Ðức Phật là hiện thân của tất các đức hạnh lý tưởng. Ở
nơi Ngài ta thấy sự hiện thân của luân lý cao nhất (giới), tập trung
sâu xa nhất (thiền định) và trí tuệ thâm sâu (huệ) - những đức tính
không ai vượt qua được và không sánh được trong lịch sử loài người.
Những đức tính cao cả ghi trong các kinh,
những bài thuyết giảng của Ðức Phật.
Phật Tử trên khắp thế giới tụng niệm và hành trì chín đức hạnh tối
thượng ghi trong hệ thức tiếng Pali, trong việc tu tập hàng ngày. Mặc dù
Ðức Phật có nhiều những đức tính cao thượng khác, ở đây trong hệ thức
này, chỉ chín điều được lấy ra. Không phải là không kể đến tại một số
trường phái Phật Giáo, các tín đồ đã tiến dẫn một số Ðức Phật ám chỉ một
số đức tính vĩ đại của Ðức Phật.
Tuy nhiên dù cách thức giới thiệu Ðức Phật
ra sao, thực tế tất cả các Ðức Phật lịch sử thỉnh thoảng xuất hiện trên
thế giới này, đều thấm nhuần những đức hạnh ấy, cùng với sự giác ngộ
giống nhau. Cho nên không có sự khác biệt gì phải tôn kính bất cứ Ðức
Phật đặc biệt nào, nếu Ðức Phật được chọn là một Ðức Phật thực sự. Vì
vậy cho nên không có một lý lẽ gì cho rằng Ðức Phật này thần thông hay
cao hơn Ðức Phật kia.
Những câu kệ sau đây bằng tiếng Pali, nêu lên những đức hạnh thực chất
bên trong của Ðức Phật mà người Phật Tử trì tụng khi họ vinh danh Ðức
Phật:
"Itipi So Bhagava Araham Samma-Sambuddho
Vijja-Carana-Sampanno Sugato Lokavidu
Anuffaro Purisa Damma-Sarathi Sattha Deva-
Manussanam Buddho Bhagavathi"
Sự trung thực của câu kệ này không thể nghi ngờ vì nó bắt nguồn từ nhiều
bản kinh quan trọng trong Tam Tạng Kinh Ðiển theo qui chuẩn Phật Giáo
đã xác nhận cũng như từ nơi bốn mươi phương pháp thiền định tư duy về
những Ðức Hạnh của Ðức Phật.
Chuyển ngữ ngắn gọn từ tiếng Pali như sau:
Araham - Ứng Cúng (bậc đáng được nhận sự cúng dường của
Người và Chư Tiên vì dứt hết phiền não), Samma Sambuddhdho -
Chánh Biến Tri (bậc biết hết tất cả pháp); Vijjacarana
Sampanno - Minh Hạnh Túc (bậc có đủ trí tuệ và đức hạnh); Sugato
- Thiện Thệ (đã làm xong các hạnh lành, trên đường đi đến Niết
Bàn); Lokavidu - Thế Gian Giải (bậc hiểu rõ kiến thức
thế gian); Anuttaro Purisadamma-Sarathi - Vô Thượng Sĩ Ðiều Ngự
Trượng Phu (bậc cao hơn hết trong hạng chúng sinh thống trị lấy
mình như bậc trượng phu cầm cương ngựa đi vào đường lành); Sattha-Deva-Manussanam
- Thiên Nhân Sư (bậc đạo sư của hàng người và hàng Chư Thiên,
dạy việc nên làm và việc chẳng nên làm); Buddho - Phật (bậc
giác ngộ hoàn toàn); Bhagavathi - Thế tôn (bậc cao hơn
hết trong cõi thế, được tất cả cõi thế, tất cả chúng sanh tôn trọng)
1- Araham - Ứng Cúng
Ðức Phật miêu tả một Vị Ứng Cúng có năm phương diện chính:
* đã loại bỏ tất cả ô trược;
* đã tiêu diệt được tất cả những kẻ thù liên quan đến việc loại bỏ
các ô trược;
* đã tiêu diệt được những nan hoa chống đỡ bánh xe cuộc sống (thăng
trầm cuộc đời);
* đáng được lãnh sự cúng dường và tôn vinh;
* không giữ bí mật đặc tính cũng như giáo lý của mình.
