Khái niệm về sự nóng giận
Giận là một trạng thái xúc cảm rất phổ biến của con người. Nó là một
loại xúc cảm tiêu cực, không lành mạnh và là nguyên nhân gây ra nhiều
vấn đề rắc rối khác. Sự tức giận có thể biểu hiện dưới những cường độ
khác nhau, từ sự bực mình đến tức giận điên cuồng và nổi cơn thịnh nộ.
Cũng như những loại xúc cảm khác, sự tức giận thường kéo theo những thay
đổi về sinh - vật lý ở trong cơ thể con người. Khi bạn tức giận thì tim
của bạn sẽ đập nhanh hơn, huyết áp tăng lên, thở nhanh, căng cơ và các
hoóc-môn như là adrenaline và noradrenaline cũng tiết ra nhiều hơn. Đối
tượng của sự tức giận có thể là con người, cũng có thể là con vật hay
thậm chí là cả những đồ vật vô tri vô giác. Mỗi khi chúng ta tức giận ai
thì chúng ta cảm thấy người đó thật khó ưa, thổi phồng những đặc tính
không tốt của người đó, không đếm xỉa đến tất cả những điểm tốt của họ
và muốn hại họ.
Ảnh minh họa
Theo Bupa, giận là một loại xúc cảm tự nhiên và thường diễn ra khi
người ta cảm thấy nản lòng, lúc bị đau khổ, bị chối từ hay là bị chống
đối. Nó là một cảm xúc mạnh mẽ, và nó có thể gây những hậu quả tai hại
đến gia đình, đến công việc và đến sự hạnh phúc, khỏe mạnh của bạn, trừ
phi nó được chế ngự một cách đúng đắn(1).
Theo Michael Kent, giận có thể được xem như là một hình thức phản ứng
và đối phó được sinh ra để giúp cho con người có thể ứng phó trước
những sự đe dọa(2).
Raymond W. Novaco, trong Từ điển bách khoa về Tâm lý trị liệu,
đã định nghĩa giận là một loại xúc cảm tiêu cực nảy sinh một cách chủ
động như là một sự chống đối phát sinh nhắm đến một ai đó hay một thứ gì
đó được xem như là nguồn gốc của một sự kiện đáng ghét(3).
Theo Từ điển bách khoa về Tâm lý học của Gale, tức giận là một
trong những xúc cảm chính yếu của con người. Tức giận thường phát sinh
bởi sự thất vọng về những cố gắng để đạt được một mục đích nào đó, hay
là bởi những hành động chống đối, hoặc gây phiền phức, chẳng hạn như là
những lời sỉ nhục, những sự tổn thương, hay là những sự đe dọa mà không
xuất phát từ một nguồn đáng sợ. Những nguyên nhân gây ra tức giận khác
nhau đối với mỗi người vào những thời điểm khác nhau trong cuộc sống của
họ(4).
Còn Arthur S. Reber và Emily S. Reber, trong Từ điển Tâm lý học,
đã định nghĩa rằng, giận, nói một cách tổng quát, là một sự phản ứng
xúc cảm khá mạnh và nó nảy sinh trong những tình huống khác nhau, như là
bị kiềm chế, bị quấy nhiễu, bị lấy đi những vật sở hữu của bản thân, bị
tấn công, hoặc là bị đe dọa,...(5).
Như vậy chúng ta có thể hiểu một cách khái quát rằng, giận là một
trạng thái xúc cảm, là cảm giác bực bội khi bị thất vọng hoặc là bị tổn
thương, là sự phản ứng đối với những cảm giác của sự đau khổ. Một khi
người ta nổi giận thì thường có những biểu hiện cộc cằn, thô lỗ, không
mấy thân thiện trong lời nói, hành động, qua ánh mắt, nét mặt,... Và
giận thường gây cho bản thân chúng ta và những người xung quanh nhiều
phiền muộn, rắc rối.
