Khi chúng ta chỉ làm một công việc duy nhất, chúng ta rất dễ đạt được sự say mê trong công việc. Thật không may là trong thực tế chúng ta lại rất ít khi chỉ làm một việc duy nhất. Đôi khi chúng ta dành trọn thời gian trong ngày để làm một công việc đơn giản nào đó, nhưng thật ra lại không hoàn toàn chú tâm vào công việc đó. Vì thế, xét theo ý nghĩa này thì chúng ta chỉ có vẻ như đang làm một việc duy nhất, mà sự thật là trong khi làm việc đã phân tâm vào không ít những công việc khác, hay nói đúng hơn là những ý tưởng khác ngoài công việc ấy.

Mỗi ngày, mỗi tháng, mỗi năm chúng ta đều phải dành thời gian nhất định cho công việc. Vì thế, có những công việc ta đã làm ngày hôm qua, hoặc hôm kia, hoặc tháng trước... nói chung là trong quá khứ. Lại có những công việc ta sẽ làm vào lát nữa đây, hoặc chiều nay, hoặc ngày mai... nói chung là còn trong dự tính về tương lai. Khi chúng ta đang thực hiện một công việc trong hiện tại, ta rất thường bị cuốn hút một phần vào một trong những công việc đã qua trong quá khứ, hoặc những công việc sắp đến trong tương lai, thường là do có một mối liên hệ nhất định nào đó.

Mặt khác, chúng ta cũng rất thường bị phân tâm vào những vấn đề ngoài công việc, chẳng hạn như nghĩ đến những chuyện vừa xảy ra trong gia đình, vừa bắt gặp trên đường phố... Và chúng ta thường không xem sự phân tâm này là có gì sai trái. Bởi vì chúng ta vẫn đang thực hiện đủ số giờ làm việc trong ngày đó thôi!

Thật ra, nếu chúng ta làm việc không có sự chú tâm, đó là chúng ta chưa thực sự làm việc. Sự chú tâm vào công việc không chỉ giúp ta làm việc có hiệu quả hơn rất nhiều, mà còn chính là một trong những yếu tố quan trọng giúp chúng ta có được niềm vui trong công việc.

Khi bạn làm một công việc và để tâm suy nghĩ về những chuyện khác, công việc ấy sẽ không thực sự hiện hữu cùng bạn trong giây phút đó. Bạn không thể cảm nhận được bất cứ điều gì mà công việc ấy thực sự mang đến cho bạn. Trong thực tế, những lúc ấy bạn đang làm việc như một cái máy, và một cái máy thì tất nhiên là không thể cảm nhận!

Và vì không có sự cảm nhận nên bạn không thể thấy được là có gì đó khác biệt giữa một công việc này với một công việc khác. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc bạn không thể cảm thấy vui thích hoặc say mê với bất cứ công việc nào. Sự vui thích và say mê chỉ có thể xuất hiện khi bạn chú tâm vào công việc và cảm nhận được những gì mà công việc ấy mang đến cho bạn, có nghĩa là bạn phải thoát ra khỏi sự cuốn hút của những vấn đề khác ngoài công việc.

Khi bạn chú tâm vào công việc, bạn sẽ rất nhanh chóng trở nên quen thuộc, thông thạo với công việc ấy. Và khi đã trở nên quen thuộc, thông thạo, bạn có thể dễ dàng vượt qua được những khó khăn trong công việc. Khi ấy, bạn sẽ có thể thực hiện công việc cũng tương tự như khi chơi một khúc nhạc hoặc đánh một ván cờ, nghĩa là với một niềm say mê và vui thích.

Sự phân tâm trong khi làm việc không chỉ là một thói quen mà hầu hết chúng ta vô tình mắc phải, đối với nhiều người thì đây còn là một giải pháp để giúp cho những giờ làm việc trôi qua nhanh hơn. Thay vì phải giải quyết tâm trạng buồn chán hoặc có ít hứng thú với công việc, họ lại lẩn tránh thực tế bằng cách dùng thời gian làm việc để lan man suy nghĩ về những điều mà họ cho là có hứng thú hơn!

Thật không may là giải pháp này không bao giờ giúp họ giải quyết được vấn đề. Ngược lại, công việc mà họ đang làm sẽ ngày càng bộc lộ sự yếu kém, thiếu hiệu quả, và do đó mà họ càng trở nên buồn chán hơn, thiếu hứng thú hơn nữa. Trừ khi họ chuyển sang một công việc khác, bằng không thì tình trạng này sẽ còn tiếp tục kéo dài và ngày càng trầm trọng hơn. Nhưng trong trường hợp việc thay đổi công việc là không thể được thì cách duy nhất để giải quyết vấn đề là họ phải học cách chú tâm vào công việc.

