Tình thương, lòng từ bi và vị tha không phải là các đức tính của tôn giáo. Là con người và ngay cả loài vật, chúng ta cần tình thương và lòng từ bi để phát triển, duy trì sự sống còn cho chính mình. Ngay trước khi ra chào đời, lúc còn trong bào thai, sự an lạc của người mẹ có liên hệ rất nhiều đến các bạn. Trong vài tuần lễ đầu tiên sau khi sinh, đây là thời kỳ chủ yếu cho sự phát triển của em bé, ngay cả sự đụng chạm hay sờ mó của người mẹ cũng rất quan trọng đối với sự phát triển của bộ óc chúng ta.

Nguồn: http://phatgiaovnn.com (Phật Giáo Việt Nam Net)

Thời gian vài năm sau, nếu không có sự chăm sóc và thương yêu của cha mẹ hay người lớn, chúng ta không thể sống và tồn tại được. Lúc trưởng thành, chúng ta vẫn còn nhờ đến sự quan tâm hay giúp đỡ của bà con và khi trở về già, chúng ta sẽ còn phải nương nhờ nhiều người khác khi gặp cảnh khó khăn. Đây là phương cách sống của con người.

Tương lai chúng ta tùy thuộc vào các thế hệ trẻ. Nhằm phát triển một thế hệ của những người có tình thương, điều quan trọng là chúng ta nên hiến tặng cho họ một môi trường của lòng từ bi lúc họ đang còn nhỏ. Điều dễ dàng nhận thấy là những đứa trẻ nào bị cha mẹ bỏ bê, không được chăm sóc kỹ lưỡng, kết quả sau này chúng cảm thấy cuộc sống bơ vơ và không có hạnh phúc. Tâm chúng luôn luôn bị xáo trộn với những nỗi âu lo và toàn bộ đời sống của các em sẽ bị hủy diệt.

Trong một gia đình lành mạnh, nơi đó các trẻ con thường xuyên được bảo dưỡng và mến thương, cho nên chúng rất hạnh phúc và đức tính tự tin nơi chúng cũng dễ dàng phát triển. Kết quả, sức khỏe và đời sống của chúng trở nên tốt đẹp và an lạc hơn. Tình thương và lòng từ bi đã góp phần vào sự thành tựu này.

Mục đích của cuộc sống là gì? Tôi tin rằng sự mãn nguyện, nguồn vui và hạnh phúc là mục tiêu của đời sống. Nguồn gốc căn bản của hạnh phúc là tấm lòng tốt, tình thương và lòng từ bi. Nếu chúng ta có các thiện tính này, dù sống giữa những kẻ thù địch, chúng ta vẫn cảm thấy bình an. Ngược lại, nếu thiếu lòng từ bi với tâm đầy hận thù thì dù bất cứ trong hoàn cảnh nào, chúng ta vẫn không có an lạc.
Thiếu lòng từ bi, chúng ta cảm thấy cuộc sống bất an, lo âu, sợ hãi và không có tự tin. Ngay một việc nhỏ có thể gây xáo trộn cho nội tâm của chúng ta. Nhưng nếu chúng ta điềm tĩnh, dù gặp vấn đề rất khó khăn, quý vị vẫn có thể dễ dàng giải quyết. Để sử dụng đầy đủ tánh thông minh của con người, chúng ta cần có sự trầm tĩnh. Nếu quý vị đánh mất tính ổn định vì giận dữ, chúng ta không thể dùng một cách tốt đẹp trí thông minh của mình.

Nếu tâm bạn thường dao động và ảnh hưởng bởi các ý tưởng tiêu cực, tánh thông minh của quý vị sẽ được sử dụng một cách rất sai lầm. Hãy nhìn vào lịch sử của loài người, trong hơn vài nghìn năm qua, chúng ta nhận thấy rằng các thảm kịch lớn lao nhất của nhân loại đã gây ra bởi lòng hận thù, sự sợ hãi và nghi ngờ của chúng ta.

