Em là một thiếu
niên, quả tim chứa đầy máu nóng, mỗi khi bị ai nhục mạ
máu trong người sôi lên, toàn thân nóng rực, rồi em muốn
trả thù bằng cách nào cho đã cơn giận dữ. Hoặc khi suy
nghĩ sắp làm một việc gì, lòng em nóng nảy bồng bột muốn
làm trong chốc lát cho xong.
Sự nóng nảy và nông nỗi ấy đã
nhiều lần khiến em phải hối hận và đau khổ. Lắm lúc
em cũng muốn bình tĩnh lại, nguội đi một chút, nhưng khi
gặp việc rồi cũng chứng nào tật ấy. Vì muốn giúp em một
phương tiện để tự chủ lấy mình, tôi xin giới thiệu em
HẠNH NHẪN NHỤC do đức Thế Tôn đã dạy.
Nhẫn nhục không có nghĩa là ươn
hèn khiếp nhược, khom lưng cúi đầu trước mọi hành động
bạo tàn của người mà là kiên gan bền chí nhịn chịu mọi
sự mạ nhục, sự khó khổ, sự khen ngợi cũng như sự thắng
thế, để hoàn toàn làm chủ lấy mình, để sau rồi xây dựng
lại họ.
Muốn nhịn chịu được sự nhục
mạ, em nên nghĩ thế này: người mắng ta, vì tại ta làm quấy
hay vô cớ tự họ đặt điều?
Nếu ta làm quấy nên họ mắng thì
điều ấy rất đáng, còn gì mà phải giận trách. Ðã không
giận trách là chớ, mà ta lại phải xin lỗi người là khác.
Vì tại ta gây nhân nên họ mới trả quả. Người gây nhân
mới là người đáng tội. Như hôm nào đó, em đứng trước
sân, bỗng nhiên con Vện rượt con Mèo chạy ngang qua em. Mèo
liệu chạy không kịp, đứng lại thủ thế. Vện vừa nhào
tới, Mèo vớ cho một cái xể mặt. Trước cảnh đó, em nên
trách Mèo hay trách Vện? Cũng thế, ta lầm lỗi bị người
mạ nhục, thì nên tự trách, không nên oán giận người. Có
thể mang ơn họ là khác, vì họ cho ta một bài học xứng
đáng để nhớ mãi mà tránh.
Nếu ta không làm điều gì quấy,
vô cớ tự họ bịa chuyện để mạ nhục ta, ta nên nghĩ:
Người ấy không biết lẽ phải quấy, họ đã mất hết trí
khôn, là một kẻ cuồng không khác, ta chỉ nên thương xót
hơn là giận trách. Hơn thua với kẻ cuồng thì ta cũng cuồng
nốt. Hơn nữa, nếu em thấy là phải mà bị họ mạ nhục,
em cứ lặng im giữ cái phải của em. Nếu em mắng chửi lại
họ, thì em cũng quấy như họ. Như có anh chàng mặc bộ đồ
trắng muốt đi trên lộ, gặp bọn chăn trâu đang chơi bùn,
mình mẩy lem luốc. Chúng ghét cái trắng sạch của anh, nên
hốt bùn vãi anh. Lúc đó anh nên chạy, hay nên hốt bùn vãi
lại chúng?
Nếu anh muốn giữ cho tròn trắng
sạch, cố nhiên anh phải chạy. Cũng vậy, muốn toàn vẹn
lẽ phải, em nên nhịn kẻ quấy, đợi qua cơn nóng giận của
họ, em sẽ phân giải thì kết quả hơn.
Hoặc giả em là người tốt, kẻ
xấu thấy ganh ghét em, họ đến mạ nhục em, khi ấy em nên
coi lời mạ nhục như cơn gió thoảng, không cần chống đối.