Tuy nhiên, trong thực tế thì việc chú tâm vào công việc cũng không phải là chuyện đơn giản hoặc dễ dàng. Đó là một kỹ năng quan trọng đòi hỏi sự học hỏi và rèn luyện qua một thời gian nhất định mới có thể đạt được. Nếu bạn không tin vào điều này thì ngay hôm nay bạn có thể thử thực hành việc chú tâm vào công việc để thấy được những khó khăn nào sẽ xảy ra với bạn.

Khi chúng ta bắt đầu những nỗ lực chú tâm vào công việc, điều trước hết là chúng ta thường sẽ nhận ra được sự phân tâm của mình khi làm việc như thế nào. Sẽ có rất nhiều dòng suy tưởng vẫn tiếp tục nảy sinh trong khi bạn làm việc, cho dù bạn đã quyết định là sẽ không suy nghĩ đến bất cứ điều gì ngoài công việc. Đó là một kiểu quán tính mà trước đây khi không lưu ý đến thì chúng ta hầu như không nhận ra. Giờ đây, ngay khi nhận ra được một dòng suy tưởng ngoài công việc vừa chợt đến, bạn chỉ cần mỉm cười nhận biết và buông bỏ nó để quay về chú tâm vào công việc.

Mặc dù chúng ta thường rất ít khi đạt được kết quả ngay trong những ngày đầu tiên, nhưng chỉ riêng việc nhận ra được sự phân tâm của mình cũng chính là một kết quả rất đáng khích lệ. Chúng ta cần có thêm thời gian kiên trì rèn luyện trước khi có thể đạt được sự chú tâm thường xuyên trong công việc. Tuy nhiên, để bù đắp cho những nỗ lực rèn luyện này, bạn chắc chắn sẽ bắt đầu nhận ra được nhiều khía cạnh thú vị đáng ưa thích trong công việc mình đang làm. Và chính sự ưa thích này sẽ phát triển dần dần để trở thành niềm say mê trong công việc. Và sự say mê lại trở thành một nhân tố rất tích cực giúp bạn dễ dàng hơn trong việc tiếp tục chú tâm vào công việc.

Thật ra thì những lợi ích của sự chú tâm vào công việc không phải là một điều mới mẻ đối với con người. Cách đây hơn 2500 năm, đức Phật đã truyền dạy phép thiền định cho tất cả các đệ tử của ngài. Việc tu tập thiền định giúp con người có thể tập trung sự chú ý để kiểm soát được mọi ý tưởng, lời nói và việc làm của bản thân mình. Trạng thái tập trung tư tưởng này được gọi là sự định tâm, và có thể giúp chúng ta trở nên sáng suốt hơn trong mọi hoàn cảnh. Người tu tập thiền định có thể duy trì thường xuyên sự định tâm, và nhờ vào sự định tâm mà có thể quán xét thấu hiểu được những ý nghĩa sâu xa của đời sống.[6]

Chú tâm vào công việc cũng là một hình thức định tâm, dù là chỉ giới hạn trong công việc. Vì thế, tất nhiên là chúng ta cũng cần có sự rèn luyện kiên trì mới có thể đạt được sự chú tâm thường xuyên và tập trung cao độ. Tuy nhiên, chỉ cần chúng ta khởi sự nhận ra được lợi ích của sự chú tâm vào công việc và bắt đầu thực hành nó, chúng ta sẽ ngay lập tức có được những kết quả khả quan nhất định.

Để nhanh chóng đạt được sự chú tâm trong công việc, chúng ta có thể nhờ đến một vài phương pháp thực tập mà những người tu tập thiền định vẫn thường sử dụng. Đây là những phương pháp rất đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả trong việc giúp chúng ta đạt được sự định tâm.

Để thực hành các phương pháp này, bạn chỉ cần dành ra mỗi ngày một thời gian khiêm tốn khoảng từ 10 đến 30 phút, thường tốt nhất là vào sáng sớm. Chẳng hạn, bạn có thể cố gắng thức dậy sớm hơn thường lệ khoảng 20 phút và dành thời gian này cho việc thực tập. Tuy nhiên, nếu có sự bất tiện nào đó thì bạn cũng có thể thực tập vào buổi tối trước khi đi ngủ hoặc vào một giờ khác trong ngày. Điều quan trọng nhất là cần phải có được sự đều đặn và thường xuyên mỗi ngày.