Trong thời kinh tế hiện đại, mọi quốc gia đều phụ thuộc lẫn nhau. Ngay những nước thù nghịch cũng phải hợp tác kinh tế và sử dụng chung các tài nguyên của thế giới. Cho nên, cả cuộc sống trên toàn cầu và trong gia đình, con người cần có sự hợp tác và hòa hợp. Sự cộng tác thành thực không đến từ bạo lực mà qua sự kính trọng lẫn nhau. Thực hành lòng vị tha là yếu tố quyết định.

Nếu một cá nhân có ý thức trách nhiệm đối với nhân loại, tự nhiên họ sẽ quan tâm đến cảnh trạng chung quanh bao gồm cả việc làm giảm bớt tốc độ gia tăng dân số và khuếch trương công nghiệp. Nếu quý vị suy nghĩ hẹp hòi và chỉ thấy hoàn cảnh của riêng mình, chúng ta sẽ không thể xây dựng một tương lai sáng sủa được.

Trong quá khứ, khi chúng ta không chú ý đến các hậu quả lâu dài về những hành động của chúng ta, điều ấy không quan trọng lắm. Nhưng ngày nay, qua sự tiến bộ của khoa học và kỹ thuật, các bạn có thể tạo ra nhiều lợi ích hay thiệt hại hơn. Sự đe dọa của các vũ khí nguyên tử và khả năng hủy diệt môi sinh của quý vị qua hành động phá rừng, gây ô nhiễm và làm nóng quả đất đang được hoàn toàn báo động. Nơi đây, chúng ta có thể nhìn thấy tất cả mối nguy hiểm của những thảm họa tiềm tàng này.

Thêm nữa, các điều thay đổi đáng chú ý về sự làm hao tổn các tài nguyên thiên nhiên như lớp đất trên mặt có thể còn nguy hiểm hơn, vì ngay lúc chúng bắt đầu ảnh hưởng đến chúng ta thì sẽ là quá trễ. Cho nên, trong mọi phương diện, chúng ta thấy rằng sự hợp tác chân thành và ý nghĩa thực tế của trách nhiệm được xây dựng trên lòng vị tha và từ bi, không những chỉ đòi hỏi chúng ta nên kính trọng mà còn cần chăm sóc và giúp đỡ cho con người. Trong mọi hoạt động liên quan đến hạnh phúc hay sự mãn nguyện của cá nhân, gia đình, quốc gia và cộng đồng thế giới, bí quyết thành công là do tấm lòng vị tha của quý vị.

Tôi đã du hành đến nhiều nơi trên thế giới và gặp gỡ đủ mọi thành phần trong xã hội, tôi nhận thấy rằng ngày nay nhiều người rất quan tâm đến các vấn đề này và tán thành với những ý kiến tôi đã trình bày ở trên. Câu hỏi căn bản là: Làm sao chúng ta có thể phát triển và duy trì lòng từ bi? Nếu bạn đã có tín ngưỡng, là điều rất tốt và hữu ích; nhưng nếu quý vị chưa theo tôn giáo nào, chúng ta vẫn có thể sống hoàn toàn hạnh phúc. Tuy nhiên, tình thương, lòng từ bi và sự tha thứ không phải là các xa xỉ phẩm. Chúng là nền tảng cho sự sống còn của chúng ta.

Khi nói đến sự quan trọng của lòng từ bi và tình thương, nhiều người hỏi tôi: Phương pháp để phát triển các thiện tính ấy là gì? Điều này không dễ dàng. Tôi không nghĩ có phương cách đặc biệt nào để giúp quý vị có thể phát triển ngay tức thì những đức tính tốt này. Bạn không thể bấm nút điện và chờ kết quả hiện ra. Tôi biết có nhiều người đang mong chờ các sự việc như vậy từ nơi đức Đạt Lai Lạt Ma; nhưng thực ra, tất cả những điều tôi có thể đóng góp chỉ là các kinh nghiệm riêng của tôi. Nếu bạn thấy có điều gì lợi ích, tôi mong quý vị sẽ áp dụng nó. Nhưng nếu không có gì thích thú, xin bạn hãy bỏ qua và tôi cũng chẳng bận tâm.

