Khi học về pháp môn “Hiện Pháp Lạc Trú” các môn sinh thường được giảng sư kể cho nghe một câu chuyện rất hay trước khi bắt đầu đi vào những huyền nghĩa thâm sâu của bài học. Câu chuyện ẩn dụ như sau:

        Một buổi trưa, trên bờ sông Hằng, một người đàn ông ngồi trầm tư, dáng điệu u buồn như có điều băn khoăn, lo nghĩ, mắt nhìn ra sóng nước xa xa, tay bâng quơ khẩy khẩy trên cát. Bỗng, cảm tưởng như vừa chạm phải vật gì, ông ta nhìn xuống. Đó là một túi nhỏ thô sơ, cột bằng sợi giây gai cũ kỹ. Mở ra, người ấy thấy những hạt đá nhỏ. Ồ, bãi biển thiếu gì đá, thiếu gì vỏ sò vỏ ốc mà đứa trẻ nào lượm nhặt còn cất dấu nơi đây? Rồi, cùng với tâm trạng bâng khuâng, người đó cầm từng viên, ném thật xa ra giòng sông. Mỗi viên đá, tuy nhỏ, nhưng khi chạm mặt nước đều dội lên một làn sóng lăn tăn. Cứ thế, người ấy ném từng viên đá xuống sông, theo từng giòng suy tưởng bâng khuâng trong tâm trí ....

        Mặt trời lên cao..... lên cao.... Và rồi, khi người ấy cầm viên đá cuối cùng trên tay, sắp ném xuống, là lúc ánh sáng mặt trời chiếu dọi đúng trên lòng bàn tay. Người ấy bàng hoàng nhìn, như không thể tin ở mắt mình. Trời ơi, dưới ánh nắng chan hòa, viên đá trên tay đang tỏa chiếu rực rỡ bảy màu. Đây không phải là những viên đá, viên sỏi tầm thường ngoài bãi biển mà trẻ nhỏ thường nhặt chơi. Đây là đá quý. Đây là kim cương…

        Với viên kim cương cuối cùng đó, người ấy đã mua ruộng, mua trâu, đã tạo được một đời sống sung túc. Người ấy có hạnh phúc không? Có chứ, nếu người ấy nghĩ rằng: “May quá! ta còn kịp nhận ra đây là kim cương”. Nhưng, cũng vẫn những diễn biến đó, người ấy sẽ đau khổ, sẽ ăn không ngon, ngủ không yên nếu mang tâm tiếc nuối: “Trời ơi! Chỉ còn một viên kim cương cuối cùng mà ta được sung sướng thế này, phải chi ta nhận ra sớm thì với nguyên cả túi kim cương, ta sẽ còn sung sướng tới đâu”.

        Thật là một thí dụ tuyệt vời để giảng về “Sự an lạc trong giây phút hiện tại”. Chỉ thí dụ này thôi, đã quá đầy đủ để nói về pháp môn “Hiện Pháp Lạc Trú”. Hãy thông minh hưởng niềm an lạc ngay giây phút hiện tại này vì mọi sự vật đều thay đổi, biến thiên không ngừng, giây phút sau không bao giờ có thể giống giây phút trước. Nếu ta để giây phút hiện tại trôi qua trong vô nghĩa là ta đã vừa đánh mất giây phút hiện tại đó. Khi Khổng Tử chỉ giòng sông mà nói: “Thệ giả ư tư phù, bất xả trú dạ”, đại ý là, giòng sông cứ đêm ngày không ngừng, chảy hoài, chảy mãi”. Câu này tương tự như triết gia Héraclite thời xưa đã nói “Ta không thể nào tắm hai lần ở cùng một giòng sông”. Đúng thế, vì dù ta có xuống ngay nơi bờ ấy, ngay con sông ấy thì giòng nước ta đang tắm không thể là giòng nước ta đã tắm lần đầu.