Chọn một vị trí yên tĩnh nhất trong nhà, sao cho sẽ không có ai quấy rầy trong lúc bạn đang thực tập. Phòng khách hay phòng ngủ, phòng làm việc... tất cả đều có thể được, miễn là ở đó bạn không nghe thấy quá nhiều tiếng ồn cũng như chắc chắn sẽ không phải tiếp xúc với ai trong thời gian thực tập. Bạn cũng nên tháo dây ra khỏi máy điện thoại hoặc tắt chuông đi. Hầu hết các cuộc gọi đều có thể đợi đến sau thời gian đã tập luyện xong. Bạn nên hạn chế tối đa sự gián đoạn trong thời gian tập luyện.

Khi đã chọn được thời gian và địa điểm thích hợp, bạn bắt đầu ngồi xuống theo tư thế thoải mái nhất. Tốt nhất là ngồi trên một miếng đệm lót trên sàn nhà, nhưng cũng có thể ngồi trên ghế hoặc trên giường. Tư thế tốt nhất là bắt tréo hai chân theo kiểu ngồi kết già (bàn chân phải đặt trên đùi bên trái và ngược lại) hoặc bán già (chân phải đặt trên chân trái hoặc ngược lại). Bạn cũng có thể chọn cách ngồi trên ghế buông thõng hai chân xuống nếu thấy thoải mái hơn. Ngồi cách nào cũng được, nhưng cần phải giữ lưng thẳng đứng và vững chải, không tựa lưng ra sau hoặc để lưng cong về phía trước. Hai bàn tay đặt trên đùi hoặc trước bụng, lòng bàn tay ngửa lên.

Sau khi đã ngồi yên, bạn bắt đầu hít thở thật sâu khoảng 3 đến 5 lần và buông bỏ hết mọi suy nghĩ trong tâm tưởng. Vào lúc này, bạn cũng đồng thời buông xả toàn thân, hoàn toàn thư giãn, không còn dùng sức ở bất cứ cơ bắp nào. Sau khi đã khởi đầu với những hơi thở sâu, bạn bắt đầu trở lại với hơi thở bình thường, không có bất cứ một sự thúc ép hoặc kiềm chế nào, chỉ để cho hơi thở vào ra một cách hoàn toàn tự nhiên trong trạng thái thư giãn của toàn cơ thể.

Khi hơi thở trở nên điều hòa và nhẹ nhàng, bạn bắt đầu tập trung toàn bộ sự chú ý vào sự vào ra của hơi thở. Khi hơi thở vào, bạn nhận biết là hơi thở đang đi vào. Khi hơi thở ra, bạn nhận biết là hơi thở đang đi ra. Cứ tiếp tục như thế cho đến cuối buổi tập. Thời gian cho những buổi tập đầu tiên chỉ cần từ khoảng 5 đến 10 phút. Tuy nhiên, trong những buổi tập về sau, khi đã cảm thấy thật sự quen thuộc và thoải mái, bạn có thể tăng dần thời gian cho đến khoảng 30 phút.

Trong thời gian tập luyện, sẽ có nhiều lúc sự tập trung chú ý của bạn bị gián đoạn bởi những dòng tư tưởng khác nhau bất chợt khởi lên. Tuy nhiên, bạn không cần phải lo lắng về điều này. Chỉ cần nhận biết ngay sự gián đoạn ấy và quay lại tập trung chú ý vào hơi thở. Lâu dần, khả năng tập trung của bạn sẽ phát triển tốt hơn và những dòng tư tưởng khác sẽ ngày càng bị hạn chế ít hơn.

Phương pháp thứ hai cũng tương tự như phương pháp thứ nhất, nhưng khác một điều là trong khi tập trung chú ý vào sự vào ra của hơi thở, bạn cũng đồng thời đếm số từ 1 đến 10. Mỗi lần hơi thở vào và ra, bạn lại đếm một số. Từ một cho đến mười rồi trở lại một, cứ như thế cho đến cuối buổi tập. Việc đếm hơi thở như vậy thường có hiệu quả đối với những người có đầu óc quá năng động hoặc phải làm việc trong những môi trường nhiều sôi động.

Thời gian dành cho những buổi tập như trên tuy không nhiều, nhưng nếu bạn kiên trì tập luyện, khả năng tập trung sự chú ý của bạn sẽ gia tăng đáng kể. Nhờ đó, bạn sẽ có thể thực hiện việc chú tâm vào công việc một cách dễ dàng hơn. Ngoài ra, bạn cũng sẽ có khả năng suy nghĩ sáng suốt hơn, hiệu quả hơn, và điều đó mang lại lợi ích không chỉ trong công việc mà còn là cho cả cuộc sống của bạn nữa.