Tôi nghĩ chúng ta nên bắt đầu nghiên cứu kinh nghiệm hằng ngày của chúng ta và tìm hiểu các câu chuyện của người khác để biết hậu quả về sự tức giận, tình thương và lòng từ bi. Nếu bạn thực hiện một sự so sánh giữa hai thái độ này, quý vị sẽ đạt được sự hiểu biết sâu xa hơn về kết quả tiêu cực của tánh sân hận và tích cực của lòng từ bi. Một khi chúng ta nhận biết về lợi ích của lòng từ bi cùng kết quả xấu xa của sự giận dữ và căm thù mà chúng luôn luôn gây nên sự bất an trong tâm chúng ta, rồi quý vị sẽ cố gắng kiềm chế làm giảm bớt tánh nóng giận đi. Các bạn sẽ thận trọng hơn. Chúng ta thường nghĩ rằng lòng hận thù có thể che chở, giúp đỡ chúng ta, nhưng đó chỉ là sự lường gạt. Cho nên, điều quan trọng nhất là quý vị cần nhận thức rõ về các hậu quả không tốt của sự tức giận và hận thù.

Đôi lúc, người ta tưởng rằng khi gặp một tai nạn hay thảm họa tự nhiên do con người gây ra, chúng ta sẽ có nhiều nghị lực và dũng cảm hơn để chiến đấu chống trả lại, nếu quý vị nổi cơn giận dữ. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi, mặc dù sự tức giận giúp bạn có sức mạnh, để hành động hay nói lớn tiếng, nhưng đó là năng lực mù quáng và khó kiểm soát. Vào lúc ấy, quý vị có thể không chú ý, nhưng vài phút sau, bạn sẽ cảm thấy rất hối tiếc. Khi nổi sân, chúng ta có thể nói lời khiếm nhã hoặc thô lỗ, và một khi đã lỡ nói ra bạn không thể rút lại được. Sau đó, khi hết cơn giận rồi, chúng ta gặp người quen, quý vị cảm thấy thực khủng khiếp. Vào lúc ấy, chúng ta đã mất hết lý trí và trở thành điên cuồng.

Tôi đến từ vùng đông bắc Tây Tạng. Người nào sống tại nơi đó, tính tình hay nóng nảy. Bởi vậy khi nổi giận, tôi có thể dùng việc ấy để bào chữa! Lúc tôi mười lăm hoặc hai mươi tuổi, tôi thường hay nổi nóng, nhưng nhờ tu tập theo Phật giáo, tôi đã có thể cải thiện sự ổn định tâm của mình. Những kinh nghiệm khó khăn là rất tốt đã giúp tôi rèn luyện cuộc sống tinh thần. Ngày nay, so sánh với hai mươi hay ba mươi năm về trước, sự vững chãi của tâm tôi đã tiến triển hơn nhiều. Tuy nhiên, thỉnh thoảng sự khuấy động đang còn dấy khởi lên, nhưng nó nhanh chóng biến mất và tâm bị quấy nhiễu hầu như tôi hoàn toàn không bao giờ có. Kết quả, tôi cảm thấy trong lòng vô cùng hạnh phúc và an lạc.

