Đức Phật Thích Ca có đời sống trầm mặc, gọi là tịch mặc, hay đời sống không sống với ngoại cảnh, nhưng phần lớn sống với nội tâm. “Quay về nội tâm” là chúng ta muốn có đời sống như Phật, nhưng làm giống Phật về hình thức thì ai cũng làm được, còn làm đúng như Phật đã làm để thành Phật thì không ai được. 

Thật vậy, bắt chước sống trầm mặc như Phật, hướng về nội tâm, sống âm thầm thì chỉ một thời gian sau, người ta thường rơi vô bệnh trầm cảm; vì khi sống với nội tâm, túc nghiệp là tất cả những việc tốt xấu quá khứ của chúng ta đều hiện ra, đó là nghiệp, phiền não, trần lao. Vì lý do đó, chúng ta không nên ngồi yên, nhưng nên tìm việc tốt để thay thế việc xấu. 

Nhưng may mắn cho thầy là gặp Hòa thượng Thiện Hòa dạy luật, ngài bảo người khỏe thì không cần ăn chiều, đối với người bệnh thì cần ăn chiều để có sức khỏe mà tu. Vì vậy, Hòa thượng khuyên thầy nên ăn chiều để không đau bao tử. Về sau, thầy gặp Hòa thượng Thanh Kiểm, ngài cho biết lúc tuổi trẻ, Hòa thượng cũng cố gắng không ăn chiều, nhưng càng nhịn ăn càng cảm thấy thèm ăn và càng thèm ăn thì cái đói càng tăng thêm, hai điều này tác động hỗ tương với nhau khiến cho thân tâm khó được an. Hòa thượng kể rằng ở Alaska có loại gấu tuyết, mùa đông không ăn mà nó vẫn khỏe. Hoặc trong rừng nhiệt đới có loài rùa nhiều tháng không ăn vẫn sống. Riêng Đức Phật và các vị thiền sư  có cơ thể phước báu, hoàn hảo, nên các Ngài không ăn chiều là việc bình thường, thậm chí nhiều ngày, nhiều tuần không ăn vẫn khỏe mạnh. 

Nếu chúng ta không học ở thầy, ở bạn, ở Chánh pháp, tất cả nghiệp chướng trần lao và bệnh cố chấp sẽ dẫn đến phát sanh bệnh hoạn. Nhà thiền thường nói rằng nếu không làm thì không ăn. Còn có làm việc thì phải bổ sung dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể sống khỏe. Khi thầy tu thiền, không ăn chiều; nhưng lúc thầy làm Phật sự, đi nhiều, hoạt động trí não nhiều, mà không ăn chiều, cảm thấy sức khỏe kiệt quệ. Tu thiền không ăn chiều, ngồi thiền sẽ nhẹ nhàng hơn, đầu óc tỉnh táo hơn. Chúng ta đang làm việc, tất yếu cần bổ sung dinh dưỡng để sức khỏe được bảo đảm, không sanh bệnh. Trái lại, không làm việc, ăn nhiều dẫn đến béo phì, cũng thành bệnh. Nhờ điều chỉnh việc ăn uống đúng pháp để tu hành, thầy đã trải qua bốn mươi năm, trọng lượng cơ thể không tăng, không giảm và không đau bệnh.

Riêng thầy, khi ngồi yên thì Bồ-đề đạo tràng hiện ra, vì thầy suy nghĩ nhiều về Phật; cho nên, đi vào thế giới yên tĩnh, Phật và Thánh chúng hiện ra. Được như vậy là thế giới nội tâm tốt. Ngài Trí Giả cho biết khi ngài ngồi yên, sống với nội tâm, thì hiện ra cảnh non Linh Thứu với Đức Phật Thích Ca thuyết pháp cùng Thánh chúng tham dự. Vì vậy, ngài nói rằng tụng kinh Pháp hoa thấy hội Linh Sơn chưa tan; nghĩa là túc duyên quá khứ ngài đã từng tu Chánh pháp, từng sống ở hội Linh Sơn, nên khi ngài hướng nội tâm về cảnh giới Linh Sơn, pháp hội này liền hiện ra.

Các vị chân sư gặp nhau thường nói “Linh Sơn cốt nhục”. Ý nghĩa Linh Sơn cốt nhục rất quan trọng. Khi sang Nhật, lần đầu tiên gặp Hòa thượng Ito đón thầy, xá rồi nói Linh Sơn cốt nhục. Nghĩa là ông từng nghe Pháp hoa ở hội Linh Sơn và thầy cũng ở hội Linh Sơn. Bây giờ anh em gặp nhau, không phải chỉ mới gặp mặt lần đầu ở thế giới hữu hình này, mà chúng ta đã gặp nhau ở thế giới nội tâm, tức là Hòa thượng Ito và thầy đã quen nhau ở hội Linh Sơn và đã trao đổi với nhau ở hội Linh Sơn. Điều này thầm hiểu ở trong lòng, yên lặng thì cảnh giới vi diệu như vậy xuất hiện; cho nên người tu thường sợ cái động bên ngoài sẽ kéo họ về thực tế, về trần lao.