Kẻ mang việc xấu đến; họ sẽ tự chịu xấu lấy. Phật
dạy: "Kẻ ác hại người hiền, như ngửa mặt lên trời
phun nước bọt, nước bọt không tới trời, trở lại rơi
trên mình, như ngược gió tung bụi, bụi chẳng tới người,
trở lại làm nhơ mình..." -- (Kinh Tứ Thập Nhị Chương)
Khi bị mạ nhục, nếu em không dằn
được cơn nóng giận, tức nhiên em chửi mắng đánh đập
lại họ. Rồi cứ thế mãi, họ vay, em trả; vay trả, trả
vay không bao giờ dứt. Như Xoài mắng Ổi, Ổi đánh Xoài.
Xoài tìm cách trả thù, Ổi lo phương báo oán, oán thù không
biết bao giờ hết. Chi bằng ta áp dụng câu: "Oan gia nên
mở không nên kết" (Khổng Tử) hoặc câu: "Lấy
ân báo oán, oán liền tiêu diệt" (Phật dạy),
thì nhẹ nhàng rảnh rang biết mấy.
Tuy nhiên, nói thế em sẽ ngờ rằng:
Nhịn họ e họ sẽ cho mình là khiếp nhược? - Không! Không
phải thế đâu! Em không nhớ Hàn Tín chịu lòn trôn tên du
đãng tại chợ Hoài Âm đó sao? Chịu nhục như vậy mà sau
này ai dám chê Hàn Tín là khiếp nhược? Nếu có, ấy chỉ
là bọn vũ phu thiếu trí mà thôi. Em là người cao thượng
có chí lớn, em nhịn những lời nhục mạ của bọn bất lương,
không phải vì em sợ họ mà chính vì cái chí lớn của em.
Như em có cái chén kiểu quí, có người đem muỗng dừa hay
bát sành đến chọi thử với chén quí của em. Khi ấy, em
nên chọi hay nên nhịn thua họ?
Thảng hoặc, em cho rằng nhịn họ
để bảo vệï tính tốt, lẽ phải và chí lớn của mình,
để mặc tình họ gây tội ác, như vậy tỏ ra mình ích kỷ
tiêu cực, không có tinh thần xây dựng cho người? Không phải
nhịn họ là ích kỷ đâu em! Nhịn là phương pháp lợi người
toàn vẹn. Vì khi người ta nóng mới thóa mạ em, khi ấy em
cũng nóng, chống đối lại họ. Hai cái nóng cùng gặïp nhau
thì phải nổ. Như vậy khi nóng giận chống đối người,
không có nghĩa là xây dựng họ, mà chính là gây oán thù.
Nếu ai nói: "Tôi chống lại là vì tôi thương, muốn cải
thiện giùm họ", ấy là lấy lời nhân nghĩa để che đậy
cái tính xấu nóng nẩy của mình.
Chẳng những ta nhịn chịu sự nhục
mạ, mà còn phải nhịn chịu sự khó khổ. Bởi vì con người
sanh trên đời, không phải đến đâu cũng gặp toàn tháp ngà
và nhung gấm, mà phải đương đầu với phong ba bão tố. Nguời
có sức nhịn chịu được những trở ngại mới mong đạt
được kết quả tốt đẹp cao quí. Bằng không nhịn được,
dễ sanh nản lòng thối chí. Dù người có sức mạnh cử nổi
trái tạ ngàn cân, có tài chọc trời khuấy nước, mà không
có chí kiên nhẫn, khi gặp sự thất bại dồn dập đến mình
thì nhăn mày, héo mặt, con người ấy không làm nên việc
gì đáng kể. Trái lại, người yếu đuối, tài lực tầm
thường mà bền gan chịu đựng, mỗi lần vấp ngã chỉ xem
đó là một kinh nghiệm, càng thất bại nhiều thì kinh nghiệm
càng giàu, chí càng dẻo dai bền vững, con người thế ấy
không việc gì làm chẳng được. Có vị Tỳ-kheo hỏi Phật:
"Cái gì mạnh hơn cả?" Phật dạy: "Nhẫn nhục mạnh
hơn cả."(Kinh Tứ Thập Nhị Chương) Thật vậy, chỉ có
người nhịn chịu được mọi khó khăn, vượt qua mọi trở
ngại mới mong lập được sự nghiệp vĩ đại trên đời.