Các nguyên nhân
Theo các nhà tâm lý học thì người ta có thể nổi giận do nhiều nguyên
nhân khác nhau, bao gồm cả những nguyên nhân bên ngoài lẫn những nguyên
nhân bên trong. Bất cứ lúc nào chúng ta bị cản trở, không cho phép đạt
được những gì chúng ta mong muốn, hoặc là bị ép vào những hoàn cảnh mà
chúng ta không thích; hay nói cách khác là bất cứ khi nào chúng ta phải
đối diện với những gì chúng ta muốn né tránh, những gì chúng ta không
thích, tâm chúng ta thường lập tức cảm thấy đau khổ. Và cảm giác không
dễ chịu này thường được chuyển thành sự tức giận.
Sau đây là những yếu tố, những hoàn cảnh thường khiến cho người ta
nổi giận: Đau buồn vì mất người thân; mệt mỏi; đau khổ; đói khát; sự
khiếm nhã, mất lịch sự; khi đang cai nghiện thuốc phiện hoặc các chất
gây nghiện khác; đang mắc phải những bệnh về sinh lý hoặc tâm lý; nghiện
rượu, nghiện thuốc, nghiện ma túy; bị trêu chọc hay bức hiếp; bị làm
nhục; bị bối rối; đang trong thời điểm gấp rút; sự ùn tắc giao thông; sự
thất vọng; sự phục vụ thiếu chu đáo; sự thất bại; sự không chung thủy,
thất tín; bị trộm cắp; gặp phải những khó khăn, phiền toái về vấn đề tài
chính; hoặc là khi được biết bản thân đang lâm trọng bệnh.
Những biểu hiện của sự nóng giận
Sự biểu hiện của cơn giận khá đa dạng. Mỗi người biểu hiện sự tức
giận theo những cách khác nhau. Cường độ biểu hiện của sự tức giận có
thể biến động từ sự bực tức thông thường đến cơn thịnh nộ dữ dội. Có
người mặc dù đang tức giận nhưng vẫn giữ được sự bình tĩnh, nhưng cũng
có người trở nên hung hăng, dữ tợn. Có người phản ứng ngay tức khắc,
trực tiếp đối với những gì làm cho họ tức giận, nhưng cũng có người kìm
nén những cảm xúc của bản thân và phản ứng một cách gián tiếp.
Ảnh minh họa
Madlow (1972) đã liệt kê những dấu hiệu về hành vi và những lời phê
bình mà người tức giận thường thể hiện đối với người khác hoặc tự nói
với bản thân:
Những biểu hiện trực tiếp thể hiện qua hành vi:
- Hung hăng: Nói lời thô độc, hành động thô bạo, hung dữ, xô đẩy,
đánh đập, hăm dọa bằng vũ khí như: dao, gậy, súng,...
- Gây hấn: Chỉ trích gay gắt, moi móc lỗi của người ta, chửi mắng,
bêu xấu về những đặc điểm hay những động cơ hèn hạ, vô đạo đức của người
ta.
- Hãm hại: Gièm pha những điều thâm độc, tìm cách hãm hại người ta.
- Nổi loạn: Có những hành vi chống đối xã hội, công khai khiêu chiến,
từ chối đàm luận.
Những dấu hiệu biểu hiện qua lời nói hoặc qua ý nghĩ:
- Nói những lời căm ghét và lăng nhục, chẳng hạn như: “Tao ghét mày”,
“Tôi thật sự rất bực”, “Mày thật là ngu ngốc”,...
- Khinh miệt và ghê tởm.
- Phê phán.
- Ngờ vực.
- Khiển trách.
- Căm thù và muốn hại người ta.
- Gọi người ta bằng những danh từ rất khiếm nhã.
- Nói những lời tưởng chừng như nhẹ nhàng nhưng lại rất sắc bén.
Những dấu hiệu gián tiếp biểu hiện qua hành vi;
- Xa lánh mọi người: Rút vào một nơi yên tĩnh, trầm lặng và ít giao
tiếp, đặc biệt là rất ít biểu hiện cảm xúc.
- Có những dấu hiệu của sự căng thẳng thần kinh: Mệt mỏi, lo âu,
huyết áp cao, rối loạn nhịp tim.
- Trầm cảm và mặc cảm tội lỗi.
- Mắc chứng tâm thần hoang tưởng.
- Tự hủy hoại bản thân hoặc là lạm dụng các chất gây nghiện, như là
uống rượu, bia, dùng thuốc phiện, ma túy,...
- Rất dễ phục tùng hoặc chìu theo người khác.
