Bernard Glassman, viện trưởng của Cộng đồng Thiền ở New York và Trung tâm Thiền
ở Los Angeles. Tốt nghiệp tiến sĩ Toán ứng dụng, trước đây ông là kỹ sư không
gian cho hãng McDonnell - Douglas, trong chương trình gửi người lên Mar những
năm 1970.
Rick Fields nguyên là tổng biên tập của tạp chí Yoga Journal
và cộng tác biên tập cho tạp chí Tricycle. Ông là tác giả của nhiều quyển sách
giá trị về Phật giáo ở phương Tây. Ông mất tháng 6 năm 1999 vì căn bệnh ung
thư.
Thời gian và tiền bạc là hai thực phẩm chính trong bữa ăn cuộc đời.
Những nguyên liệu không thể thiếu, không ai có thể sinh tồn mà không có
chúng.
Thời gian và tiền bạc cũng giống nhau ở điểm là: ai cũng than họ
không có đủ thời gian và tiền bạc.
Về tiền, chúng ta mỗi người có thể làm
chủ một số lượng khác nhau, nhưng tất cả chúng ta đều có cùng số lượng thời
gian. Mỗi người đều có 24 tiếng mỗi ngày. Tuy nhiên đa số chúng ta đều than
không có đủ thời gian để làm tất cả những việc ta cần làm.
Đúng thế,
những việc ta muốn làm thì vô hạn. Vì thế nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể thực hành
được tất cả mọi dự định của mình, hoặc bạn quá lo lắng về những việc bạn không
thể thực hiện được thì lúc nào bạn cũng sẽ thấy mình không đủ thời gian. Trong
những trường hợp đó, thời gian đã làm chủ bạn.
Vì thời gian có hạn, ta
cần phải biết việc gì cần làm trước, việc gì sau và dùng thời gian ta có thể
hoàn tất các công việc đó trong ngày. Lúc đó ta phải làm chủ thời gian chứ không
phải chạy đuổi theo thời gian.
Thời gian không hề thiếu. Tôi có thể có ít
thời gian, nhưng điều đó không cấm tôi phải bỏ bữa ăn. Có thể tôi không có đủ
thời gian để sửa soạn một bữa thịnh soạn, nhưng với vài cọng rau, tôi cũng có
thể làm thành một nồi súp. Không sao cả. Điều quan trọng là bạn cần phải biết sử
dụng những gì bạn có trong tầm tay.
Đừng chỉ vì bạn nghĩ là mình không có
thời gian, để không làm gì hết. Lúc nào bạn cũng có thể làm gì đó. Và làm cái gì
đó, bắt đầu cái gì đó, hay chỉ là ý hướng đến một điều gì đó cũng đã làm thời
gian của ta như nhiều thêm ra. Càng hoàn tất được nhiều việc, bạn càng có thêm
nhiều thời gian.
Trái lại, nếu bạn cảm thấy mất bình tĩnh trước bao nhiêu
việc phải làm, cuối cùng bạn sẽ phí thời gian ngồi lo sợ mình không có đủ thời
gian để làm gì cả. Lúc đó tâm trạng bạn luôn nhắc mãi một điệp khúc: “Tôi không
có đủ thời gian! Tôi không thể làm gì cả!”
Nếu bạn cảm thấy như mất
phương hướng trước quá nhiều công việc, thì giải pháp là hãy đi từng bước một.
Bạn chỉ cần dừng lại và tự hỏi mình: “Tôi sẽ sử dụng thì giờ như thế nào cho hữu
hiệu trong một tiếng đồng hồ sắp tới?”
Điều đó không có gì khó. Mỗi ngày
trước khi bắt tay vào việc ở sở hay ở nhà, tôi thường ghi xuống việc gì cần làm
ngay trong ngày, và xếp theo thứ tự quan trọng của chúng.
Nhưng tôi cũng
không quá chấp chặt vào danh sách đó. Nếu có việc khác quan trọng hơn bất ngờ
xảy ra thì tôi sẽ lo chu toàn việc đó trước.
Căn bản là lúc nào cũng phải
sáng suốt, biết việc gì trước, việc gì sau. Làm sao thực hiện điều đó? Các thiền
sinh mỗi ngày đều dành ít thì giờ cho các hoạt động tâm linh, như là ngồi thiền,
là hoạt động sẽ giúp ta phát triển sự sáng suốt, trí tuệ.
Một vị thiền sư
Tây Tạng, Ngài Dilgo Khyentse Rinpoche, vừa mới mất ở Bhutan, 84 tuổi. Ngài
không bao giờ ngủ hơn 3 tiếng mỗi ngày, và dùng tất cả thời gian còn lại để phục
vụ tha nhân. Ngài dạy Thiền, lo quản lý một thiền viện lớn đồng thời cũng là
trường hợp cho trẻ em Tây Tạng, và tham gia các chương trình khác.
