giữ được giới, chứ tán loạn bạ đâu nói đấy thì làm sao mà giữ được
giới.
- Phải có trí tuệ mới biết phải
trái.
- Phải có định lực để kèm thân
miệng, kèm thân miệng tập khí đừng cho buông lung.
Nếu biếng nhác chẳng siêng tu
định lực, giới định tuệ thì cứ làm phàm phu hoài, sanh tử luân hồi hoài, không
khoét được tánh phàm phu, không khoét được phận trong của mình. Nó vốn là tánh
ngoài mà mình nhiễm quá lâu ngày, thành phận trong, như giặc chiếm nhà lâu ngày
nghiễm nhiên trở thành ông chủ nhà.
Tập khí là thói quen từ nhiều
kiếp, nó vẫn tiềm ẩn ở trong tâm. Có những người thật lòng không muốn đi ăn
cắp, nhưng vì tập khí thấy của để đó, tay cứ tấy mấy muốn vơ về mình, phải trì
chú để tuyệt duyệt những tập khí để chế ngự tà tư, mới bảo hộ được giới mình mà
mình đang hứa giữ.
Hễ chuyên trì chú thì tâm không
có những mống nghĩ hư vọng, nhờ thần lực của thần chú cho nên những tập khí,
những thói quen từ vô thủy nó không có khởi ra được. Vì vậy, giữ giới là để
buông xả, buông bỏ những tánh khí. Giữ được giới là chúng ta đã có một sự cố
gắng rất nhiều.
Bây giờ, những vị xuất gia và
nhất là những vị đồng chơn học đạo (tức vào chùa khi tuổi còn bé, còn nhỏ) và
giữ các giới được hoàn chỉnh là những thánh nhân hiện đời. Vì vậy, chúng ta
phải kính trọng chúng xuất gia. Bậc xuất gia phải sống đời sống lìa bỏ gia đình
sống không gia đình, sống đời sống uy nghi và phạm hạnh để làm mẫu mực cho
nhiều người, mọi ham muốn thế gian nên xa lìa và buông bỏ.
Nếu còn ái dục thì còn
luân hồi sinh tử, còn trộm cướp còn có kiếp này sang kiếp khác để đền trả, chứ
không phải mình lấy của người ta là xong. Nhất là chúng xuất gia ở trong chùa,
thí chủ cúng dường tức người ta đến bố thí cho nhà chùa tức là cho Tam Bảo.
Nhưng nếu chúng ta sống không đúng lời Phật dạy mà thọ dụng tùy tiện thì chúng
ta phải mắc nợ tài vật của đàn na tín thí. Nhưng nếu chúng ta tu tập thanh
tịnh, chúng ta sống đời sống hạnh phúc cho số đông, thì của đàn na tín thí đó
sẽ là phương tiện hữu ích thiết thực cho việc xây dựng Tam Bảo, thì chúng ta an
lạc và không bị mắc nợ. Do vậy, tăng chúng phải thực hành đời sống an lạc để
đem lại hạnh phúc cho nhiều người.
Sống đúng nếp sống thánh hiền,
xa nếp sống đọa lạc.
Nhân giới đó sanh định, sáu căn
thanh tịnh là nhờ chúng ta giữ giới được trọn vẹn.
Nhân định sanh tuệ tức viên tròn
ý nguyện xuất thế.
TRÁI VỚI NGHIỆP HIỆN TIỀN
Thế nào là hiện nghiệp?
A Nan, người giữ gìn cấm giới
thanh tịnh như vậy, tâm không tham dâm, không hay giong ruổi theo lục trần ở
ngoài; nhân không giong ruổi, tự xoay lại về tính bản nguyên; trần đã không
duyên, thì căn không ngẫu hợp với đâu nữa; trở ngược dòng về chỗ toàn nhất, sáu
cái dụng không hiện hành, cõi nước mười phương sáng suốt thanh tịnh, ví như
ngọc lưu ly, có mặt trăng sáng treo ở trong ấy. Thân tâm khoan khoái, tính diệu
viên bình đẳng, được đại an ổn, tất cả mật viên tịnh diệu các đức Như Lai đều
hiện trong đó; người ấy liền được Vô sinh pháp nhẫn.
Từ đó, lần lượt tu tập, tùy cái
hạnh phát ra mà an tập các thánh vị, đó gọi là tiệm thứ tu hành tăng tiến thứ
ba.[4]
Tiệm tu cái đầu là vào chùa
tránh duyên sanh tử, rồi cái thứ hai là giữ giới rồi, tiến lên việc thứ ba là
trái với nghiệp hiện tiền.
Chúng ta là những vị vào chùa đã
lâu, thọ giới rồi học kinh và đồng thời phải tập cái thứ ba là tỉ mỉ từng tầm
nhìn, từng niệm từng niệm quay về soi rọi lại mình, làm chủ mình từng niệm sáng
suốt, tự tri mình.