- Than khóc.
Đấy là những dấu hiệu biểu hiện một cách trực tiếp hay gián tiếp của
sự tức giận. Những dấu hiệu này sẽ giúp chúng ta nhận diện được sự tức
giận của mình cũng như của người khác.
Những ảnh hưởng tiêu cực của sự nóng giận
Một khi chúng ta nổi giận thì sẽ ảnh hưởng đến cả hai phương diện
sinh lý lẫn tâm lý của bản thân, dù là giận người khác hay là giận chính
bản thân mình.
Về phương diện sinh lý: Khi nóng giận sẽ khiến cho nhịp tim đập nhanh
hơn; nét mặt biến đổi, thường là đỏ mặt và trông dữ dằn hơn; hơi thở
nhanh hơn; bị đau đầu; các cơ trở nên căng hơn; cơ thể có thể bị run
lên; và giọng nói lớn hơn và cộc cằn, thô lỗ hơn; nếu như không kiềm chế
được cơn giận, đôi khi nó có thể dẫn đến sự nhồi máu cơ tim, hay là đột
quỵ đối với những người có bệnh về tim mạch.
Về phương diện tâm lý: Sự tức giận có thể dẫn đến trầm cảm; tự hủy
hoại bản thân; giảm mất lòng tự trọng; buồn ủ rũ; và thường dẫn đến sự
lạm dụng các chất kích thích, chẳng hạn như rượu, bia, thuốc lá, cà phê,
thuốc phiện,...
Bên cạnh những ảnh hưởng tiêu cực đối với bản thân, sự tức giận còn
gây ra những rắc rối, những hậu quả nghiêm trọng trong các mối quan hệ
xã hội, gây bất hòa, chia rẽ, thậm chí đôi khi nó còn gây tổn hại đến
tài sản và cả tính mạng nữa. Có những hậu quả nghiêm trọng do sự nóng
giận gây ra làm cho người ta phải ân hận và đau khổ suốt cả cuộc đời, và
không thể nào chuộc lại lỗi lầm mà họ đã tạo ra trong cơn thịnh nộ.
Chính vì vậy mà chúng ta cần phải học cách làm chủ và điều phục cơn giận
của mình.
Quan điểm của đạo Phật về sự nóng giận
Theo đạo Phật, sự nóng giận là một loại xúc cảm tiêu cực và nó thường
dẫn đến nhiều vấn đề rắc rối cho bản thân và cho những người có liên
quan. Sự nóng giận thường ảnh hưởng không tốt đến các mối quan hệ xã
hội, khiến cho những người vốn dĩ thân quen trở thành kẻ thù của nhau,
thậm chí là trở thành những người không đội trời chung. Giận là một
trong ba thứ độc hại (tam độc: tham, sân, si), là một trong những nguyên
nhân chính khiến chúng sinh tạo nghiệp bất thiện để rồi trôi lăn mãi
trong luân hồi sanh tử. Giận chẳng những làm cho chúng ta đau khổ trong
đời này mà còn trong đời sau nữa. Nó che lấp tâm trí chúng ta, cho nên
chúng ta không thể nào thấy được sự thật của mọi sự vật hiện một cách
đúng đắn, không thể nào đạt được giải thoát, không thể nào đạt được niềm
hạnh phúc đích thực. Mỗi khi người ta nổi giận thì thường không kiểm
soát được những ý nghĩ, hành động và lời nói của mình. Vì thế mà trong
lúc tức giận, người ta thường có những hành động bộc phát, những lời nói
khiếm nhã gây ra nhiều tai hại, để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng, đôi
khi những hậu quả gây ra trong lúc tức giận ấy làm cho người ta phải ân
hận, đau khổ, và dằn vặt suốt cả quãng đời còn lại. Chính vì thế mà Đức
Phật đã dạy rằng: “Nhất sân chi hỏa năng thiêu vạn khoảnh công đức
chi sơn” (Một đốm lửa sân, có thể đốt cháy muôn mẫu rừng công đức).
Trong kinh Hoa Nghiêm cũng có nói: "Nhất niệm sân tâm khởi,
bách vạn chướng môn khai" (Một niệm sân hận nổi lên thì trăm ngàn
cửa nghiệp chướng đều mở ra).
