Ca dao Việt Nam có câu:

"Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn".

Có thể nói, từ bao đời nay hoa sen đã trở thành một hình tượng đặc biệt trong văn hóa của người Việt Nam. Trên khắp những nẻo đường ở thôn quê Việt Nam bạn có thể dễ dàng nhìn thấy những đầm hoa sen rộng, xanh và hồng thắm sắc hoa. Hoa sen đã đi vào lòng người Việt, vì thế, khi ngắm hoa bạn sẽ như nhận ra hình ảnh con người Việt Nam - giản dị, hiếu hòa và sáng trong.

Sen gồm có lá, nụ, hoa, hạt và thân rễ. Lá sen có hình dạng tròn nổi trên mặt nước, nụ hoa búp và chụm lại ở đầu, vươn cao, e ấp như một thiếu nữ đang ở độ tuổi xuân thì. Hoa sen thường có các màu phổ biến như trắng, hồng, tím thẫm, vàng,...Quả ở trung tâm hoa chứa các hạt sen còn được gọi là bát sen. Thân rễ (ngó sen) thì mọc dưới các lớp bùn trong ao, hồ hay sông. Mặc dù sinh trưởng trong bùn lầy nhưng hoa sen lại có khả năng làm lắng đục cho dòng nước. Đặc biệt, từ khi nở đến lúc tàn hoa không hề bị ong bướm vây quanh, vẫn luôn vươn lên dưới ánh mặt trời để tỏa hương thơm nồng nàn.

Trong Phật giáo phương Đông nói chung và Phật giáo Việt Nam nói riêng thì hoa sen đã trở thành biểu tượng của vẻ đẹp thần bí, huyền ảo và sâu kín. Hoa nở tượng trưng cho quá khứ, đài sen tượng trưng cho hiện tại và hạt sen tượng trưng cho tương lai, sự nối tiếp liên tục.

Đặc biệt, trong nghệ thuật kiến trúc Việt Nam, nhất là trong Phật giáo thì hình ảnh hoa sen được lồng vào cấu trúc nhà mang ý nghĩa về sự giải thoát, giác ngộ Phật pháp. Những công trình tiêu biểu như chùa Một Cột ở Hà Nội, tháp Cửu phẩm liên hoa, chùa Bút Tháp ở Bắc Ninh...đều được trang trí hình tượng hoa sen.

Không chỉ vậy, hoa sen còn có một vai trò không nhỏ trong văn hóa ẩm thực Việt Nam. Người Việt dùng tâm sen để ướp thuốc, hương sen để ướp chè (trà), ngó sen để làm món ăn, hay lá sen để gói bánh, gói cốm...giúp mang lại một mùi thơm thật đặc biệt.

Sen đã trở thành loài quốc hoa của Việt Nam. Sen thơm, hương dịu dàng, thuần khiết thật sự là biểu trưng tiêu biểu nhất cho văn hóa và con người Việt Nam.