I.- Dẫn:
Khi người ta đi chùa lễ Phật, tụng kinh, nghe chư Tăng, Ni thuyết pháp, hay tự
giới thiệu "Tôi là Phật Tử", chúng ta biết những người ấy đều là Phật
Tử, nghĩa là con của Phật, nói khác hơn là họ đã tự nguyện đi theo con đường của
đức Phật, đáng cho chúng ta quý trọng, bởi vì những người đó cùng chung lý tưởng
với chúng ta về tôn giáo, nhưng quý hơn hết phải là một Phật Tử chân chánh.
II.- Những
đức tánh và bổn phận của người Phật tử chân chánh:
Đạo Phật chẳng những là
đạo từ bi mà còn bình đẳng và tự do đối với hết thảy mọi chúng sanh, cho nên Một
Phật Tử Chân Chánh, nhất thiết đạo Phật không đòi hỏi người ấy phải thực hành
nhiều điều khó khăn, nhưng những đòi hỏi phải có, chỉ cốt làm cho cá nhân người
ấy được thăng hoa, nói một cách khác là được tốt đẹp hơn trong hiện tại, nhất
là ở mai sau.
1) Những đức tánh cần phải
có:
A) Đức tin: Người Phật Tử chân chánh trước tiên phải
tin rằng, đức Phật là một bậc Đại Giác Ngộ, những điều Ngài giảng được ghi lại
trong Kinh điển đều là Chân lý, nhưng chúng ta nên nhớ sự tự do đầu tiên mà đức
Phật đã dạy chúng ta là: "Hiểu ta rồi hãy tin ta, nếu tin ta mà chẳng
hiểu ta, ấy là phỉ báng ta vậy!"
Chúng ta tin rằng Đạo Phật
là con đường chấm dứt mọi khổ đau, làm cho chúng ta an lạc trong hiện tại và giải
thoát luân hồi trong tương lai.
B) Giữ giới: Trước khi đức Phật nhập Niết Bàn, Ngài dạy
chư Tăng phải lấy giới luật làm Thầy, cho nên người Phật Tử chân chánh nhứt thiết
phải giữ Năm giới cho được nghiêm mật, luôn luôn nhớ Giới là Thầy, Giới đứng đầu
Tam Học, có giữ Giới hạnh mới sanh Định, tâm có định mới sanh ra Trí Huệ.
C) Tu học: Một người Phật Tử nếu không chịu Học, Hỏi,
Hiểu, Hành thì sẽ rơi vào tà kiến, làm những điều sằng bậy như những người bình
thường khác. Trước tiên người Phật Tử phải học hỏi, bằng cách nghe Thuyết pháp ở
chùa hay băng (tape) do quý Tăng, Ni giảng. Đọc kinh, sách, báo Phật Giáo để hiểu
những giáo lý đức Phật đã dạy. Nên thân cận những bậc chân tu, những người thiện
tri thức để thấm nhuần học hạnh, gần gũi những bạn đạo đã tu học nhiều năm, có
đạo đức để học hỏi luận đàm cho trí huệ mình được khai mở thêm.
Kế đến là phải tu tập, công
phu hằng ngày, tùy theo mình chọn lựa pháp môn cho thích hợp với bản thân, hoặc
ngồi Thiền, niệm Phật, tụng kinh. Lúc mới đầu có nhiều khó khăn nhưng phải cố gắng
vượt qua, cần nhất là chuyên cần, ngày nào cũng phải công phu, thời công phu
luôn luôn đúng giờ. Để tránh những khách khứa, giờ công phu tốt nhất là từ 5 đến
6 giờ sáng, sẽ không ai quấy rầy mình được cả, và là lúc trời mát mẻ, không khí
trong lành, yên tĩnh, giúp tâm trí được an định và trong sáng, bắt đầu cho một
ngày mới.
Thứ nữa là tập vun trồng
lòng từ bi, nên cúng dường, nên bố thí; thứ nhất tạo phước đức cho chúng ta, thứ
hai là tập cho quen tánh buông xả, để đến khi chết không tiếc thương, bận bịu một
cái gì, thanh thản ra đi, chỉ tưởng nhớ đến Phật, nhờ đó Cận Tử Nghiệp (nghiệp
lành dữ lúc gần chết) sẽ giúp ta tái sinh về thiện giới.