Bị nhục mạ, gặp cảnh trở ngại
tuy khó nhịn, nhưng người ta dễ biết đề phòng, nên có
thể nhịn được. Ðược ngợi khen, gặp việc thắng thế
là điều tốt, thỏa thích ý mình, nên ít ai để ý dè dặt,
do đó mặc tình tâm phóng túng, gây họa rất to. Như xe vào
đường hiểm nguy không lật, mà thường lật ở đường thẳng.
Người bị nhục mạ nhịn không
được cơn tức giận, nên gây tai họa, kẻ gặp cảnh trở
ngại, nhịn không được lòng buồn nản, nên bỏ hư hỏng
công việc, ta được ngợi khen, được thắng thế, nếu không
nhịn được lòng tự đắc của mình, nên dễ sinh ngã mạn
khiến mọi người đều ghét. Như trò Kiêu lâu nay tuy học
dở mà nói năng nhỏ nhẹ khiêm tốn, nên được cả lớp
ai cũng thương. Một hôm đến giờ toán, thầy giáo cho bài,
may sao anh làm rồi sớm lại trúng, khi các bạn anh làm chưa
rồi. Thầy giáo thấy thế khen ngợi anh trước chúng bạn.
Có lẽ đây là lần thứ nhất, Kiêu được hơn chúng bạn
và thầy khen, mắt anh sáng lên, nhìn chúng bạn thấy họ tầm
thường quá. Từ đó về sau, ai trông thấy Kiêu không còn
là một trò khiêm tốn dễ thương, mà là đứa bé khinh mạn
đáng ghét.
Khi biết nóng giận là tính dữ,
nản chí là nết hư, thì ngã mạn cũng là tật xấu. Nhưng
khó trị nhất là ngã mạn, vì ta không thể biết được nó
khởi tự bao giờ, chỉ có kẻ khác biết thôi. Phật dạy:
"Có thế lực mà không ỷ mình là khó." Muốn nhịn
chịu được sự khen ngợi, ta nên nghĩ thế này:
Tiếng ngợi khen của người đời
ít khi đúng sự thật. Hoặc họ muốn làm đẹp lòng ta để
nhờ ta giúp một việc gì, nên họ khen? Hoặc họ khen là để
gợi tính hiếu thắng, tự cao của ta, đặng đưa ta về chỗ
hư hèn? Hoặc vì nể ta, khen cho ta được vừa ý... Tất cả
sự khen ấy đều không đúng sự thật, đã không đúng sự
thật thì có gì mà ta mừng, tự đắc?
Nếu người khen biết được ta,
và trăm phần trăm đúng sự thật, thì ta nên nghĩ: Sự thành
công tốt đẹp ấy không phải tài của ta, mà do phước lành
đời trước còn lưu lại. Ðã do phước lành mà được việc,
khi được ta cần phải gieo giống phước lành nhiều hơn để
sau này khỏi mất, mà tính tự cao, ngã mạn là thứ thuốc
độc làm ung tất cả mầm phước đức, ta cần phải tránh.
Người gặp những trường hợp
trên mà không nhẫn nhục thì sau sanh hối hận. Như Tý bị
Sửu mắng, không dằn được cơn nóng, Tý đánh Sửu trọng
thương. Anh Sửu trông thấy, nóng lòng vì em, chụp gốc cây
đập Tý lỗ đầu. Rốt cuộc cả hai đều trọng bệnh và
cùng vào bệnh viện. Như câu cách ngôn Tây phương: Sống vì
lưỡi kiếm, chết vì lưỡi kiếm (Qui vit par l’épée, meurt
par l’épée).
