Đức Bồ tát Quán Thế
Âm là vị Bồ tát luôn lắng nghe: nghe đến cùng tận âm ba vô thanh của tự tánh,
siêu việt lên tất cả (phản văn văn tự tánh) và nghe hết thảy niềm đau của
chúng sanh để cứu độ (tầm thanh cứu khổ). Học theo
hạnh Ngài là nguyện luôn lắng nghe. “Kính lạy Đức Bồ tát Quán Thế Âm,
chúng con xin học theo hạnh Ngài, biết lắng tai
nghe cho cuộc đời bớt khổ…”.
Trong tâm thức của
mọi người, Bồ tát Quán Thế Âm là người mẹ hiền, thương chúng sanh như con đỏ.
Đa phần chúng ta niệm danh hiệu để cầu cứu Ngài gia hộ trong những khi nguy
cấp mà ít ai chịu thực tập theo hạnh nguyện của Ngài trong đời sống thường
nhật là biết lắng nghe, nghe chính mình và mọi người để hiểu, để thương và
chứng đạt hạnh phúc.
"Đôi khi ta lắng
nghe ta”
(Trịnh Công Sơn) cần nhưng chưa đủ, không chỉ đôi khi mà phải luôn lắng nghe
ta. Bởi thỉnh thoảng mới "lắng nghe ta” mà họ Trịnh đã phát hiện ra
"đêm thấy ta là thác đổ”. Không chỉ đêm thác mới đổ mà thác tâm đã đổ
ầm ào từ vô lượng kiếp đến tận bây giờ. Lắng nghe ta có hai cấp độ cạn và
sâu. Nghe cạn là nghe tất cả những tuôn trào và âm ỉ của nội tâm. Tâm ta là
một dòng sông dài, khi êm ả hiền hòa, lúc thác ghềnh gào thét. Nghe ta để
hiểu chính ta. Trong sân khấu cuộc đời, con người luôn phải mang những chiếc
mặt nạ, mải mê với nhiều vai diễn thuần thục đến độ quên cả chính mình. Nghe
ta để tìm lại chính mình. Ngay đây, chúng ta dễ dàng nhận thấy ngoài những
biểu hiện trong đời sống hàng ngày, trong ta còn nhiều góc khuất với những
mảng màu sáng tối thiện ác đan xen, đôi khi kỳ quái đến huyền hoặc. Ai đã
từng nghe được tiếng lòng với tất cả các cung bậc của nó mới chợt giật mình.
Thì ra, ta phức tạp hơn ta thường nghĩ về ta rất nhiều. Tuy nghe cạn nhưng
nghe được như vậy là một bước tiến rất xa trên lộ trình tâm, một sự nhận
diện về thân tâm đầy đủ và trung thực để bước lên cấp độ cao hơn.
Lắng nghe ta ở cấp
độ sâu là nghe tự tánh. Nương nơi tánh nghe trở về tự tánh là yếu chỉ của
Lăng Nghiêm đồng thời là con đường thể nghiệm hạnh lắng nghe siêu việt
của Đức Bồ tát Quán Thế Âm. Tự tánh là thể của tâm, vốn không sanh không
diệt, và ngay đây chủ thể và đối tượng nghe đều không tồn tại. Nghe được tự
tánh tức nghe đến tận cùng sâu thẳm của vô thanh, nghe ra cái tịch nhiên im
lặng sấm sét. Ngay đây, phiền não rơi rụng, tuệ giác hiện tiền, thực tại
hiển bày “vượt ngoài thế gian và xuất thế gian, sáng suốt cùng khắp mười
phương, trên thì hợp với bản giác diệu tâm mười phương chư Phật đồng một từ
lực với Như Lai, dưới hợp với tất cả chúng sanh đồng với chúng sanh một lòng
bi ngưỡng” (Kinh Thủ Lăng Nghiêm, Viên thông về nhĩ căn).
Không chỉ lắng nghe
chính mình mà còn biết lắng nghe mọi người. Bồ tát Quán Thế Âm luôn lắng
nghe tất cả những nỗi lòng của mọi loài, nhất là những niềm đau, nỗi khổ của
chúng sanh để tìm cách cứu độ (Kinh Pháp Hoa, Phổ môn). Vì thế, Ngài
được xưng tán là vị Bồ tát tầm thanh cứu khổ và chúng ta, trong những lúc
nguy khốn thường niệm hồng danh "Nam mô Đại từ đại bi cứu khổ cứu nạn Quán
Thế Âm Bồ tát".
Học theo hạnh Ngài,
chúng ta thực tập lắng nghe người khác. Chỉ cần lắng nghe thôi thì chúng ta
đã “cứu khổ” cho người rất nhiều. Ai trong chúng ta mà không có những niềm
đau! Rồi niềm đau ấy ngày một tích tụ và lớn dần lên khi không tìm ra người
hiểu mình để sẻ chia, đồng cảm. Đến khi niềm đau vượt ngưỡng chịu đựng cho
phép sẽ bùng vỡ thành tai họa. Vì vậy, được một người lắng nghe tâm sự, thấu
hiểu nỗi lòng của mình là một niềm hạnh phúc. Mọi người cần được lắng nghe
để thấu hiểu và yêu thương nên tu tập hạnh lắng nghe là việc cần làm của mỗi
người con Phật.
Lắng nghe mình và người khác để hiểu và thương nhằm xây dựng hạnh phúc chính
là từ bi, ban vui cứu khổ, là học theo hạnh nguyện của Đức Bồ tát Quán Thế
Âm. Cuộc sống với các đặc điểm của xã hội hiện đại đã biến con người thành
những ốc đảo. Dù có thể kết nối, liên lạc với mọi người ở khắp nơi trên thế
giới, song con người ngày càng cô đơn hơn bởi sự bế tắc, không hiểu được
nhau giữa những người thân trong gia đình và thế hệ khác nhau trong xã hội.
Những “hội chứng” nổi loạn, phá phách của tuổi trẻ hay buồn bã, bi quan của
tuổi già cùng tất cả những biểu hiện suy đồi, thực dụng, tiêu cực v.v… của
đời sống hiện đại phải chăng là phản ứng quẫy đạp khi không thiết lập được
cảm thông? Theo Phật giáo, thực tập hạnh lắng nghe có thể hóa giải và trị
liệu những “hội chứng” này, giúp con người xích lại gần nhau, hiểu và thương
nhau hơn và đó cũng chính là quà tặng “cam lộ” của Đức Bồ tát Quán Thế Âm
đến với mọi người.
Phước Viên