Ảnh minh họa
Có người biện luận rằng, sự tức giận không có gì sai cả, chúng ta cần
phải nổi giận, cần thể hiện sự tức giận của mình để đòi lại sự công
bằng, đòi lại quyền lợi cho bản thân mình, nếu không thì người khác sẽ
lấn lướt, sẽ lên mặt. Sở dĩ có những lời biện luận như thế là vì họ chỉ
đánh giá sự tức giận một cách hời hợt, đứng trên thiên kiến vị kỷ mà
nói. Nếu chúng ta quán sát sự tức giận một cách sâu sắc và toàn diện,
chúng ta dễ dàng nhận thấy rằng, khi chúng ta nổi giận thì bản thân
chúng ta cũng không vui sướng gì, và đối tượng mà cơn tức giận của chúng
ta nhắm đến cũng đâu có hạnh phúc. Không những thế, sự tức giận khiến
cho chúng ta mất khả năng tự chủ, nó che mờ tâm trí chúng ta, cho nên dễ
có những hành động thiếu suy nghĩ, những việc làm thiếu chín chắn, gây
khổ cho mình và người trong hiện tại lẫn tương lai. Như thế thì làm sao
có thể nói rằng tức giận là đúng đắn, là một xúc cảm tích cực được.
Những phẩm chất đúng đắn và tích cực thường đem lại hạnh phúc, an vui
cho mình và người. Nhưng khi chúng ta nổi giận thì chúng ta hoàn toàn
không có hạnh phúc.
Về nguyên nhân khiến cho chúng ta nổi giận, hầu hết mọi người đều cho
rằng, do những tác nhân ở bên ngoài tác động làm cho chúng ta nổi giận,
như là do bị người khác xúc phạm, do gặp phải những sự kiện, những hoàn
cảnh không như ý muốn,... Nhưng theo đạo Phật thì không có ai làm cho
ta nổi giận cả, chính chúng ta làm cho mình nổi giận. Dù cho người ta có
làm gì đi nữa, dù cho chúng ta có lâm vào tình cảnh thế nào đi nữa,
chúng ta cũng không hề nổi giận nếu như chúng ta không có những hạt
giống của sự tức giận ở trong tâm mình, hoặc là hạt giống tức giận đã bị
suy yếu. Hay nói rõ hơn, sự tức giận xuất phát từ trong tâm của chúng
ta, do tác nhân bên trong bản thân chúng ta chứ không phải do những tác
nhân bên ngoài. Tức giận là một cách chúng ta tự vệ, tự bảo vệ cái ngã
của mình. Chúng ta nổi giận bởi vì cái ngã của chúng ta bị xâm phạm, bị
thương tổn. Người nào sự chấp ngã càng cao thì càng dễ nổi giận. Chính
hạt giống vô minh và chấp ngã ấy là nguyên nhân chủ yếu của sự tức giận.
Và giận còn là nhân tố làm phát sinh những tâm lý tiêu cực, không lành
mạnh khác, chẳng hạn như tâm ghen ghét, ganh tỵ, ác độc, thù hằn,...
Giận là một hạt giống (chủng tử) vốn có sẵn trong tâm thức của chúng
ta. Bên cạnh đó, tất cả chúng ta đều có những hạt giống khác nữa, như là
hạt giống tham lam, luyến ái, và cũng có hạt giống từ bi, hỷ xả, hạt
giống hòa ái, nhã nhặn,... Nếu người nào có hạt giống giận hờn lớn mạnh
thì người này thường hay nổi giận, nếu người nào có hạt giống từ bi, hòa
ái lớn mạnh thì ít nổi giận hơn, và thường hòa nhã, thân thiện với mọi
người. Những hạt giống ấy yếu hay mạnh là tùy thuộc vào sự chăm sóc,
tưới tẩm của chúng ta, có nghĩa là tùy thuộc vào khả năng tu tập của bản
thân chúng ta. Chúng ta thường xuyên tưới tẩm, nuôi nấng hạt giống nào
thì hạt giống ấy sẽ mạnh lên, và ngược lại, hạt giống nào không được
chăm bón thì sẽ yếu đi.
