Không ít trong số chùa sử dụng tranh Maria bồng Jesus đã lấy tranh này làm hình nền cho cuộc lễ. Vì thế mới dẫn đến việc Tăng Ni Phật tử có trường hợp phải quỳ trước tranh vẽ Maria bồng Jesus này (!). Jesus là thiên chúa ngôi hai còn Maria là mẹ thiên chúa!

Trường hợp như thế, có ý kiến nói với ý xuyên tạc rằng đây là sự “mầu nhiệm” của “chúa thánh thần” trong việc dẫn dắt “trở lại đạo”. Từ một chuyện hiểu lầm (nhiều Phật tử vẫn tưởng đó là tranh một bà mẹ miền Bắc bồng con nếu không để ý đến vần hào quang trên đầu 2 nhân vật trong tranh, hoặc có khi trong quá trình xử lý ảnh 2 vầng hào quanh đó bị bỏ đi), mà người ta đã phóng đại thành “phép lạ” Tăng Ni Phật tử quỳ trước Jesus và Maria.

Tưởng cũng cần nhắc lại rằng cách vẽ bà Maria bồng Jesus trong trang phục dân tộc Việt Nam đủ các loại đã được khai thác triệt để từ những năm 1970. Có khi bà Maria được cho mặc áo dài khăn đóng kiểu Hoàng hậu Nam Phương, Hai Bà Trưng; có khi mặc áo tứ thân chít khăn mỏ quạ (như trong tranh Vi Vi) có khi mặc áo bà ba Nam Bộ quấn khăn rằn (dường như Vi Vi có một bức “Thánh gia” như thế), có khi trong trang phục dân tộc thiểu số Tây Nguyên…

Vu Lan năm nay, vẫn thấy có chùa dùng bức Maria chít khăn mỏ quạ bồng Jesus làm phông lễ Vu Lan, nghe nói có công ty Phật giáo in tranh đó lên băng rôn “Vu Lan thắng hội”, thậm chí lại thấy xuất hiện trên bìa một ấn phẩm Phật giáo, trên trang chủ một website Phật giáo…

Vì vậy, chúng tôi thấy cần thiết lưu ý lại vấn đề này. Tưởng cũng cần nói thêm, Vi Vi Võ Hùng Kiệt là một họa sĩ Thiên Chúa giáo có vẽ vài bức tranh Phật nhưng đều với ý xuyên tạc, bôi nhọ mà chúng tôi đã có dịp phân tích trong những bài viết sau đây.

Theo họ những người theo đạo Phật cũng quy ngưỡng về “ngôi hai” (chúa con) thôi, mà việc sử dụng hình ảnh Maria và chúa con là một biểu hiện cụ thể của chúa thánh thần linh ứng.

Qua hình ảnh từ nhiều trang mạng Phật giáo, chúng ta đều thấy trong dịp lễ Vu Lan vừa qua, bức tranh bà Maria chít khăn mỏ quạ bồng chúa hài đồng của hoạ sĩ là cựu sư huynh đạo Ca tô La Mã Vi Vi vẽ được nhiều chùa sử dụng để thể hiện tình mẹ con, trong trang trí sân khấu ca nhạc chào mừng và kể cả trong lúc hành lễ.

Ở một số chùa, 2 vầng hào quang phía sau bà Maria và Jesus hài đồng trong bức tranh được bỏ đi, nhưng có chùa vẫn giữ nguyên. Tuyệt đại đa số trường hợp hẳn là dùng lầm, vì nếu không biết xuất xứ và tên gọi của bức tranh, thì không ai nghĩ đó là Maria và chúa hài đồng, mà chỉ nghĩ là một bức tranh mẹ con Bắc Bộ và là một bức tranh đẹp.

Chúng ta không kỳ thị xuất xứ tác giả và thậm chí có thể nghĩ rằng, trường hợp hình ảnh bà Maria và chúa hài đồng như thế cũng có thể là một biểu tượng cho tình mẫu tử, và việc sử dụng nó trong lễ Vu lan không phải là một lầm lẫn đáng kể.

Nhưng, ở đây, chúng tôi xin lưu ý về những việc mà những người có toan tính thu hút tín đồ Phật giáo có thể khai thác sau sự việc này.

Từ sau Công đồng Vatiacan II, những lý thuyết gia của đạo Ca tô La Mã đã đưa ra những quan điểm mới đối với các tôn giáo không phải đạo Ca tô La Mã, trong đó có Phật giáo.

Họ bỏ đi các cách nghĩ về đạo Phật như thời Alexandre de Rhodes, để thay vào đó một sự tôn trọng chừng mực và lịch sự.

Thế nhưng, đối với các tôn giáo lớn, đặc biệt là tôn giáo có tư tưởng từ bi nhân văn như đạo Phật, bên cạnh sự tôn trọng còn có quan điểm xem Phật giáo (có thể gồm một số tôn giáo khác nữa) là sự mầu nhiệm linh ứng của chúa thánh thần, ngôi thứ ba của ba ngôi thiên chúa, ở những khu vực địa lý nhất định.

Cách nghĩ này có phần nào “tương tự” như khái niệm “thị hiện” trong đạo Phật.

Theo quan điểm giải thích này, thì Đức Phật và Phật pháp chẳng qua chỉ là việc “thị hiện” của chúa thánh thần ở Nam Á, Trung Á, Bắc Á, Đông Nam Á… vào một thời điểm nhất định mà thôi. Đức Phật, Phật Pháp, chư vị thánh tăng Phật giáo cũng “trực thuộc” đức chúa cha, là sự thị hiện của chúa thánh thần, mà họ thường gọi là “mầu nhiệm” thay cho từ “thị hiện” trong Đạo Phật.

Vậy nay, khi các chùa sử dụng hình ảnh Maria và chúa hài đồng trong lễ Vu Lan, thì đây là dịp tốt, để những người muốn thu hút tín đồ Phật giáo chứng tỏ sự “mầu nhiệm” đó.

Tức là, rồi thì theo họ những người theo đạo Phật cũng quy ngưỡng về “ngôi hai” (chúa con) thôi, mà việc sử dụng hình ảnh Maria và chúa con là một biểu hiện cụ thể của chúa thánh thần linh ứng.

Sự việc sẽ được làm ví dụ viện dẫn cho sự “mầu nhiệm” chúa thánh thần, đã đưa chúa con và đức mẹ vào chùa, thậm chí, làm cho tín đồ Phật giáo chắp tay hay quỳ lạy.

Vấn đề chính nằm ở chỗ này, lợi dụng việc lầm lẫn để hỗ trợ cho việc thu hút tín đồ Phật giáo, mà bây giờ, từ cải đạo được bỏ đi mà thay vào bằng cụm từ “trở lại đạo”, mà những người toan tính cố ý khai thác.

Vậy tranh Maria bồng chúa con, với sự thể hiện và lèo lái tinh vi như thế, trở thành một biểu tượng cho một cách, một bước “trở lại đạo”.

Mong rằng, trong mùa Vu Lan sau, Phật giáo chúng ta không lầm lẫn để có thể bị lợi dụng với những ý đồ như vậy.

Tôi thấy phải viết bài này vì người ta, có lẽ có cả những người theo đạo Phật, khen Vi Vi “tâm linh” nhiều quá, xem ông như một họa sỹ người Việt hải ngoại tầm cỡ tiêu biểu cho một cách sáng tác cảm ứng chúa Phật như vậy. Nghe đâu, có chùa còn mời ông làm tượng hay phù điêu gì đó.