Những
người này không phải là siêu nhân. Họ cũng chỉ là người như chúng ta. Vậy mà
bằng cách nào đó lúc nào họ cũng có đủ thời giờ để chăm lo cho người khác. Làm
được như thế, bạn như có tất cả thời gian bạn cần. Đúng là khi chúng ta dành
thời gian cho người khác, hình như ta có nhiều thời gian hơn.
Bí quyết là
mỗi lúc chỉ nên làm một công việc. Giống như vị thầy dạy Thiền của tôi. Ngài
Maezumi đã nói khi tôi mới bắt đầu tu thiền: “Khi con đi thì chỉ lo đi”. Đơn
giản mà hiệu quả.
Như với thời gian, ta cũng thường nghĩ là ta không có
đủ tiền bạc. Nhưng có bao nhiêu thì mới gọi là đủ? Thực sự ta cần có bao nhiêu
tiền bạc?
Đức Phật đã không cho các đệ tử của Ngài tích lũy của cải vật
chất. Không có tủ lạnh để chứa thực phẩm, không có ngân hàng để tiết kiệm. Mỗi
sáng các vị tu sĩ phải đi đến các làng lân cận để khất thực. Sự sống còn của họ
tùy thuộc vào việc họ làm trong ngày. Mỗi ngày họ đều phải bắt đầu trở lại để
kiếm sống. Họ dùng những gì được đặt vào bát họ với tất cả lòng biết ơn. Sống
như thế giúp ta thấy mỗi ngày đều quan trọng, giúp ta thực sự sinh động, giúp ta
bỏ được thói quen tự mãn, và hành động mà không bị kiềm chế bởi áp lực nào. Theo
tôi, nghèo mà như thế là cách sống sung túc nhất.
Nhưng điều đó khác hẳn
với cái sống đói nghèo. Khi ta sống trong sự nghèo khổ, ta luôn đói khát - ta
cảm thấy không đủ ăn, không đủ áo mặc, không có nhà cửa. Ngược lại, nếu bạn sống
trong xa hoa, bạn cảm thấy quá thừa mứa, như một người bội thực.
Người tu
thiền tránh cả hai cách sống cực đoan này, mà theo con đường trung đạo của Đức
Phật. Nói về tiền bạc, cách sống trung đạo giúp chúng ta tránh khỏi cảnh đói
nghèo hay quá xa hoa, phung phí. Nó giúp ta thấy vừa đủ. Nếu ta chỉ cần có đủ,
ta sẽ không gạt bỏ, đè nén các nhu cầu của mình, mà cũng không trở nên quá tham
lam. Chúng ta sẽ chỉ tạo ra hay mua vừa đủ tiêu dùng - không ít hơn, không nhiều
hơn. Chúng ta mua sắm quần áo để mặc, chứ không phải để dành trong tủ áo. Mua
thực phẩm để tiêu thụ chứ không phải để hư thối trong tủ lạnh. Và chúng ta bù
đắp lại những gì ta đã tiêu hao.
Điều đó cũng có thể áp dụng vào kinh
doanh. Thí dụ như khi một doanh nghiệp đóng góp vào xã hội, nó sẽ giúp xã hội
trở nên phát triển. Kết quả là ta sẽ có ít người thất nghiệp hơn và nhiều khách
hàng hơn. Công ty của bạn cũng như các công ty khác trong vùng đều phát
triển.
Ngược lại, các doanh nghiệp chỉ biết làm tiêu hao nguồn nguyên
liệu, môi trường mà không có bù đắp sẽ chẳng còn khách hàng, và dần dần phải
đóng cửa.
Tiền bạc là nguyên liệu tối cần không thể thiếu để sửa soạn bữa
ăn cuộc đời, nhưng khi nó trở thành động lực, nguồn sống của chúng ta, khi bạn
chỉ chăm chăm lo tích trữ nó, thì chúng ta đã biến nó thành chủ ta, làm cho bữa
ăn cuộc đời của chúng ta kém ngon. Cuộc đời trở nên chua chát.
Trái lại
nếu bạn chỉ cố gắng lo cho người khác, bạn cũng sẽ rơi vào cái bẫy khác. Lúc nào
bạn cũng lo làm việc thiện. Bữa ăn xã hội lại có quá nhiều vị ngọt. Khi những
điều đó xảy ra, người đầu bếp thiền phải biết thêm một thứ nguyên liệu khác, đó
là trí tuệ.
Trong một mức độ nào đó, đôi khi thiếu thốn tiền bạc lại là
điều tốt cho bạn. Vì vấn đề không phải là bạn có bao nhiêu tiền bạc. Khi không
có đủ nguyên liệu, người ta vẫn có thể sửa soạn một bữa ăn ngon. Ngược lại khi
có nhiều quá, người ta có khuynh hướng đổ hết tất cả mọi thứ vào với nhau -
thịt, khoai, rau cùng với tất cả ngũ vị hương. Phương pháp đó cũng không tốt.
Quá nhiều nguyên liệu, món ăn của bạn sẽ thiếu một mùi vị riêng biệt.