2) Bổn phận của người Phật
Tử: Phật đã dạy, người
Phật Tử có Bốn Ân quan trọng, chúng ta có bổn phận phải làm để báo đáp những ân
đó: Ân cha mẹ, ân thầy bạn, ân quốc gia xã hội và ân Tam Bảo.
A) Ân cha mẹ: Cha mẹ có những ân nghĩa đối với con
cái, người nào làm cha mẹ rồi mới thấy rõ thâm ân nầy:
a) Ân sinh sản: Làm
mẹ phải chín tháng cưu mang, ăn uống phải kiêng cử, phải giữ gìn khi đi, đứng,
ngủ, nghỉ cẩn thận lúc thai mang. Khi sinh con biết bao nhiêu là nguy hiểm, có
khi phải bị mất mạng. Cha phải lo tão tần làm lụng vất vả, để lo cho mẹ tròn
con vuông.
b) Ân nuôi nấng: Từ
khi mới sanh ra cho đến lúc lớn khôn, cha mẹ phải tão tần, vất vả để nuôi nấng
con cái, lo cho con đủ ăn, lo cho con mặc đủ ấm, lo cho con an giấc ngủ. Mong
cho con ăn ngon, chóng lớn; mua thứ nọ, tạo thứ kia luôn luôn muốn làm cho con
cái mình được vui vẻ.
c) Ân thuốc thang:
Khi con đau ốm, cha mẹ phải lo săn sóc, chữa trị cho con, lo đến nỗi quên ăn bỏ
ngủ, cốt làm sao để bảo vệ sức khỏe, thân mạng cho con cái của mình.
d) Ân dạy bảo: Cha mẹ phải dạy bảo
con cười vui, đi đứng, ăn uống, học hành, lễ phép và xử thế ở đời, những việc
đó cốt tập cho con mình từng bước đi vững vàng khi còn nhỏ, và khôn lớn bước
vào cuộc đời, tự kiếm sống nuôi thân, làm điều hữu ích cho xã hội.
B) Ân Thầy Bạn: Ở đời người ta thường dùng ngạn ngữ:
" Không thầy đố mầy làm nên", Thầy dạy dỗ, còn bạn bè thì chỉ
dẫn thêm. Ân nầy gồm có:
a) Mở rộng kiến thức:
Thầy dạy cho chúng ta biết đọc, biết viết, biết ăn ở hiền lành phải đạo làm người,
biết những điều cần phải biết, cốt để làm cho mình trở thành con người tốt, hữu
dụng cho xã hội.
b) Khai sáng trí thức:
Chẳng những Thầy dạy cho ta hiểu biết mà Thầy và Bạn còn dạy cho ta biết nhận
xét, lý luận làm cho trí hiểu biết của chúng ta đạt được sự thông suốt, chính
xác và đúng đắn.
c) Khuyến khích: Nhờ có Thầy và Bạn
luôn luôn khuyến khích, nhờ đó chúng ta được an ủi khi buồn vui, chúng ta mạnh
dạn tiến bước, làm được những điều hay, lẻ phải cho bản thân và xã hội.
C) Ân Quốc Gia Xã Hội: Chúng ta sống trong một nước, giữa xã hội
loài người, đời sống chúng ta được yên ổn, ấm no và hạnh phúc; quốc gia và xã hội
đem lại những điều ấy cho chúng ta, chúng ta đã thọ những ân nghĩa như sau:
a) Trị an: Chính phủ
của quốc gia nào cũng lo trị an để bảo vệ chế độ, nhưng nếu vì lợi ích nhân
dân, thì phải lo cho nhân dân yên ổn làm ăn, nhờ đó nhân dân được ấm no hạnh
phúc.
b) Giữ vẹn biên cương, bảo
toàn độc lập: Nhờ có quốc gia giữ gìn, bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ vùng trời,
đất, biển cả và bảo toàn sự độc lập. Nếu không được vậy, lãnh thổ bị nước ngoài
xâm lấn, đất nước bị đô hộ hay lệ thuộc nước ngoài. Một nước mất độc lập thì
dân chúng bị sưu cao, thuế nặng, làm lụng vất vả để cung phụng tài sản cho nước
ngoài. Nước mất độc lập, nhân dân không còn được ấm no và hạnh phúc.
c) Sự ấm no hạnh phúc: Một người
chúng ta không thể nào làm đủ những nhu yếu cho chính bản thân mình dùng, chẳng
hạn một người không thể làm nghề nông để có đủ thức ăn, không thể làm nghề thợ
dệt để có đủ quần áo, chăn mền mặc khi ấm lạnh, không thể làm ra đủ thuốc thang
để trị bệnh khi đau yếu, không thể có đủ kiến thức để bảo vệ sự sống với thiên
nhiên, không thể tự mình làm ra đủ tiện nghi khác để mình dùng. Xã hội đã phân
công cho mỗi người một nghề, làm một công việc để sản xuất ra tất cả nhu yếu và
phương tiện cho con người dùng.