Ðức Phật là nhân vật vĩ đại nhất trong lịch sử loài người, với một cuôc
đời toàn bích, không hề sai lầm, không thể chê trách và không tỳ vết.
Dưới cội cây bồ đề Ngài chiến thắng tất cả ma vương và đạt được thánh
quả ở bậc cao nhất. Ngài chấm dứt tất cả khổ đau, đạt Niết Bàn. Ngài là
nhân vật được toàn thế giới vinh danh và tôn kính trên mọi phương diện.
Giáo lý của Ngài không chứa đựng huyền bí hay bí mật, giống như một cuốn
sách mở cho tất cả ai muốn đến xem.
2. Samma-Sambuddho - Chánh Biến Tri
Ðức Phật được gọi là Chánh Biến Tri vì Ngài thấu rõ cuộc sống trên thế
giới với viễn cảnh xác đáng, và Ngài đã khám phá ra Tứ Diệu Ðế do sự
thấu triệt của Ngài. Sinh ra là một hoàng tử, Ngài đã từ bỏ trần tục và
phấn đấu trong sáu năm dài tìm giác ngộ. Trong thời gian ấy, Ngài đã tìm
đến tất cả những đạo sư nổi tiếng, Ngài đã tu tập tất cả những phương
pháp của các đạo sư này. Ngài đã đạt được tất cả và ngang hàng với các
vị thầy của Ngài, nhưng vẫn không tìm ra được ánh sánh giác ngộ. Cuối
cùng, căn cứ vào sự tìm tòi hiểu biết một cách hữu lý, và bước vào con
đường trung đạo, khởi đi từ phương cách truyền thống về niềm tin đạo lý
nổi tiếng này cùng những sự tu tập, Ngài tìm ra giải pháp cuối cùng cho
những vấn đề chung vềà bất toại nguyện, mâu thuẫn và bất mãn (Khổ) trên
hoàn vũ. Ngài khám phá ra Luật Duyên Khởi- Luật Nhân Quả, do những định
luật này, Ngài tìm ra sự thật trần thế và trở thành bậc Ðại Giác.
3. Vijja-Carana Sampanno - Minh Hạnh Túc
Cụm từ ngữ 'Minh Hạnh Túc' có nghĩa là Ðức Phật được thiên phú với một
cái nhìn rõ ràng toàn hảo và một tư cách đạo đức gương mẫu. Hai khía
cạnh có ý nghĩa được thấy trong ba đẳng kiến thức và tám đẳng trí tuệ.
Ba đẳng kiến thức ấy là:
* Thứ nhất, Ðức Phật có thể nhớ lại những lần sanh trong quá khứ và
có thể nhìn lại kiếp trước của Ngài và của người khác.
* Thứ hai, ngoài việc có thể ôn lại quá khứ, Ngài có một sức nhìn
độc đáo là có thể nhìn thấy tương lai và hình dung được tất cả vũ trụ
bất cứ trong một khoảnh khắc nào.
* Thứ ba, Ngài có kiến thức sâu xa về thánh tính (tứ quả thanh văn)
Về tám đẳng trí tuệ, Ðức Phật duy nhất thiên phú bởi tuệ giác, thần
thông thi hành kỳ công, thiên nhĩ thông, tha tâm thông, và nhiều thần
thông vật lý, khả năng nhớ lại những lần sanh trong quá khứ, thiên nhãn
thông, và kiến thức nhạy bén về cuộc đời thanh tịnh thánh tính.