Nếu chúng ta  dành thêm đôi ba phút tĩnh lặng, lắng tâm, chúng ta có thể còn nhìn thấy gì thêm? Chúng ta có từng đã, và đang ném những viên kim cương ra khỏi lòng tay không?

        Có, chúng ta đã và đang ném đi nhiều lắm vì chúng ta chưa nhận thức đủ niềm hạnh phúc kỳ diệu của pháp môn Hiện Pháp Lạc Trú, pháp môn dạy chúng ta biết an lạc ngay giây phút hiện tại. Sự an lạc quý như kim cương, có khi còn quý hơn nữa vì từ sự an lạc ta có thể vượt thắng vô minh, tìm ra chân trời giải thoát. Tâm chúng ta như con vượn truyền cành, nó luôn nhảy nhót, đang đứng nơi này đã muốn qua nơi kia. Cái tâm buông lung đó là nguyên nhân chính gây ra niềm bất toại ý với hiện tại; Từ bất toại ý với hiện tại, tất nhiên, tâm khởi niềm mơ ước tương lai.

Chỉ cần quán chiếu đơn giản tới đây, ta đã thấy, ít nhất, có hai sự khổ đau, phiền não hiển hiện rõ rệt. Đó là, thứ nhất: sự khổ đau vì thấy hiện tại không như ý mình muốn mà vẫn đang phải sống trong hiện tại; thứ hai: thèm thuồng, mơ ước những gì mình mong muốn ở tương lai, mà tương lai thì chưa tới, hoặc có thể không bao giờ tới.

        Đây chỉ là hai hiện tượng phiền não căn bản. Nếu chia chẻ, phân tích từng hiện tượng ra chúng ta sẽ thấy vô vàn viên kim cương mà chúng ta đã, và đang ném đi. Cái nhà ta đang ở, có hơi cũ, hơi nhỏ, so với nhà của bạn ta vừa mua trên núi, hay trên biển. Nhưng nhà ta cũng có cái mái che mưa nắng, có miếng vườn nhỏ cho ta gieo xuống hạt cải, hạt rền. Cái xe ta đang sử dụng, mười tuổi rồi, khá cũ đấy, nhưng nó vẫn là người bạn tốt, đưa ta đi chợ, đi bác sỹ. Nó cũ cũng như ta già, chăm chút cho nó chút dầu, chút nhớt thì nó tiếp tục thương ta như ta thương nó mà thôi, sao ta lại chuốc lấy khổ đau khi nhìn thấy xe người khác vừa đẹp, vừa mới hơn rồi than thân trách phận sao tôi nghèo thế này, kém may mắn thế này.

        Khi đã bất toại ý với hiện tại, ta đâu có ngừng sự khổ đau ở đó. Ta lập tức hành hạ ta thêm bằng những mơ ước tương lai, khởi từ hiện tại ta cho là kém may mắn này. Chẳng hạn như, nếu có thật nhiều tiền, ta sẽ mua cái biệt thự sát bãi biển, mở cửa sau là khu vườn kỳ hoa dị thảo. Từ thượng uyển đó, chân ta sẽ chạm làn cát trắng, thơm tho, sạch sẽ. Từ bờ cát mịn màng đó ta sẽ chậm rãi bước xuống làn nước trong xanh. Ta sẽ mua luôn góc biển này để những kẻ nghèo nàn, dơ dáy ngoài kia không bước vào được. Giá nào ta cũng mua. Ta có tiền mà…

        Trong khi chờ tiền tới (không biết bao giờ tới) ta đang khổ, đang giận, đang buồn vì những điều do chính ta tạo ra, không ai khác. Nhưng nếu biết an trú trong hiện tại, ta có thể, vừa cắp rổ ra vườn hái rau, vừa hát “Vườn rau, vườn rau xanh ngắt một mầu. Có bà, có bà mẹ quê nương náu ....” (*)

        Quán chiếu thêm chút nữa, nếu có kẻ lấy cắp của ta cái gì, ta tiếc của (khổ tâm), ta nguyền rủa, oán hận kẻ cắp (sân), ta không ngừng thương tưởng vật đã mất (si) .v.v.... Trái lại, nếu ta bình tâm nghĩ thế này: kẻ kia cướp đoạt của ta có thể vì hai cớ sự. Thứ nhất, kẻ đó muốn vật của ta quá, mà không sao có được, đành cướp đoạt; thứ hai, kẻ đó vô minh, không biết là đang cướp đoạt, tưởng như ở đời muôn sự của chung.