D) Ân Tam Bảo: Đối với Phật-Pháp-Tăng người Phật tử có những
trọng ân như sau:
a) Ân Phật Bảo: Vì sự
khổ đau của chúng sanh, Thái Tử Tất Đạt Đa đã đi tìm con đường giải thoát mọi
ràng buộc khổ đau đó, là Phật tử chúng ta phải nhớ đến ân đức của Ngài:
- Lìa bỏ ngôi báu, gia
đình: Ai đã làm được như Phật ? Ngài đã bỏ ngôi báu Thái Tử của mình, bỏ cung
vàng, điện ngọc, lìa xa cha mẹ, vợ con để đi tìm con đường giải thoát mọi đau
khổ cho chúng sanh.
- Sáu năm khổ hạnh nơi rừng
già: Thái Tử Tất Đạt Đa đi tu trong sáu năm cùng với nhóm ông Kiều Trần Như tu
khổ hạnh, nhịn đói, chịu rét trong chốn rừng già hiu quạnh.
- Thuyết pháp, giáo hóa
chúng sanh: Sau khi từ bỏ lối tu khổ hạnh cực đoan, Ngài tham thiền và chứng đắc
Phật quả, rồi đem chân lý ra giảng dạy cho chúng sanh tu tập để giải thoát luân
hồi sanh tử. Nếu Ngài không giáo hóa làm gì chúng ta biết được chân lý như ngày
nay?
b) Ân Pháp Bảo: Nhờ
có kinh điển, ngày nay chúng ta mới biết giáo lý của Đạo Phật, do đó Pháp Bảo
có những ân:
- Chỉ đường giải thoát: Nhờ
có kinh điển, chúng ta hiểu được cuộc đời là giả tạm, chịu nhiều khổ đau, phải
tu chứng đạt đến Niết Bàn để giải thoát mọi ràng buộc khổ đau.
- Chỉ dạy phương pháp tu học:
Chẳng những Phật đã chỉ cho chúng ta thấy sự đau khổ của cuộc đời, trong sinh tử
luân hồi, kinh điển còn ghi lại những phương pháp tu học để được giải thoát.
- Tạo an lạc cho ta, hòa
bình cho thế giới: Phật dạy lánh ác làm thiện, mọi người phải từ bi, nhân ái sống
với nhau trong xã hội, nhất là hàng ngày hàng giờ cho tận cùng hằng sát na (một
cái co tay và duỗi thẳng tay ra, có 60 sát na) giữ cho tâm ta an lạc từng cá
nhân, tất cả mọi người như thế thì lo gì thế giới chẳng hòa bình.
c) Ân Tăng Bảo: Tăng
là những người đã lìa bỏ gia đình để tu giải thoát cho mình và lo cứu giúp mọi
chúng sanh, vì thế có những ân:
- Duy trì chánh pháp: Những
vị Tăng giữ gìn giới luật, từ bi, bố thí những điều đó làm cho giáo lý của Phật
tồn tại ở thế gian, nhờ đó chúng ta mới biết Đạo Phật, biết phương pháp tu học
giải thoát.
- Thay Phật hóa độ chúng
sanh: Tăng là những vị làm Sứ giả của Như Lai, tức là thay Phật giáo hóa cho
chúng sanh tu học.
- Truyền trao giới pháp: Chúng ta muốn
phát tâm cầu đạo, chúng ta phải quy y Tam Bảo, chính vị Tăng đã thay Phật truyền
trao Giới luật và dạy cho chúng ta phương pháp tu học.
3) Phương tiện đền trả bốn
ân: Đối với bốn ân trọng
trên, người Phật tử phải đền đáp ân sâu ấy như sau:
A) Cách báo ân cha mẹ:
- Hiếu hạnh: Luôn luôn phải
làm vui lòng cha mẹ. - Tuy nhiên những việc nào không tốt thì nên tránh.