Về chữ "Carana" hay tư cách đạo đức, phương diện này được chia thành
mười lăm loại hay loại đức hạnh thấm nhuần tràn đầy nơi Ðức Phật. Những
đức hạnh khác cộng thêm vào được xếp loại như kiềm chế hành động và lời
nói, kiềm chế trong sự miệt mài tác động giác quan, điều độ trong việc
dùng thực phẩm, tránh ngủ quá nhiều, giữ niềm tin trong sáng, biết xấu
hổ khi phạm tội lỗi, biếtù sợ hãi khi phạm lỗi, khát vọng kiến thức,
nghị lực, chú ý, và hiểu biết bốn xu hướng gắn liền với lĩnh vực vật
chất - Panna và Karuna phản ảnh như trí tuệ và từ bi, cả hai là cặp song
sanh cơ bản trong khi karuna cho Ngài lòng từ bi phục vụ nhân loại. Do
trí tuệ Ngài nhận thức điều gì phải điều gì trái cho tất cả chúng sanh,
và do lòng từ bi Ngài dẫn dắt các tín đồ khỏi tội lỗi và lầm than. Những
đức tính vĩ đại của Ngài đã khiến Ngài làm cho Ngài có khả năng đem
tình huynh đệ và đức tính tốt thực sự mưa móc cho tất cả chúng sanh với
mức độ tột cùng.
4. Sugato - Thiện Thệ
Ðức Phật cũng được gọi là Ðấng Thiện Thệ có nghĩa con đường của Ngài là
tốt, nói đến là thượng hạng, lời nói và phương pháp sử dụng là con đường
rất hòa hài và không thể chê trách. Con đường đạt hạnh phúc chính đáng
là thanh tịnh đứng đắn, không cong queo, thẳng thắn và chắc chắn.
Lời dạy của Ngài tuyệt vời không thể sai lầm được. Nhiều sử gia nổi
tiếng và khoa học gia vĩ đại đã phẩm bình giáo lý duy nhất đứng vững
không bị thách thức bởi khoa học và các nhà tự do tư tưởng là lời dạy
của Ðức Phật.
5. Lokavidu - Thế Gian Giải
Thuật ngữ Lokavidu (Thế Gian Giải) sử dụng với Ðức Phật như một người có
kiến thức thế giới tuyệt vời. Bậc Ðại Ðạo Sư có kinh nghiệm, hiểu biết
thâm sâu tất cả khía cạnh của cuộc đời cả về vật chất lẫn tinh thần.
Ngài là người đầu tiên nhận xét có hàng ngàn hệ thống thế giới trong vũ
trụ. Ngài là người đầu tiên tuyên bố thế giới chẳng là gì cả mà chỉ là
thế giới khái niệm. Theo lời Ngài, việc ức đoán nguồn gốc và nơi tận
cùng của thế giới hay vũ trụ coi như vô nghĩa. Theo quan điểm của Ngài,
nguồn gốc thế giới, sự tận cùng và con đường đi đến tận cùng sẽ tìm thấy
trong phạm vi chiều sâu có thể hiểu được- xác thân dài (một sải)- con
người với nhận thức và ý thức.
6. Anuttaro Purisa-Damma-Sarathi - Vô Thượng Sĩ Ðiều Ngự Trượng
Phu
Anuttaro (Vô Thượng Sĩ) có nghĩa vô song và không còn ai có thể vượt
hơn. Purisa-damma nói đến người thiên phú giáo pháp và Sarathi có nghĩa
người lãnh đạo. Ba từ ngữ này nói lên vị lãnh đạo vô song có khả năng
mang con người vào con đường chánh đạo. Trong số những người quyết định
theo con đường giáo Pháp và tránh xa tội lỗi có những kẻ giết người khét
tiếng như Angulimala, Alavaka, Nalagiri, hàng trăm kẻ đạo tặc, ăn thịt
người và ngoan cố như Saccake. Tất cả những người ấy đều được thấm nhuần
giáo pháp và một số đạt được thánh quả ngay trong đời hiện tiền của họ.