Giận gây ra nhiều hậu quả tiêu cực như thế, cho nên sự điều phục và
chuyển hóa cơn giận là một trong những vấn đề chính yếu trong quá trình
tu tập để trở thành một con người tốt, để có được niềm hạnh phúc cho bản
thân, có ích cho gia đình và xã hội.
Ứng dụng Phật pháp vào việc chuyển hóa cơn giận
Các nhà Tâm lý học cho rằng chỉ có hai cách mà chúng ta có thể hành
xử với cơn giận, một là kìm nén ở trong lòng và hai là biểu hiện ra bên
ngoài. Để tránh gây tổn hại đến người khác khi biểu hiện sự tức giận,
các nhà tâm lý học khuyên chúng ta rằng, mỗi khi tức giận bạn nên đánh
vào những cái gối, hoặc là quay mặt vào tường để la hét để giải tỏa sự
tức giận. Thế nhưng đạo Phật không tán thành với cả hai cách hành xử ấy.
Bởi vì nếu chúng ta kìm nén cơn giận thì cơn giận vẫn tiềm ẩn ở trong
tâm chúng ta, đến khi chúng ta không làm chủ được tâm thì sự tức giận ấy
sẽ bộc phát. Cách làm này chẳng khác gì lấy đá đè cỏ. Khi đá còn đè lên
cỏ thì cỏ không phát triển được, nhưng khi đá được lấy đi thì cỏ lại
phát triển rất mạnh mẽ. Chúng ta có thể mỉm cười khi chúng ta kìm nén
cơn giận, nhưng sự tức giận vẫn hiện hữu trong tâm chúng ta. Không những
thế, khi chúng ta ghì chặt cơn giận trong lòng thì tâm chúng ta không
hề có sự an vui, sự tức giận ấy làm hại chúng ta rất nhiều. Những lúc
như thế thường có rất nhiều tư tưởng độc hại nảy sinh ở trong tâm trí
chúng ta, nó làm cho ta bực tức, khó chịu. Nếu chúng ta để cho cơn giận
của mình thỏa sức biểu hiện thì rất có thể chúng ta sẽ làm hại đến người
khác, làm cho mình và người đều đau khổ. Còn việc đánh vào gối hay quay
vào tường mà la hét thì nghe có vẻ hay, nhưng đâu phải lúc nào cũng có
sẵn gối để chúng ta đánh, có sẵn tường để chúng ta la hét mỗi khi tức
giận. Chúng ta chỉ có thể la hét hay đánh vào gối trong phòng riêng của
mình mà thôi, như thế là chúng ta phải biết kìm nén cơn giận trước khi
chúng ta có thể giải tỏa bằng cách đánh vào gối hay la hét. Và nếu như
ai đó không có phòng riêng thì thật là không may cho họ, vì họ không thể
nào giải tỏa được cơn giận theo cách này. Vả lại, sau khi la hét hay
đánh vào gối thì có thể là cơn giận sẽ nguôi dần đi, nhưng hạt giống
giận hờn vẫn còn nguyên vẹn, hễ gặp cảnh là lại nổi giận, cho nên đây
cũng không phải là giải pháp hay.
Theo đạo Phật, chúng ta không nên kìm nén, cũng không để cho cơn giận
thể hiện một cách tự do, mà chúng ta nhận diện nó ôm lấy nó với tâm yêu
thương của mình. Mỗi khi nổi giận, chúng ta phải ý thức rõ là sự tức
giận đang nảy sinh, nhận diện nó một cách trung thực chứ không nên giả
vờ như là chúng ta không có tức giận gì cả. Chúng ta nhận diện cơn giận
của mình, thừa nhận sự hiện hữu của nó, đồng thời giữ cho tâm mình được
an tĩnh bằng cách tập trung vào hơi thở, thở nhẹ và sâu, sau đó trải
lòng từ bi đến cơn giận của mình, dùng tình thương để ôm ấp cơn giận,
chứ không phải là kìm nén nó, và nhìn thật sâu vào bản chất của cơn
giận, quán chiếu về những hậu quả khổ đau mà sự tức giận có thể gây ra
cho mình và người. Khi chúng ta ôm cơn giận vào lòng với tâm thương yêu
như thế, chúng ta cũng có thể trải lòng thương yêu đến người đã khiến
cho ta nổi giận. Chúng ta có thể quán tưởng rằng, chính người đó cũng
đang đau khổ, đang có những vấn đề bất ổn ở trong lòng, tại vì họ không
biết cách giải quyết nên mới có những hành xử không phù hợp với mình, vì
thế họ đáng thương hơn là đáng giận. Với cách thức này thì cơn giận của
chúng ta sẽ dần dần được chuyển hóa, năng lượng của cơn giận ấy sẽ
không còn nữa, thay vào đó là năng lượng của sự tỉnh thức và lòng thương
yêu, thương yêu chính mình và thương yêu mọi người.