- Làm hiển danh cha mẹ: Khi
còn nhỏ cố gắng học hành đỗ đạt cao, để có kiến thức trong nghề nghiệp, sẽ có
những đóng góp hữu ích cho Phật sự, tài bồi văn hóa, phụng sự xã hội những công
việc ấy cũng làm hiển danh cha mẹ như người có chức trọng quyền cao. Tuy nhiên,
chức trọng quyền cao có khi chỉ là những cái danh hư ảo, giả tạm của cuộc đời,
chúng ta phải sáng suốt, tránh ham tranh danh và đoạt lợi.
- Khuyến hóa cha mẹ: Nếu
cha mẹ còn sanh tiền, chưa thấm nhuần Đạo Phật, chúng ta phải tìm cách cho cha
mẹ đi chùa, niệm Phật, làm thiện lánh ác.
- Cha mẹ đã qua đời: Chúng ta phải thường
xuyên hồi hướng công đức, cầu nguyện cho cha mẹ sớm được sanh về cõi an lạc.
B) Cách báo ân Thầy bạn:
- Siêng năng chăm chỉ học
hành: Chúng ta luôn luôn học hành chăm chỉ, sự tiến bộ trong học tập làm cho Thầy
bạn đều vui lòng.
- Cung kính lễ độ: Đối với
Thầy bạn chúng ta luôn luôn cung kính, vì Thầy chẳng khác nào cha mẹ của chúng
ta. Tục ngữ có câu: "Mồng một ngày cha, mồng hai ngày mẹ, mồng ba ngày
thầy" (nghĩa là ngày Tết, mồng một đi lễ ở họ Nội, mồng hai đi lễ ở họ
Ngoại, mồng ba đi lễ Thầy giáo), sự kính trọng Thầy ngày xưa có câu " Nhất
tự vi sư, bán tự vi sư " (Học với người một chữ cũng là Thầy, thậm chí nửa
chữ cũng là Thầy của mình).
- Thực hành lời Thầy, bạn:
Thầy ở đây là người đáng tôn kính, bạn ở đây là bạn tốt, chỉ dạy cho ta điều hay,
lẽ phải do đó khi làm điều gì, ta phải làm những điều hay lẽ phải như Thầy bạn
đã chỉ dạy.
- Khuyến hóa Thầy bạn: Nói chung là Phật
tử chúng ta phải khuyến hóa những người xung quanh, để cho họ làm lành lánh ác,
nhất là đời sống, lời nói, việc làm của ta phải làm thế nào cảm hóa được họ, để
họ làm theo, tức là ta đã góp phần vào việc cải tạo xã hội, làm cho nó trở nên
tốt đẹp.
C) Cách báo ân Quốc
gia xã hội:
- Làm tròn bổn phận công
dân: Trước nhất phải giữ luật lệ của chánh phủ, phải đóng góp vào việc giữ gìn
sự toàn vẹn lãnh thổ, sự độc lập của quốc gia, dân tộc, góp phần bảo vệ các quyền
lợi chánh đáng của người dân. Phát huy kỷ nghệ, kinh doanh thương mại làm cho đất
nước ngày càng hưng thịnh.
- Phát huy văn hóa: Người
Phật tử cũng là công dân, có bổn phận phát huy nền văn hóa dân tộc chúng ta, một
dân tộc có trên 4 ngàn năm lịch sử, chúng ta đáng tự hào về di sản văn hóa ông
cha ta để lại, cần phải gìn giữ và phát huy thêm.
- Bảo vệ truyền thống dân tộc: Những truyền
thống dân tộc chúng ta chẳng hạn như tinh thần chống ngoại xâm của Hội Nghị
Diên Hồng, truyền thống độc lập dù chúng ta là giống Bách Việt nhưng không bị đồng
hóa và lệ thuộc nước Tàu, dân tộc chúng ta luôn luôn biết thương yêu, đùm bọc lẫn
nhau. Những bài như "Nam quốc sơn hà Nam đế cư " của Lý Thường
Kiệt, "Bình Ngô Đại Cáo" của Nguyễn Trãi là những Bản Tuyên
Ngôn, nêu cao truyền thống dân tộc chúng ta.
D) Cách báo ân Tam bảo: Trong bốn ân, Tam bảo phải là ân sâu,
nghĩa trọng nhất, chúng ta phải báo ân nầy như sau:
- Ân Phật Bảo: Làm theo lời
Phật dạy, tưởng nhớ chư Phật, dâng hương hoa, lễ bái, cúng dường để xây dựng
chùa tháp thờ Phật, làm cho nhiều người tin, theo Đạo Phật.