Công phu này là mỗi khi mắt
nhìn, tai nghe, mỗi một niệm mũi ngửi, lưỡi nếm, thân xúc chạm suốt ngày sáu
giác quan đối chạm với sáu trần, chúng ta phải tập tuệ giác hiện tiền, lúc nào
cũng phải sáng suốt. Lúc nào cũng phải tỉnh thức để ý, bởi tâm ý thức của mình
Đức Phật ví như con vượn nó nhảy từ cành này sang cành kia suốt ngày. Đức Phật
cũng ví chúng ta như người chăn trâu, lúc nào cũng phải tỉnh thức cảnh giác,
không để cho vọng tâm nó mở ra các nguồn tâm tham si. Đây là công phu mà người
tu phải tỉ mỉ, cho nên phải ở chỗ an tĩnh vắng vẻ, tránh tất cả những ồn náo để
sáng suốt quay về soi mình từng tâm niệm, làm chủ mình từng tâm niệm, có như
vậy chúng ta mới thanh lọc được những tập khí từ vô thủy.
Đây chính là việc mà hiện tại
chúng ta đang phải làm.
Do kiếp trước có túc duyên nên
giờ chúng ta có lòng tin về lý luân hồi, nhân quả, thiện ác nên chúng ta giữ
giới luật của Đức Phật không dám sai phạm. Trái với nghiệp hiện tiền tức là
hiện tại chúng ta có chánh báo (thân mình) và cảnh chúng ta sống là y báo.
Nếu nghiệp hiện tiền của mình
hoàn toàn là nghiệp tốt do kiếp trước tạo những nghiệp lành thì bây giờ chúng
ta sẽ có đầy đủ như ý muốn, sáu căn được gặp những cảnh thuận lợi. Có thí chủ
cứ mang tứ sự đến cúng dường cầu phước. Thế thì khi mắt trông thấy vật cúng
dường, thấy sự tùy thuận của mọi người, phật tử cung kính lễ bái, tai nghe
tiếng khen ngợi, miệng được ăn những món ngon, mũi ngửi mùi thơm, thân đắp
những y áo mát dịu sang trọng, được sống trong cảnh chùa thanh tịnh mát mẻ,
không phải lo nghĩ, sáu căn yên ổn. Cảnh hiện tiền thật là trang nghiêm phúc
đức, yên vui... toàn là những chuyện vừa ý muốn.
Tuy nhiên, bậc trí phải tuệ tri
quán biết những điều này là phúc đức kiếp trước để lại. Nếu hiện tại mà mình
không tu hành, khởi tâm kiêu mạn cậy mình thì phúc đức dần dần tiêu mòn hết đi
và bị cảnh nó chi phối. Cho nên thấy những cảnh đó đừng cam tâm yên lòng thọ
dụng. Dùng trí Bát nhã biết thân mình huyễn không thật, sống với tâm thanh
tịnh, trái với nghiệp phúc đức hiện tiền mà bình tĩnh điềm đạm thấy ngoại cảnh
không thật.
Nếu nghiệp hiện tiền của mình là
nghiệp xấu, gặp toàn những cảnh trái tai gai mắt, bị phỉ báng, thấy những cái
không vừa ý, thất bại, chống đối, thì chúng ta cũng quán chiếu biết đây là
nghiệp báo của mình, đừng phiền, đừng giận. Phải quán vọng thân, vọng tâm và
vọng cảnh như vậy thọ nhận nhưng nhẹ nhàng vì huyễn hoá hiện ra để tâm đừng
sầu, đừng nhọc, giữ tâm bình yên, lắng đọng, yên tịnh và an hoà, thì hy vọng
mai sau về cảnh an lành.
Nghiệp hiện tiền nếu tốt, chúng
ta cũng biết huyễn, không bận lòng làm chủ tâm mình, không có để cho hoàn cảnh
chi phối theo nghiệp hiện tiền. Một lòng trì giới thanh tịnh, quay về tánh bản
nguyên căn bản bồ đề của mình, căn không vướng mắc trở về toàn nhất.
Trở về toàn nhất bởi vì người
thế gian chạy rong theo sáu trần, bây giờ ngược dòng buông cảnh trần trở nhất
tâm. Vị tu thiền thì cứ an định vào căn bản bồ đề. Vị tu tịnh độ thì nhất tâm
niệm Phật, trở về toàn chân an định vào tánh Phật của mình, sáu dụng không hiện
hành thì thân 1y, sáu căn an định lại, cõi nước 10 phương sẽ như ngọc lưu li,
bởi vì cái tâm an định, an hòa. Tâm thanh tịnh ví như ngọc lưu li của mình, như
là trăng sáng. Trí sáng của mình, tâm của mình thanh tịnh, khoan khoái, diệu
viên bình đẳng.
Diệu viên tức là nhận được chân
tâm bản tánh, còn thân mình là theo nghiệp báo. Thân này là cái giả tạm, không
phải thật. Đang biết thấy, biết nghe, tánh ấy gọi là tánh A-di-đà vô lượng thọ
không sanh không diệt. Thân này tan, chứ tánh biết thấy, biết nghe vẫn có. Ở
con chó con mèo cũng vậy, thân mèo, thân chó tan, nhưng mà tánh biết thấy, biết
nghe của nó vẫn thường trụ vô lượng thọ. Đến con sâu, con kiến, tánh A-di-đà
vẫn bình đẳng với mình, nhận tánh A-di-đà này diệu viên cùng khắp.