Với những hành giả từng sống trong thế giới Phật, từng tu ở đời quá khứ, nếu cứ tiếp tục tu như vậy sẽ đắc quả La-hán, Bích chi Phật. Thật vậy, vì quá khứ của hành giả quá tốt thì nên trở về kho báu có sẵn. Hành giả đã từng tu pháp này, từng đạt quả vị này, nên cần yên lặng, hướng về nội tâm, chắc chắn có được của báu, vì của báu này đã có sẵn rồi. Điển hình là Đức vua Trần Nhân Tông mà chúng ta sắp làm lễ kỷ niệm 705 năm ngài nhập Niết-bàn. Ngài nói khi trở về nội tâm thì thấy cả kho báu có sẵn. Ngài nói được câu này, riêng chúng ta không nói được như vậy, vì tâm chúng ta đầy phiền não, trần lao, nghiệp chướng mà nói như vậy là vọng ngôn. Hoặc Đức Phật Thích Ca khi còn là thái tử có đủ điện ngọc ngai vàng, phú quý vinh hoa, nhưng Ngài không quan tâm. Trong lòng Ngài có cái gì vô cùng quan trọng, nên thái tử Sĩ Đạt Ta thường ngồi trầm mặc để tìm kiếm kho báu trong tâm. Đi tu là đi tìm kho báu nằm trong nội tâm, đó là những cái mà mình từng tu tập trong quá khứ, có đủ bạn tốt trong đó.

Quay về nội tâm để thấy được con người thực của mình, thấy phước báo và nghiệp của mình. Nếu nhìn ra, không nhìn vào, thấy đây là cha mẹ, anh em, tài sản của ta thì sẽ khởi vọng tâm tham đắm và quyết tâm bảo vệ những thứ này. Nhưng nếu có đời sống nội tâm trầm mặc và quán nhân duyên sẽ thấy được quá khứ. Thật vậy, Đức Phật nói với vua Tần Bà Sa La rằng A Xà Thế là oan gia của ông, không phải là người con bình thường. Đời trước ông đã giết nó, cho nên hiện đời nó sanh lại làm con của ông để đòi món nợ máu này. Trở về nội tâm thấy được tiền nghiệp quá khứ như vậy, nếu không, thì cứ oán than rằng nó là đứa con bất hiếu. Có đời sống yên tĩnh, quan sát biết ai là người thân của mình, ai là người từng chống đối mình. Riêng thầy cũng có kinh nghiệm này, có người vừa trông thấy đã có cảm giác quen rồi. Tu đúng pháp, trở về nội tâm thanh tịnh, còn trở về vọng tâm là phiền não phát sanh.

Đức vua nói trong nhà đã có kho báu, nghĩa là tất cả công đức mà ngài đã tu Bồ-tát hạnh, gặt hái được trong quá khứ, là quân tướng nhà Trần dưới trướng ngài, là tất cả những Bồ-tát đã làm đạo với ngài trong quá khứ; nói theo kinh Pháp hoa là thầy trò cùng sanh một cõi. Đức Phật dạy rằng điều quý giá của con người là trí tuệ, sức khỏe, bạn tốt. Trí tuệ không ai lấy được của ta và ta càng cho thì trí càng mở rộng. Phải trở về nội tâm để phát hiện kho trí tuệ sử dụng đến vô cùng. Trí tuệ là vàng mà chết mang theo được. Thứ hai là sức khỏe, vì bệnh, không làm được gì thì cuộc đời này cũng trở thành vô nghĩa.

Những người hợp tác với đức vua rất giỏi, rất tốt và trung thành, họ sanh lại để làm việc cùng ngài. Có thể nói tất cả những người này là bạn tốt, cùng sanh chung một thời với ngài, người làm quan, người làm tướng, hợp lại thành sức mạnh vô cùng để giữ gìn đất nước độc lập và phát huy sức mạnh của Trúc Lâm Phật giáo.

Vì vậy, trên bước đường tu, những gì chưa có, chúng ta phải nỗ lực làm cho thành tựu. Về sức khỏe, phải giữ gìn, bảo vệ để khỏe mạnh mới tu được. Ngài Thiên Thai dạy nếu có trần lao nghiệp chướng nặng thì phải thỏa hiệp với nghiệp để tu, cố gắng quá sẽ chết. Ngài dạy không ăn quá nhiều, không ăn ít, không ăn những chất độc hại, không ăn những thứ không hạp với cơ thể. Ăn vừa đủ dinh dưỡng và thích hợp với mình để bảo đảm sức khỏe.

Tóm lại, đem Phật pháp vào tâm để rửa sạch lòng trần và hướng về nội tâm thấy Phật, nghe kinh thì bấy giờ chúng ta mới hướng về nội tâm được. Người tâm thanh tịnh thì hướng về nội tâm để đắc thiền. Đối với người tâm vọng động, phiền não nhiễm ô, phải lạy Phật, sám hối nhiều. Nhờ tinh tấn sám hối, tâm chúng ta có kinh, có pháp, có Phật, thì chúng ta hướng về nội tâm mới thấy thế giới Phật và Bồ-tát hiện ra, cũng có nghĩa là thấy con người thực của chúng ta là gì, Bồ-tát là gì và khả năng chúng ta như thế nào, chúng ta sẵn lòng làm.