- Ân Pháp bảo: Kinh ghi
chép lời Phật dạy, thường xuyên đọc kinh điển để mở mang trí tuệ, đóng góp tiền
bạc để in kinh sách, phổ biến giáo lý của đức Phật đến mọi người, để cho nhiều
người biết đến, tin theo và làm đúng lời Phật dạy.
- Ân Tăng Bảo: Tăng, Ni là những người
thay mặt Phật giáo hóa chúng ta, chúng ta có bổn phận phải tôn kính chư Tăng,
như mẫu chuyện đạo "Con Sư Tử trọng Pháp" , phải cúng dường chư Tăng
về bốn thứ (Tứ sự cúng dường): Y phục, thức ăn, giường nằm (nơi ngủ nghỉ), thuốc
thang. Ngày nay, người ta cúng dường tiền bạc và những thứ khác nhưng tốt nhất
nên cúng dường những nhu yếu, cố tránh những gì có thể làm tha hóa Tăng, Ni.
4.- Bổn phận trong gia
đình: Bổn phận trong gia
đình có đối với cha mẹ đã nói trong phần bốn ân ở trên, ngoài ra còn đối với
người bạn đời (chồng hay vợ) và con cái.
A) Đối với người bạn
đời: Là người ở bên
cạnh ta, chia sẽ cùng ta những vui buồn, sang hèn, ta phải chăm lo cho người bạn
đời của mình từ vật chất đến tinh thần, nhất là phải cùng nhau sách tấn tu học,
cả chồng lẫn vợ cùng nhau tu học sẽ rất dễ dàng tinh tấn.
B) Đối với con cái: Cha mẹ luôn luôn có bổn phận chăm lo cho
dưỡng dục con cái, chẳng những lo chúng ăn no, mặc ấm mà cha mẹ nào cũng muốn
cho con mình ăn ngon, mặc đẹp, lo cho con học hành thành tài để có một nghề sống
ở đời hay có danh phận với xã hội, tất cả những cái đó là những thứ thường tình
của thế gian. Chúng ta có bổn phận thiêng liêng hơn, phải dẫn dắt con cái mình
bước vào con đường Đạo, chẳng những nó hữu ích cho hiện tại mà còn hữu ích cho
tương lai. Làm cha mẹ, chúng ta nên chăm sóc, khuyến khích con cái mình như
sau:
- Lúc chúng còn nhỏ: Trẻ con
từ 3 đến 12 tuổi, mỗi lần đi chùa, chúng ta nên dẫn chúng theo, đến chùa tập
cho chúng biết quỳ, biết lạy, biết dâng hương hoa, tỏ lòng cung kính đức Phật.
Có người nói một cách dí dỏm rằng: Ngày nay tôi đi chùa bởi vì hồi còn nhỏ, tôi
theo cha mẹ đến chùa ăn kiểm hay chè xôi. Nếu có Gia Đình Phật Tử nên cho chúng
đi sinh hoạt với đoàn thể nầy.
- Lúc đã lớn: Chừng 13 tuổi trở đi cho đến
tuổi đôi mươi, là tuổi đang tìm hiểu, học hỏi. Chúng ta nên khuyến khích con
cái đi chùa, tìm những sách báo Phật Giáo cho chúng đọc, để chúng được thấm nhuần
giáo lý đạo Phật.
III. - Kết
luận:
Đức Phật đã dạy Tăng, Ni là những vị có trách nhiệm duy trì chánh pháp; còn cư
sĩ là những người có trách nhiệm hộ trì chánh pháp, cho nên mỗi Phật tử chúng
ta phải làm tròn trách nhiệm của mình, muốn vậy chúng ta phải hiểu thế nào là
người Phật tử chân chánh và ta làm tròn bổn phận của người Phật tử chân chánh của
chúng ta đối với Đạo pháp. Đừng quên chúng ta có bổn phận: Phải xây dựng gia
đình mình, và góp phần vào việc cải tạo xã hội trở nên Chân, Thiện, Mỹ theo
tinh thần Phật Giáo.
Phúc Trung
Louisville, USA
24-12-1996
Sách tham khảo:
Minh Châu, Thiên Ân, Chơn
Trí, Đức Tâm (1951). "Phật Pháp". Sài Gòn.