“Cuộc sống tổng không đổi, những điều mình được hay mất, có mà không có. Nên mình không thể cứ ào ào lên, mà hưởng hết danh vọng, phú quý ở đời, phải biết dừng lại, để phúc phận cho con cháu”.

1. Bà ngồi tụng kinh trước bàn thờ Phật. Trong ánh nến mờ ảo, trong bộ quần áo nâu sồng, tôi vẫn nhận ra bà, một nhan sắc rực rỡ của làng điện ảnh Việt xưa. Bà ngồi đó, những ngón tay lần tràng hạt, chậm rãi, an nhiên... Ngày nào cũng vậy, Thanh Tú cũng tụng kinh sám hối, để nghiệp của mình không quá nặng và để cho đời các con được nhẹ nhõm. Bà vẫn tự nói với mình rằng, có lẽ kiếp trước bà đã phạm một lỗi nào đó. Và kiếp này, bà phải trả nghiệp. Thế nên, bà Thanh Tú không ân hận về những quyết định đã qua. Danh vọng ư? Nhan sắc ư? Vinh hoa ư? Tình yêu ư? Bà đã từng có tất cả đấy thôi. Từng hạnh phúc và đau đớn. Nhưng cuộc đời, cũng chỉ là phù du mà thôi. Có đấy, rồi lại không đấy.

Tôi nhớ có lần khi tôi xem một đoạn ngắn trong phim Ngọc Viễn Đông của đạo diễn Cường Ngô, mà tiếc nuối một người nghệ sĩ ở tuổi xế chiều. Khi những vinh quang qua đi, họ phải đối diện với tuổi già và những đấu tranh vật vã trong tâm hồn họ. “Tình yêu của ta là nghệ thuật; kẻ thù của ta là thời gian”. Bởi với người nghệ sĩ, họ khó chấp nhận được quy luật nghiệt ngã của thời gian... Nhưng với Thanh Tú, bà đón nhận tuổi già và sự cô đơn như một lẽ thường trong cuộc đời. Đến rồi đi. Không phải đến bây giờ, khi bà đã chạm tuổi lục tuần mà ngay từ khi 32 tuổi, thời của đỉnh cao nhan sắc và rực rỡ thành công, Thanh Tú đã quyết định dừng lại.

Thời đó, bà xuất hiện như một ngọn lửa bùng cháy trên sân khấu và điện ảnh nước nhà. Đó là những năm 70 của thế kỷ trước, thời của những vở kịch kinh điển, Âm mưu và Tình yêu mà Thanh Tú vào vai quận chúa Minfo, người xem phải đặt vé trước 4 tháng ở Nhà hát Lớn. Đến bây giờ, sau hơn 40 năm xa rời ánh đèn sân khấu, Thanh Tú vẫn nhớ như in từng lời thoại. Bà diễn như lên đồng. Và tôi đã gặp cái say, cái điên như lên đồng của bà trên sân khấu của 40 năm về trước khi bà diễn cho tôi xem đoạn độc thoại dài hơn 4 trang giấy của quận chúa Minfo. Mắt bà rưng rưng...

Đó là thời của nàng Tanhia trong vở kịch cùng tên lừng lẫy với suất diễn kỷ lục, 1.200 đêm. Thời của một cô Nhu trong bộ phim Sao Tháng Tám đã đưa Thanh Tú lên đỉnh cao khi bà giành giải thưởng nữ diễn viên chính xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 4 năm 1977... Thế nhưng, chính trên đỉnh cao đó, Thanh

NSƯT Thanh Tú trong vai cô Nhu, phim "Sao Tháng Tám" ->

Tôi nhớ, ở Nhà hát Kịch Hà Nội có treo một ảnh chân dung của Thanh Tú, phía dưới ghi dòng chữ trân trọng: “Chị ngồi đây - bao dung, độ lượng - không một lời nhắc tới thời vàng son”. Bạn bè trân quý, nuối tiếc. Và trong thẳm sâu, tôi nghĩ bà phải tự đấu tranh với chính mình. Nhưng Thanh Tú là người quyết liệt. Và mọi thứ phải đến tận cùng. Phải tuyệt đối. Bà kiên quyết từ chối tất cả những lời mời. Có lẽ, ngay từ lúc đó, bà đã hiểu, những hư vô của cuộc đời. Dường như cái không khí của nhà chùa, tư tưởng của Phật giáo trong những câu chuyện của mẹ (từ nhỏ bà đã theo mẹ lên chùa) thấm vào bà, thành một lối sống. Và cũng từ đó, Thanh Tú trở nên lặng lẽ. Bà không xuất hiện trong các sự kiện ồn ào. Không bon chen danh lợi. Nhiều Liên hoan phim mời bà tham dự, bà nhất mực từ chối. Bà nói, mình đã thuộc về quá khứ rồi.

Thanh Tú không có ý thức lưu giữ lại thời vàng son của mình. Trong căn nhà nhỏ ở Triệu Việt Vương, có một gian tầng một của bà treo vài bức ảnh ngày xưa. Và rất nhiều những chân dung của bà do các họa sĩ thời đó mê và vẽ tặng như Lê Chúc, Diệp Minh Châu. Nhưng bà không giữ lại. Mình đâu phải là vĩ nhân. Bà nói, thế hệ của bà đã gần đi qua. Và bà chỉ muốn mọi người nhớ đến những vai diễn một thời. Mà nhớ hay quên cũng đâu có quan trọng, bởi tất cả cũng trở về cát bụi mà thôi. Rồi cũng bị lãng quên trong dòng thời gian vô thủy vô chung. “Cuộc sống, suy cho cùng tổng không đổi. Trong cái được đã có cái mất. Mình được nhiều thì con cái mình sau này sẽ mất nhiều. Danh vọng của mình đã cao rồi. Thế nên biết dừng lại để phúc phận cho con cháu”...