Khi nghe các tin tức xấu nhất về đất nước Tây Tạng, tôi cảm thấy buồn trong vài phút, nhưng sau đó, tâm tôi trở lại bình thường, không còn bị dao động nữa. Nhờ tu tập, các bạn có thể thay đổi. Chúng ta có thể tự cải thiện chính mình. Do kết quả của sự luyện tập, tâm của tôi tương đối trở nên yên tĩnh. Tôi thường ở trong trạng thái thư giãn và sức khỏe của tôi rất tốt. Tôi không bao giờ dùng thuốc ngủ hay gặp vấn đề ăn mất ngon. Qua kinh nghiệm bản thân, tôi tin rằng nhờ bớt nóng giận, chúng ta cảm thấy hạnh phúc và khỏe mạnh hơn, thường vui vẻ hay cười, và có nhiều bạn bè hơn.

Sự thông minh của con người là một trong những đặc tính tốt đẹp nhất của chúng ta. Nó có thể đánh giá các hậu quả dài và ngắn hạn về những hành động của quý vị. Nhưng nó không thể hoạt động chính xác khi bạn ở dưới ảnh hưởng của một xúc cảm mạnh mẽ. Lúc chúng ta phản ứng, chống lại trong sự giận dữ, quý vị không biết rõ hành động của mình sẽ có hiệu quả hay không. Nhưng, với sự bình tĩnh, bạn có thể phân tích tình trạng và nhận thấy xem có nên hay không khi dùng đến biện pháp đối phó mạnh mẽ, và nếu cần, chúng ta có thể hành động với tâm không ác độc.

Nếu bạn có ý nghĩ thành thực về trách nhiệm toàn cầu, quý vị cũng sẽ quan tâm đến người khác cùng những hậu quả lâu dài đối với họ. Với sự nhận thức này, chúng ta hiểu rằng một biện pháp đối phó mà không sân hận sẽ đúng đắn và có hiệu quả hơn. Điều lợi ích duy nhất của sự tức giận là nó giúp ta có nghị lực, nhưng bạn cũng có thể tìm thấy được nghị lực từ các nguồn hữu ích khác mà không gây tai hại cho chính chúng ta và mọi người.

Chúng ta nhận diện một kẻ nào đó trực tiếp hay gián tiếp làm hại mình là “kẻ thù” của chúng ta. Đại để, bạn không yêu thích kẻ thù của quý vị, đó là sự định nghĩa của một kẻ thù. Chúng ta thường thấy kẻ thù ấy ở bên ngoài như một nhóm người hay cá nhân có thể làm thiệt hại đến tài sản, gây thương tích cho bạn bè hoặc ngay cả giết lấy mạng sống của chúng ta.

Nhưng nếu tìm hiểu sâu xa hơn, chúng ta nhận thấy rằng ba thứ này – tài sản, bạn bè và ngay cả thể xác của chính mình – không phải một trăm phần trăm là cội nguồn hạnh phúc của chúng ta. Đôi khi tài sản của quý vị đã tạo nên buồn phiền cho các bạn; vì bạn bè mà chúng ta gặp những sự khó khăn, và do có thân thể, mà quý vị phải chịu nhiều đau đớn. Giả sử ngay cả những điều này là nguồn gốc mang lại hạnh phúc cho các bạn thì chúng cũng không phải luôn luôn hoàn toàn. Chúng có thể bao gồm chỉ một phần, nhưng chắc chắn không phải là một trăm phần trăm hạnh phúc của chúng ta.

Trái lại, sự thanh tịnh hay tĩnh lặng nơi tâm là cội nguồn hạnh phúc rất quan trọng. Hầu như chắc chắn nếu tâm ta thanh tịnh thì sự an lạc sẽ phát sanh. Kẻ thù bên ngoài, dù mạnh mẽ cách mấy cũng không thể đánh phá trực tiếp vào tâm tĩnh lặng của chúng ta. Vì nó là vô sắc (không có hình tướng). Nguồn hạnh phúc hay sự an lạc tối thượng này chỉ có thể hủy diệt bởi chính sự giận dữ của chúng ta. Cho nên, kẻ thù và người đích thực phá hủy sự an bình của quý vị là lòng sân hận.