Ngay cả Devadatta (Ðề Bà Ðạt Ða), kẻ thù không đội trời chung, cũng vẫn
được Ðức Phật cho phục hồi do lòng từ bi vĩ đại của Ngài.
7. Sattha Deva-Manussanam - Thiên Nhân Sư
Phiên dịch cụm từ này có nghĩa Ðức Phật là Thầy của trời và người. Ghi
nhận 'devas' (Trời) dùng trong phạm vi này tức những chúng sinh, do
những nghiệp lành, đã vượt qua giai đoạn hàng người nhưng không phải là
giai đoạn cuối cùng của sự tiến hóa về sinh vật học. Hàng Trời trong văn
cảnh Phật Giáo không liên quan gì với truyền thuyết thần thoại cổ xưa.
Ðức Phật là một vị Thầy phi thường linh động có khả năng phân chia một
cách rất kỹ thuật phù hợp các đẳng cấp tinh thần của hàng trời và hàng
người. Ngài dạy mọi người sống theo chánh đạo. Ðức Phật là vị Ðạo Sư
hoàn vũ.
8. Buddho - Phật
Tính ngữ đặc biệt Buddho, có vẻ như lập lại lần thứ hai, mặc dù nó có ý
nghĩa rộng hơn. Buddho có nghĩa Vị Chủ Tể toàn trí toàn thức, có những
thần thông lạ thường có thể thuyết phục người khác bằng sự khám phá to
lớn của mình qua nghệ thuật giảng dạy người khác Pháp của Ngài. Kỹ thuật
của Ngài không có vị đạo sư nào có thể sánh bằng. Buddho cũng có nghĩa
thứ hai là "tỉnh thức" vì trạng thái bình thường của con người không
ngưng ở trong trạng thái sững sờ. Ðức Phật là người đầu tiên "tỉnh
thức", và giũ sạch trạng thái sững sờ. Rồi Ngài thuyết phục người khác
tỉnh thức, và tránh xa trạng thái mê mờ hay sững sờ.
9. Bhagava - Thế Tôn
Từ ngừ này dùng để chỉ Ðức Phật, từ 'Buddho' hay 'Bhagava' dùng riêng
từng chữ hay ghép lại 'Buddho Bhagava' có nghĩa là 'Ðấng Thế Tôn' ('Ðấng
Thiêng Liêng') thường được thông dụng trong dân gian.
Ðáng được kính sợ và tôn kính, Thế Tôn là danh hiệu của Ngài. Cho nên
chữ 'Bhagava' có nhiều nghĩa như đề nghị của một số phê bình gia. Ðức
Phật được gọi là Ðấng Thế Tôn vì Ngài là người hạnh phúc và may mắn nhất
trong nhân loại đã chiến thắng được ma vương, đã thuyết giảng chi tiết
Pháp cao nhất và là người thiên phú với khả năng tri thức siêu nhiên,
siêu phàm.
* * *
Chín Ðức Tính vĩ đại của Ðức Phật có thể sử
dụng làm đề tài cho thiền định nếu những sự giải thích của mỗi từ ngữ
đặc biệt được thận trọng nghiên cứu kỹ lưỡng và mục đích thực sự cùng
bản chất được tóm thâu và thấu triệt. Chỉ lướt qua từng đoạn, không hiểu
thấu hoàn toàn không thể coi như hữu hiệu dù cho có sùng đạo.
Phương pháp tốt nhất là tụng đi tụng lại
đồng thời nắm vững ý nghĩa hoàn toàn của các sự bày tỏ ấy. Trong khi làm
như vậy, ta cũng nên tập trung vào những đức tính có chân giá trị ấy
như những đức hạnh thực sự cần được tích cực noi gương bởi tất cả tín đồ
của Ðức Phật.