2. Bà Thanh Tú nhớ, ngày mẹ còn bế bà trên tay, có một thầy tử vi nhìn bà và nói rằng: “Trông con gái thế này mà toàn đi làm lẽ. Và sẽ đi theo nghề xướng ca vô loại”. Nhà Thanh Tú nền nếp, trí thức Hà Nội. Mẹ sợ con đa đoan, đã cho bà đi học nghề kiến trúc nối nghiệp gia đình. Thế rồi nhan sắc. Thế rồi tài năng. Thế rồi căn nghiệp. Mọi thứ cứ đến và cuốn bà đi. Bà nói, bà sinh ra để làm diễn viên. 17 năm rực rỡ, bản năng và đầy khát vọng, Thanh Tú đã để lại một khoảng sáng trên bầu trời nghệ thuật. Rồi bà yêu và lấy chồng. Và như một nỗi buồn định phận, cả hai lần lấy chồng, bà đều làm vợ thứ, đạo diễn Phạm Kỳ Nam và đạo diễn L. C. Việt. Cả hai cuộc hôn nhân, bà đều nếm trải đủ hạnh phúc và cũng đủ đau đớn.

Yêu, bản năng yêu trong bà mãnh liệt, bước qua những định kiến, những thị phi, cả sự ngăn cản của gia đình. Bà Thanh Tú chỉ đi theo sự mách bảo của trái tim, một trái tim yêu mạnh mẽ, quyết liệt. Nhưng có lẽ, đó cũng là nguyên nhân của sự đổ vỡ khi đối với bà mọi thứ phải tuyệt đối. Yêu ai, Thanh Tú đặt cả cuộc đời mình lên đó, như đánh một canh bạc mà phần thua lại thuộc về bà. Cuộc hôn nhân thứ hai tan vỡ. Bà bị phản bội. Đau đớn. Tuyệt vọng. Thanh Tú thề sẽ không bao giờ yêu và lấy chồng. Lúc đó bà mới 40 tuổi.

20 năm vắng bóng, Thanh Tú trở lại màn ảnh. Bà nhớ nghề quá. Công việc dạy và làm đạo diễn, đôi khi khiến bà mệt mỏi. Bà đã kỳ vọng nhưng rồi lại thất vọng khi các lứa diễn viên mà bà đào tạo cứ mai một dần. Vì cơm áo gạo tiền, vì những hư danh. Nó khác xa với thế hệ bà, một thế hệ làm nghề, coi nghề diễn như một cuộc chơi sang trọng. Đam mê và tận hiến. Thanh Tú đã trở lại, những vai bà già trong các bộ phim truyền hình Bà nội không ăn bánh pizza và Lời thú tội của Eva đáo để, cá tính. Thanh Tú diễn mà như không. Bà đi diễn để thấy mình không bị tụt hậu, không lạc thời. Nhưng dường như, nó không khỏa lấp được khoảng trống trong tâm hồn bà.

Những ngày Tết đang đến gần. Trong bà không còn có nhiều ý niệm về ngày Tết. Gần 20 cái Tết chỉ có một mình, bà đã quen với nỗi cô đơn. Giờ, bà thường lên chùa, làm công quả ở nơi cửa Phật. Đôi khi cuộc sống không còn thuộc về mình nữa. Thỉnh thoảng buồn quá, bà lại đi lên chùa Vân ở Tam Đảo, xa xôi và heo hút. Bà thích sự thanh tịnh của nơi thâm sơn cùng cốc ấy. Và thiền. Nhưng tôi biết, trong thẳm sâu tâm hồn người phụ nữ này vẫn chưa thoát khỏi những gánh nặng trần gian. Bà vẫn còn đó những nỗi lo về các con. Đôi khi bà giật mình, nghiệp chướng chăng... Hay vì đời bà đã nhận được quá nhiều.

Và ở đâu đó, trong sâu thẳm cuộc đời Thanh Tú vẫn còn một góc ẩn ức. Buồn. Bà trút nó vào thơ. Hình như với thơ thì bà không thể giấu được mình. Một Thanh Tú của nỗi cô đơn trong hành trình Đến và Đi của sự sống. Một Thanh Tú của tiếc nuối, hoài niệm. Một Thanh Tú muốn buông bỏ mà nỗi đời sao vẫn còn trĩu nặng...

Thu chưa qua, sao đã lạnh về/ Mình bỗng nhớ, phải rồi đông đến/ Nhớ Mẹ, lưng tròn nóng hổi khẽ tiếng rên/ Con bất hiếu, duyên đời lạnh ngắt/ Thế là mẹ đi/ Nhớ con, tay nhỏ xíu ôm ti mẹ ấm/ Mẹ khóc, con cười, nước mắt lạnh, nóng môi con/ Giá buốt lần hồi chờ cửa/ Con vui thế/ Lớn rồi con nhé/ Nhớ anh như nỗi nhớ đông hè/ Lạnh lùng, cháy bỏng, cho em hết/ Nhớ đêm chăn lạnh đợi anh về/ Nỗi nhớ có bao giờ như thế...

Theo Khánh Linh - ANTG