Khi các nhà khoa học nghiên cứu vật chất, nếu thấy điều gì hữu ích, họ sẽ phát triển và loại nào gây tai hại hay có chất độc, họ sẽ hủy bỏ. Cùng thế ấy với tâm con người. Có nhiều loại tâm, tư tưởng và trạng thái của tâm thức khác nhau và mỗi thứ trực tiếp ảnh hưởng đến hạnh phúc của các bạn. Khi quý vị quan sát những trạng thái của tâm bên trong chúng ta, bạn có thể tu tập và phát triển thứ nào tốt hay lợi ích và tránh xa cũng như loại bỏ thứ nào xấu hay phá hoại.

Sự khác nhau căn bản giữa việc nghiên cứu về sắc hay vật chất ngoại giới và tìm hiểu về tâm bên trong là cái trước đòi hỏi cần có các phòng thí nghiệm rộng rãi, những công trình phức tạp và ngân sách to lớn. Với thế giới bên trong, quý vị chỉ cần tìm hiểu các ý tưởng nào thiện hay hữu ích và ý nghĩ nào bất thiện hay có hại. Sau đó, bạn nên giữ gìn và phát triển những điều mình ưa thích và cố gắng luyện tập thường xuyên. Thời gian qua, trạng thái tâm của quý vị sẽ trở nên quân bình tốt hơn và bạn sẽ tìm thấy nhiều hạnh phúc cùng an lạc hơn. Đây là phương pháp điều phục tâm rất đơn giản và có giá trị.

Nụ cười là một trong những đặc tính đẹp đẽ nhất của con người gồm có hai loại: nụ cười chân thật và giả tạo. Nếu nụ cười của chúng ta hoan hỷ và thành thực phát xuất từ lòng từ bi hay vị tha, nó mang lại cho các bạn sự thanh thản. Mỗi ngày, sau khi thức dậy, chúng ta có thể cười, tình thương và lòng từ bi sẽ tự nhiên hiện ra trong quý vị. Nếu chúng ta có nét mặt vui vẻ, nhiều điều an lành sẽ đến với các bạn.

Nhưng nếu bạn thức dậy với sự giận dữ, ganh ghét hay thù hận, các mối xúc cảm tiêu cực này sẽ cưỡng ép chúng ta trải qua trọn ngày không vui vẻ hay thoải mái. Tôi đã thực tập các điều này và tôi biết rõ chúng rất hữu ích. Tôi cố gắng thành thực với tất cả mọi người ngay cả với người Trung Hoa Cộng Sản. Nếu tôi phát triển các ý tưởng xấu, giận dữ và hận thù, ai sẽ thua lỗ?

Tôi sẽ mất hạnh phúc, giấc ngủ say và ăn ngon miệng của mình. Nhưng các ý nghĩ thù ghét của tôi sẽ không làm hại được gì hết đối với Trung Cộng. Nếu tôi có tâm xấu ác, tình trạng sức khỏe nơi thân thể của tôi sẽ suy yếu và những người tôi có thể giúp mang hạnh phúc đến cho họ thì họ lại trở nên không có hạnh phúc gì cả.

Một vài người có thể chỉ trích tôi, nhưng tôi cố gắng duy trì giữ cho tâm được an lạc. Nếu các bạn muốn hoạt động một cách hiệu quả cho nền tự do, dân chủ và công bằng xã hội; cách tốt nhất là hành động mà không có ý nghĩ xấu ác hay hận thù. Với tâm yên tĩnh và sự thúc đẩy chân thành, chúng ta có thể hành động tích cực trong vòng ba mươi hay bốn mươi năm. Tôi nghĩ rằng, với niềm tin vững chắc vào tinh thần bất bạo động, được xây dựng trên lòng thành thật yêu thương của tình huynh đệ anh chị em ruột thịt, những kết quả tốt đẹp và lợi ích của tôi cho con người sẽ được đóng góp cho thế giới.


Nguyên tác: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Chuyển ngữ: HT. Thích Trí Chơn (phatgiaovnn.com)