Để chế tác năng lượng giúp chúng ta điều phục và chuyển hóa sự tức
giận, Đức Phật dạy chúng ta tu tập hạnh nhẫn nhục. Thực hành hạnh nhẫn
nhục có nghĩa là chúng ta luôn giữ cho tâm mình được bình lặng, chừng
mực, không phản ứng mạnh, không chống đối lại trước sự công kích, làm
nhục, gây hại của người khác, mặc dù chúng ta đủ khả năng để phản kháng.
Khi nhẫn nhục như thế, lòng chúng ta không khởi lên oán hận, thù ghét,
cũng không có sự đè nén, gồng ép mà luôn cảm thấy thanh thản và tràn
ngập lòng thương yêu, tha thứ và bao dung. Nhẫn nhục sẽ giúp chúng ta
tránh được sự xung đột, không gây ra những lỗi lầm đáng tiếc do sự nóng
giận thúc đẩy để rồi ân hận suốt đời. Nhẫn nhục giúp hóa giải sự thù
hận, tạo lập tình thương yêu và mối quan hệ thân thiết, hòa hợp giữa
người với người.
Tu tập tâm từ bi, thương yêu bản thân mình và thương yêu mọi người
cũng là một giải pháp tốt để điều phục và chuyển hóa sự tức giận. Để
nuôi lớn tâm từ bi của mình thì trước hết chúng ta phải trải tâm từ bi
đến những người thân yêu nhất của mình, luôn luôn thương yêu họ, đối xử
ân cần, hòa nhã với họ và tìm cách đem lại niềm hạnh phúc cho họ, tránh
những hành vi, những lời nói, hay việc làm có thể làm tổn thương họ, làm
cho họ đau khổ. Sau đó chúng ta nới rộng dần đối tượng thương yêu của
chúng ta, nới rộng dần đến những người xa lạ, những người đã và đang làm
cho ta đau khổ, làm cho ta giận hờn. Với tâm từ bi, luôn muốn đem lại
hạnh phúc, an vui cho người khác thì hạt giống của sự tức giận ở trong
ta sẽ không còn có cơ hội nảy sinh, không còn có dịp để biểu hiện vì
chúng ta không bao giờ muốn người khác phải đau khổ vì mình.
Luôn nhìn vào điểm tốt, vào những phẩm chất tích cực, lành mạnh của
người khác cũng là cách để chúng ta nuôi dưỡng tâm từ bi của mình đối
với người khác. Như trong kinh Diệt trừ phiền giận, Tôn giả Xá
Lợi Phất đã khuyên mọi người rằng: Nếu có một ai đó mà hành động không
dễ thương nhưng lời nói lại dễ thương, thì chúng ta đừng để tâm nghĩ tới
hành động của người ấy mà chỉ nên chú ý tới lời nói dễ thương của người
ấy, để có thể dứt trừ sự phiền giận của mình. Nếu có một ai đó mà hành
động không dễ thương, lời nói không dễ thương nhưng trong tâm vẫn còn có
chút dễ thương, thì ta đừng nên để tâm nghĩ tới hành động và lời nói
không dễ thương của người ấy mà hãy nên chú ý tới cái chút ít dễ thương
còn có trong tâm người ấy thôi để có thể dứt trừ được sự phiền giận của
mình.