Bao nhiêu sự buồn khổ thời gian
Tý nằm trong bệnh viện, có phải tại ai có ác ý muốn hại
Tý chăng? Hay chính tự Tý chuốc lấy? Sự thực không ai làm
khổ mình. Nếu thắng được cơn giận dữ, làm gì Tý phải
nằm trong bệnh viện thế này. Cho biết mọi khổ đau đến
với mình phần nhiều là tại mình không nhịn được lòng
nóng nảy bồng bột của mình mà ra. Như ngài Thích-đề-bà-na
hỏi Phật: "Vật gì giết an lạc? Vật gì giết vô ưu?
Vật gì gốc của độc, nuốt hết tất cả thiện?" Phật
đáp: "Sân hận giết an lạc. Sân hận giết vô ưu. Sân
là gốc của độc. Sân nuốt tất cả thiện."
Chẳng những thế, người không
nhẫn ít khi làm chủ được mình mà thường bị ngoại cảnh
chi phối. Như Hận không muốn gây sự với Manh nhưng Manh khiêu
khích, không chịu nổi cơn nóng giận, Hận chửi đánh ẩu
đả. Thế rồi, cả hai cùng chịu khổ. Hoặc như Tốc muốn
học đến cử nhân nhưng thi trung học rớt vài phen, thối
chí anh muốn trở về cày ruộng... Những người như thế
đều bị hoàn cảnh lung lạc, không có chí vững bền tự
chủ.
Người biết nhẫn dù gặp việc
lớn cũng biến thành nhỏ, dữ hóa hiền, không mấy khi phải
hối hận, tâm thường an lạc. Phật dạy: "Nếu có người
trí ưa tu nhẫn nhục, người ấy dáng điệu hòa nhã, hằng
tươi tỉnh, ưa vui cười, mọi người trông thấy đều hoan
hỉ, nhìn không biết chán..." -- (Kinh Ưu-bà-tắc, phẩm Nhẫn
Nhục.)
Lại nữa, người hay nhẫn nhục
là đã tạo cho mình một nghị lực phi thường, thắng cả
nội tâm và ngoại cảnh. Phật dạy: "Người hay nhẫn nhục
mới đáng gọi là bậc hữu lực đại nhân." (Kinh Phật
Di Giáo) Thật vậy, bậc đại nhân bao giờ cũng kiên nhẫn,
bình tĩnh trước mọi hoàn cảnh. Chỉ có bọn vũ phu mới
nóng nảy hấp tấp, làm việc theo nộ khí nhất thời.
Xét qua sự nhẫn nhục, em đã thấy
rõ chỗ quí, tiện và lợi hại thế nào rồi. Giờ đây mời
em bắt tay vào việc tập luyện hạnh nhẫn nhục. Có thực
tập em mới thấy sự lợi ích thiết thực của nó. Ðối
với tuổi thiếu niên mà thiếu nhẫn nhục thì không mong thành
công, lập nghiệp gì cả. Bởi vì trong lúc thiếu thời, sống
về tình cảm hơn lý trí, nên phải tập nhẫn nhục để hạn
chế bớt sự sôi nổi bồng bột trong lòng.
Hơn nữa, tuổi thiếu niên em chưa
từng nếm mùi cay chua của cuộc đời - nếu có cũng chút
ít thôi - nên kinh nghiệm đời em chưa có, vì thế tâm em dễ
hăng hái, cũng dễ chán nản. Tập nhẫn nhục sẽ giúp em có
đủ thì giờ cho lý trí làm việc, nhẫn nhục sẽ tập cho
em có tính bền dẻo khi va chạm cuộc đời. Vì thế đời
niên thiếu của em rất cần có nhẫn nhục.
Muốn đạt được hạnh nhẫn nhục,
em cần phải quán từ bi. Vì có nước từ bi mới dập tắt
được ngọn lửa nóng giận. Từ bi sẽ giúp em hăng hái hoạt
động, kiên nhẫn vượt mọi khó khăn để thành công trên
công trình lợi tha viên mãn.