Mê muội biến ra con cua, con cá,
con người, con ốc, trời, địa ngục... hình tướng khác nhau nhưng tánh vô lượng
quang biết thấy biết nghe giống nhau. Vị nào mà nhận được như thế thì người ấy
hiện tại đang ở tịnh độ, bồ tát thánh hiền, an ổn, mật viên tịnh khiết hiện ở
trong đó, những cái mà chúng sanh bình thường sẽ không biết.
Sở dĩ chúng ta không muốn làm
ác, không muốn phạm giới, nhưng vẫn cứ tạo tội, vẫn bị nô lệ theo sự điều khiển
của nghiệp lực hiện tiền, đó là do tập khí. Tập khí là thói quen từ nhiều kiếp,
nó vẫn ở ẩn trong tâm.
Có những người thật lòng không
muốn nói láo, nhưng đụng việc chưa kịp suy nghĩ là miệng nói thêm, nói bớt, đủ
thứ chuyện trên trời dưới đất.
Có vị xuất gia rồi nhưng vì khi
xưa là vũ công hay nhảy múa nên đang đi khất thực mà nghe nhạc xập xình là tay
chân ngứa ngáy, gõ gõ theo nhịp điệu nhạc, phải trì chú để tuyệt duyệt những
tập khí, để chế ngự tà tư tán loạn mới bảo hộ được ý chí lập trường của mình.
Khi trì chú không được móng nghĩ
hư vọng, nhờ thần lực của thần chú khiến những thói quen từ vô thủy không có
khởi ra được thì chúng ta mới đi ngược lại, mới trái với nghiệp hiện tiền. Đời
sống hàng ngày chạy theo thói quen, cứ đi cái đà xuống dốc. Bởi vì xuống dốc,
đâm đầu xuống hố dễ lắm, còn bây giờ đi lên, leo dốc lên thì khó thoát hố thì
thành vất vả, nhọc nhằn. Những thói quen tập khí, mê lầm tham, sân, si phải tan
hết từ đáy lòng, từ ở trong tạng thức, những tham, sân, si, mạn, nghi, tà kiến,
những thứ phiền não phải sạch hết mới tròn quả vị thánh.
Đức Phật dạy dù hoàn cảnh nào,
địa vị nào cũng lấy ba món tiệm thứ làm nền tảng. Tu tam-ma-đề chánh định, là
an định vào tánh nghe, là chọn một căn tánh hoặc thấy hoặc nghe hoặc hay hoặc
biết rồi chuyên an định vào đó, tức là sống với căn bản bồ đề để lọc bỏ căn bản
sanh tử, lọc bỏ ngũ trược.
Ý nghĩa của ba tiệm thứ này để
trừ các điên đảo tán loạn. Chúng ta có cái điên đảo số một là thường ăn cơm,
uống nước, thở không khí và hút ánh nắng mặt trời chế ra máu, da, thịt rồi gọi
là nơi nương tựa, là chỗ ở, chỗ trụ của mình. Cho nên, các tổ cứ ví chúng ta
như những con tằm kéo kén, nó cứ rút ruột và rút tơ ra xây thành một cái kén để
có nơi yên thân, yên ổn, nhưng không ngờ chính cái kén đó là cái gốc để người
ta bỏ con tằm vào nước sôi.
Chúng ta cũng thế, mê muội từ
lúc ở bụng mẹ ra cho đến già chết cứ tối ngày lo ăn lo mặc không lo tu tập để
làm nơi nương tựa tâm linh vững chãi cho mình. Chúng ta biết thân là ngục tù
vướng mắc, cứ nhận nó làm thân thể của mình, chấp ta là thật, là điên đảo số
một.
Chúng ta cho là có thân thật,
rồi nhìn bên ngoài cảnh mình sống đây gọi là thế giới sáu trần: sắc, thanh,
hương, vị, xúc, pháp cho là thật, chấp cảnh là thật là điên đảo số hai.
Sáu thức nương gá vào cảnh và
thân đó khởi phân biệt đo lường tốt xấu, lợi hại rồi sanh phiền não, chấp đó là
tâm của mình là điên đảo số ba.
Trong thì chấp ngã, ngoài thì
chấp pháp, cứ thế mà tạo nghiệp báo sát, đạo, dâm, vọng chuyển dẫn khởi chúng
sanh và thế giới tương tục. Cho nên bây giờ cần tập tu ba tiệm thứ này để trừ
cái điên đảo này. Như bình đã đựng thuốc độc, đã chứa ngũ trược trong tạng
thức, thì phải dùng ba tiệm thứ này rửa cho sạch thoát hết những mê lầm, chướng
ngại, chứa đựng được rồi mới nhận chứa đựng pháp thủy, tức là trở về sống với
tánh chân như.
[1] Kinh Thủ Lăng Nghiêm, tr. 639-42.
[2] Kinh Thủ Lăng Nghiêm, tr. 642-3.
[3] Kinh Thủ Lăng Nghiêm, tr. 643-4.
[4]
Kinh Thủ Lăng Nghiêm, tr.
644-5.