Sân hận hành động như một cái kềm siết chặt những ai rơi vào sự chi phối
của sân hận, và được xem là gây tai hại cho người đời.
Cho nên, tốt hơn là đừng nói lời thô ác đối với bất cứ ai, vì lời nói
thô ác đem lại những lời thù hận và cho đến đao trượng chạm người.
Cho đến thiên chủ Ðế Thích cũng khuyên chớ nên phẫn nộ, vì phẫn nộ
nghiền người ác, như núi đá nghiền người.
Do vậy, bậc có trí "nhiếp phục giận với không giận".
Những ai xứng đáng với danh xưng Bà-la-môn, phải thân thiện giữa thù
địch, ôn hòa giữa hung hăng.
Ai chận được cơn giận đang nổi lên mới xứng đáng là bậc đánh xe, còn kẻ
khác không làm được vậy, chỉ đáng gọi là người cầm cương hờ.
Thiên chủ Ðế Thích khuyên chư Thiên chớ để phẫn nộ nhiếp phục, chớ để
lòng sân chống đối sân hận, vì không phẫn nộ thì không làm hại mình, hại người,
hại cả hai.
Bậc trí đã nhổ tận gốc phẫn nộ xứng đáng được tôn xưng là bậc Hiền
thiện.
Người không phẫn nộ thật sự là người hòa bình. Tệ hơn cả hai là người
bị mắng, lại mắng trả. Vị chiến thắng cả hai, chiến thắng mình và chiến thắng
người, khi vị ấy tự chế, không mắng lại.
* * *
"Lửa nào bằng lửa tham,
Chấp nào bằng sân hận,
Lưới nào bằng lưới si,
Sông nào bằng sông ái". (Pháp Cú. 251)
"Cỏ làm hại ruộng vườn,
Sân hận hại người đời,
Bố thí người lìa sân,
Do vậy được quả lớn". (Pháp Cú. 357)
"Chớ nói lời ác độc,
Nói ác, bị nói lại,
Khổ thay lời phẫn nộ,
Ðao trượng phải chạm người". (Pháp Cú. 133)
"Này các Tỷ-kheo, thuở xưa, thiên chủ Ðế Thích tại Thiện pháp
đường, muốn làm lắng dịu chư Thiên ở cõi Ba mươi ba, lúc ấy nói lên bài kệ này:
"Hãy nhiếp phục phẫn nộ,
Giữ tình bạn không phai,
Không đáng mắng, chớ mắng,
Không nên nói hai lưỡi,
Phẫn nộ nghiền người ác,
Như núi đá nghiền người". (Tương Ưng I. 305)
"Lấy không giận thắng giận,
Lấy thiện thắng không thiện,
Lấy thí thắng xan tham,
Lấy chơn thắng hư ngụy". (Pháp Cú. 223)
"Thân thiện giữa thù địch,
Ôn hòa giữa hung hăng,
Không nhiễm giữa nhiễm trước,
Ta gọi Bà-la-môn". (Pháp Cú. 406)
"Ai chận được cơn giận,
Như dừng xe đang lăn,
Ta gọi người đánh xe,
Kẻ khác, cầm cương hờ". (Pháp Cú. 222)
Này các Tỷ-kheo, thuở xưa thiên chủ Ðế Thích, tại Thiện pháp đường,
muốn làm lắng dịu chư Thiên ở cõi Ba mươi ba, lúc ấy nói lên bài kệ này:
"Chớ để lòng phẫn nộ,
Nhiếp phục chi phối ông.
Chớ để lòng sân hận,
Ðối trị với sân hận.
Không phẫn nộ, vô hại,
Bậc Thánh thường an trú.
Phẫn nộ nghiền người ác,
Như núi đá nghiền người". (Tương Ưng I. 305)
"Chỉ ai đã cắt tiệt,
Nhổ tận gốc, đoạn trừ,
Người trí ấy diệt sân,
Ðược gọi người Hiền thiện". (Pháp Cú. 263)
"Với vị không phẫn nộ,
Phẫn nộ từ đâu đến?
Sống chế ngự, chánh mạng,
Giải thoát nhờ chánh trí,
Vị ấy sống như vậy,
Ðời sống được tịch tịnh.
Bị mắng phỉ báng lại,
Tệ hơn cả hai người,
Những ai bị phỉ báng,
Không phỉ báng chống lại,
Người ấy đủ thắng trận,
Thắng cho mình, cho người
Vị ấy tìm lợi ích,
Cho cả mình và người.
Và kẻ đã phỉ báng,
Tự hiểu, lắng nguôi đầu". (Tương Ưng I, 200)
HT. Thích Minh Châu