Bên cạnh đó, việc thường nghĩ đến những hậu quả tiêu cực, những khổ
đau do sự tức giận gây ra cho mình và người cũng là một biện pháp có thể
chuyển hóa được hạt giống giận hờn ở trong tâm chúng ta. Tất cả mọi
người đều thừa nhận rằng, không ai muốn khổ đau, không ai muốn mình lâm
vào cảnh bất hạnh. Mà như chúng ta đã biết, sự tức giận thường gây khổ
đau cho cả người tức giận lẫn đối tượng của sự tức giận đó. Nếu đối
tượng của sự tức giận là chính bản thân mình thì người ta thường có
những hành động tự hủy hoại, tự nguyền rủa bản thân. Điều này khiến cho
họ đã khổ lại càng khổ thêm. Nếu đối tượng của sự tức giận là người khác
thì người ta thường có xu hướng muốn làm hại người đó, muốn khiến cho
người đó phải nếm mùi khổ đau, bất hạnh. Và chính khi mình ôm lòng giận
hờn, trước khi chúng ta có thể làm cho người khác đau khổ thì bản thân
ta cũng đã bị lửa sân hận đó thiêu đốt. Như thế thì cả mình và người đều
khổ đau, chứ đâu có lợi ích gì. Không những thế, sự tức giận còn thúc
đẩy chúng ta làm những việc bất thiện, tạo những nghiệp nhân bất thiện,
và những nghiệp nhân ấy sẽ lôi kéo chúng ta vào vòng sanh tử khổ đau.
Nếu như mỗi khi có sự tức giận nổi lên, chúng ta ôm cơn giận vào lòng
với tâm thương yêu và nghĩ đến những hậu quả do sự nóng giận gây ra như
thế thì chắc chắn cơn giận của chúng ta sẽ dần dần biến mất.
Thêm vào đó, học tập theo những tấm gương sáng về hạnh nhẫn nhục cũng
giúp cho chúng ta nuôi lớn sức mạnh nhẫn nhục của mình, nhờ vậy mà có
thêm năng lượng để làm chủ và chuyển hóa sự tức giận của mình. Nếu là
người Phật tử thì Đức Phật và các vị Bồ tát là những tấm gương nhẫn nhục
sáng ngời để cho chúng ta noi theo. Trong một câu chuyện tiền thân của
Đức Phật, lúc đó Ngài là tiên nhân Sằn Đề, dù bị vua Ca Lợi cắt da, xẻo
thịt, chặt hết tay chân nhưng tiên nhân vẫn an nhẫn, vẫn không chút giận
hờn. Chính lòng từ nhẫn này mà tiên nhân Sằn Đề đã cảm hóa được vua Ca
Lợi, đưa vua trở về với chánh đạo. Và còn rất nhiều những mẩu chuyện,
những tấm gương sáng về hạnh nhẫn nhục khác nữa, rất đáng để chúng ta
học tập.
Dù có nhiều biện pháp để điều phục và chuyển hóa cơn giận, nhưng
chúng ta không thể nào bỏ qua sự thực tập chánh niệm được. Nhờ có chánh
niệm chúng ta mới đủ tỉnh giác để nhận diện cơn giận của mình, nhờ có
chánh niệm chúng ta mới làm chủ được cơn giận, mới biết cách ôm cơn giận
vào lòng với tâm từ ái. Chánh niệm soi sáng cho chúng ta trong quá
trình tu tập hạnh nhẫn nhục và tâm từ bi. Nếu thiếu chánh niệm thì chúng
ta khó lòng chuyển hóa được hạt giống giận hờn ở trong tâm thức của
mình. Để nuôi lớn năng lượng chánh niệm của mình, chúng ta cần phải thực
tập thường xuyên và liên tục. Chúng ta có thể dùng phép đếm hơi thở để
duy trì sự chánh niệm, cũng có thể dùng danh hiệu Phật hoặc danh hiệu Bồ
tát để duy trì chánh niệm,... Mỗi người hãy chọn cho mình một phương
pháp thích hợp để tu tập chánh niệm.
Như vậy, mặc dù giận là một hạt giống tiềm tàng ở trong tâm thức của
tất cả chúng ta, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể điều phục và chuyển hóa
nó nhờ vào những pháp tu mà Đức Phật đã chỉ dạy. Không một ai trong
chúng ta muốn khổ đau, vì thế chúng ta đừng để cho cơn giận thiêu đốt
bản thân mình và gây đau khổ cho người khác. Cầu mong mọi người đủ tỉnh
giác để nhận diện và chuyển hóa cơn giận của mình.