Đi tìm một định nghĩa

Thật khó định nghĩa, giải thích hạnh phúc là gì, mọi người có cảm nhận khác nhau về hạnh phúc. Người ta thường dùng khái niệm 'hạnh phúc' để chỉ cho sự hài lòng, mãn nguyện, sự thỏa mãn nhu cầu.

Nhu cầu của con người có rất nhiều, vì thế cũng có rất nhiều yếu tố hạnh phúc. Mỗi một nhu cầu của con người được thỏa mãn thì con người có được một yếu tố hạnh phúc, nhiều yếu tố hạnh phúc sẽ làm cho đời sống con người 'chất lượng hơn', ý nghĩa hơn. Mọi người có những nhu cầu giống nhau và khác nhau nên cũng có những yếu tố hạnh phúc giống nhau và khác nhau, sự cảm nhận về hạnh phúc của mỗi người cũng khác.

Nếu nói hạnh phúc là sự thỏa mãn, sự mãn nguyện thì chỉ có sự tự thỏa mãn, tự mãn nguyện mới giúp cho con người hạnh phúc. Bởi nhu cầu của con người tăng theo lòng tham muốn, tỉ lệ thuận với lòng tham. Lòng tham muốn là động lực làm cho cuộc sống con người thêm đa dạng, phong phú, làm cho diện mạo xã hội luôn thay đổi mới mẻ, nhưng lòng tham muốn không làm cho con người hạnh phúc.

Nhu cầu cuộc sống mỗi ngày một tăng cao, mỗi ngày thêm nhiều thì biết bao giờ thỏa mãn? Nếu có chăng là sự tạm thời thỏa mãn. Người ta cho rằng nhu cầu cuộc sống mỗi ngày một tăng là quy luật phát triển, phải có nhiều nhu cầu và sự đáp ứng những nhu cầu đó mới nâng cao giá trị cuộc sống. Và thế là người ta khó tìm được một giá trị hạnh phúc lâu dài bởi nhu cầu không bao giờ thỏa mãn, những nhu cầu cao hơn sẽ tiếp nối thay thế cho những nhu cầu ban đầu. Ví dụ một người có nhu cầu về chỗ ở, khi anh ta có được chỗ ở, anh ta hạnh phúc lắm. Nhưng sau một thời gian, niềm hạnh phúc đó không còn khi anh ta mong muốn có được một chỗ ở sang trọng hơn, lý tưởng hơn chỗ ở ban đầu. Ví dụ khác, một người chưa từng cầm bạc triệu trong tay, khi anh ta có được vài triệu đồng, dù chẳng là bao nhưng anh ta cảm thấy mừng vui hạnh phúc lắm. Tuy nhiên, sau đó anh ta lại muốn có nhiều hơn thế, anh ta nghĩ có bấy nhiêu thì chưa đủ cho các nhu cầu của anh ta. Ở ví dụ đầu, có thể không phải chỗ ở làm cho anh ta không hạnh phúc mà chính sự so sánh chỗ ở đó với một chỗ ở khác, chính sự mong muốn một chỗ ở khác, anh ta không còn mãn nguyện với chỗ ở ban đầu, điều đó làm cho anh ta không hạnh phúc.

Có nhiều cuộc khảo sát trên thế giới cho thấy rằng phụ nữ cảm nhận hạnh phúc nhiều hơn nam giới và người nghèo cảm nhận hạnh phúc nhiều hơn người giàu. Bởi người phụ nữ dễ thỏa mãn, dễ mãn nguyện hơn người đàn ông, rất ít phụ nữ có tham vọng cao xa ngoài cuộc sống gia đình và tình yêu, tình bè bạn, trong khi đó người đàn ông có quá nhiều tham vọng về quyền lực, tiền tài. Còn những người nghèo thường có cuộc sống đơn giản hơn người giàu có, cuộc sống của họ không chịu nhiều áp lực nội tâm cũng như các áp lực bên ngoài, từ đó họ có nhiều hạnh phúc hơn.                                                                                                               

Những áp lực mà người giàu phải chịu về nội tâm có lòng tham, sự đố kỵ, hận thù; các áp lực bên ngoài là áp lực của công việc, tiền bạc, những mâu thuẫn xung đột, những phiền toái từ cuộc sống xô bồ bận rộn, từ cuộc sống đua tranh.

HẠNH PHÚC LÀ BIẾT MÃN NGUYỆN

Biết mãn nguyện ở đây là tự thấy đủ, bằng lòng với những gì mình đang có, ít tham muốn mong cầu, không đứng núi này trông núi nọ. Khi làm được như thế thì tự dưng thấy lòng thanh thản, thoải mái, tự dưng thấy mình hạnh phúc. Những người sống theo chủ nghĩa thực dụng thì không tin điều này, thấy nó dường như phi lý, bởi thế mà họ chạy theo lòng tham muốn của mình, và kết quả là vui ít khổ nhiều, cuộc sống vương nhiều hệ lụy, niềm vui của sự thỏa mãn chỉ là tạm thời mà sự lo âu, phiền muộn thì kéo dài dai dẳng, bằng chứng là có rất nhiều người nhà cao cửa rộng lắm của nhiều tiền, có địa vị, danh vọng nhưng họ không hạnh phúc. Người xưa kinh nghiệm nói rằng: «Tri túc tiện túc, đãi túc hà thời túc! Tri nhàn tiện nhàn, đãi nhàn hà thời nhàn! (Biết đủ thì đủ, đợi đủ bao giờ mới đủ! Biết nhàn thì nhàn, đợi nhàn bao giờ mới nhàn!) Trong kinh Di Giáo, đức Phật cũng có dạy: «Tri túc chi nhơn tuy ngọa địa thượng du vi an lạc. Bất tri túc giả tuy xử thiên đường diệc bất xứng ý. Bất tri túc giả tuy phú nhi bần, tri túc chi nhơn tuy bần nhi phú. Bất tri túc giả thường vi ngũ dục sở khiên (Người biết đủ tuy nằm trên đất cũng thấy an vui, người không biết đủ dù ở thiên đường cũng không vừa ý. Người không biết đủ tuy giàu mà nghèo, người biết đủ tuy nghèo mà giàu, người không biết đủ thường bị ngũ dục sai khiến.

Phải biết đánh giá nhu cầu