        Với cớ sự thứ nhất, kẻ kia muốn vật ta đang có tới mức biết rằng việc cướp đoạt của người khác là không phải, không nên, nhưng tâm ham muốn không cưỡng lại được, cứ cướp. Trường hợp này, ta thử thực hành hạnh thứ nhất trong Lục Độ Ba La Mật xem. Đó là Hạnh Bố Thí, Hạnh Cho. Cho đi. Cứ hoan hỷ cho đi. Biết kẻ kia đang ham muốn thì ta cho đây không chỉ là cho của mà còn là cho niềm vui. Kẻ kia đoạt được điều họ muốn, tất họ tràn ngập vui sướng rồi. Cho đi. Đừng tiếc, vì cho đây không chỉ thực hành hạnh bố thí mà ta còn đang chứng nghiệm hạnh thứ ba trong Tứ Vô Lượng Tâm. Đó là Hạnh Hỷ. Trong Từ Bi Hỷ Xả, Hạnh Hỷ đẹp lắm vì Hỷ không chỉ có nghĩa là ban vui mà còn là vui với cái vui của người.

        Chuyển buồn giận tiếc nuối thành Ba La Mật, ta không có “lời” quá ư? Với cớ sự thứ hai, kẻ kia cướp đoạt mà không ý thức là đang cướp đoạt thì lại càng dễ dàng cho ta tha thứ vì kẻ đó vô minh mà. Nếu ta oán hận, nguyền rủa kẻ vô minh chính là ta đang vô minh đấy.

        Loài người được coi là có trí tuệ hơn mọi loài, nhưng hình như loài người đang dùng trí tuệ đó để trở thành ác độc hơn các loài khác. Cứ nhìn nhân loại đang giết nhau hàng loạt thì đủ biết. Thú lớn ăn thịt thú nhỏ vì nhu cầu sinh tồn. Chúng cần ăn để sống. Ngay như sư tử được tôn xưng là Chúa Sơn Lâm, uy dũng ngất trời mà khi đã ăn no, nó đâu có giết thêm con chồn, con thỏ vì vui, hay vì muốn chứng tỏ quyền sinh sát trong tay? (Xin cám ơn tạo hoá đã tạo ra con voi chỉ ăn cỏ. Nếu con voi cũng cần ăn thịt để sống thì phải bao nhiêu thỏ, sóc, nai.... mới đủ cho nó một bữa ăn?). Loài người đâu có được sinh ra để giết nhau vô tội vạ, vậy mà trong cõi ta-bà uế trược này đang có những kẻ ác độc hơn loài thú. Thương thay! Thương người và thương ta, đã không biết khổ đau hay an lạc do chính ta tạo đấy.

       Nương theo lời dạy của Chư Phật, chúng ta hãy cùng nhau thử chuyển tâm đi, ta sẽ có vô số kim cương chứ chẳng phải chỉ còn một viên cuối cùng. Kịp nhận ra viên kim cương cuối cùng cũng đủ mang lại vô lượng an lạc, huống chi nhận ra sớm hơn thì ta không chỉ đang ở cõi nước Cực Lạc của Phật A Di Đà mà không chừng ta còn được rong chơi khắp mười phương Chư Phật, ngay lúc này, ngay nơi đây, ngay nơi uế nhiễm ta-bà, ngay giữa lòng người tham lam ác độc. Vì sao mà mầu nhiệm thế? Vì lời Phật dạy đã từng có chứng minh, là đất Phật ngay nơi tâm an lạc.

(*)Nhạc phẩm “Bà Mẹ Quê” của Phạm Duy