Có vài người nghĩ rằng đạo
Phật quá cao siêu huyền bí, không thể thực hành được bởi những người
nam, nữ thông thường trong thế giới chúng ta hằng ngày, và nếu muốn trở
thành một phật tử chân chính thì người ta cần phải từ bỏ cuộc đời này để
rút lui vào một tu viện hay đến một nơi nào yên tĩnh.
|
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet) |
Ðấy là một quan niệm sai lạc đáng buồn
do sự thiếu hiểu biết về giáo lý Phật. Người ta thường đi đến những kết
luận sai lầm và vội vã, sau khi tình cờ nghe hay đọc một cái gì về Phật
giáo do một tác giả không hiểu thấu vấn đề, đưa ra một quan niệm thiên
lệch và chủ quan về Phật giáo. Giáo lý Phật không phải chỉ cốt dành cho
Tăng lữ trong tu viện, mà còn cho những nam nữ cư sĩ sống trong gia
đình. Bát chánh đạo, một lối sống theo Phật giáo, là dành cho tất cả
không phân biệt.
Không phải mọi người trên thế giới đều
có thể đi tu hoặc ẩn dật trong hang động hay rừng núi. Ðạo Phật dù cao
cả trong sáng đến đâu, cũng sẽ vô dụng đối với nhân loại nếu đại chúng
không thể thực hành được trong đời sống hằng ngày. Nhưng nếu hiểu đúng
tinh thần Phật giáo (chứ không phải chỉ hiểu danh từ), chắc chắn ta có
thể thực hành lời Phật dạy trong khi vẫn sống đời thường.
Có một số người thấy dễ dàng tu theo
Phật nếu được ở một nơi xa xôi hẻo lánh tách biệt với xã hội. Cũng có
người lại thấy sự ẩn dật đó làm cho họ chán ngán buồn bã cả thể chất lẫn
tâm thần, do vậy nếp sống ấy không giúp ích gì cho sự phát triển đời
sống tri thức và tâm linh họ.
Sự ẩn dật chân chính không có nghĩa là
thân xác phải xa lánh hẳn thế gian. Tôn giả Xá-lợi-phất (Sariputta) đệ
tử chính của Phật, nói rằng một người có thể sống trong rừng chuyên tu
khổ hạnh mà tâm vẫn đầy những tư tưởng nhiễm ô bất tịnh, trong khi một
người khác có thể sống trong làng mạc hay thị thành, không thực hành ép
xác, mà tâm lại trong sạch không cấu uế. Trong hai người ấy, tôn giả Xá
lợi phất bảo, người sống đời trong sạch giữa làng mạc thị thành nhất
định là cao cả hơn người sống ở rừng nhiều[1].
Quan niệm thông thường cho rằng muốn
theo giáo lý Phật người ta phải lánh đời, là một quan niệm sai lầm.
Trong văn học Phật giáo, có rất nhiều chỗ nói đến những người nam nữ
sống đời gia đình bình thường mà vẫn thực hành một cách hiệu quả những
gì Phật dạy, và thực chứng Niết-bàn. Du sĩ Vacchagotta (mà ta đã gặp
trong chương về Vô ngã), một hôm hỏi Phật có nam nữ đệ tử nào của Ngài
sống đời sống gia đình, mà được kết quả nhờ theo giáo lý Ngài, đạt những
trạng thái tâm linh cao siêu không. Phật trả lời không phải chỉ có một
hai người, một trăm, năm trăm, mà còn nhiều hơn thế nữa, những người nam
và nữ cư sĩ sống đời gia đình đã theo giáo lý Ngài một cách hiệu quả và
đạt được những trạng thái tâm linh cao siêu [2].
Ðối với một số người, có thể là điều
thoải mái êm dịu khi sống đời ẩn dật trong một nơi yên tĩnh, xa hẳn ồn
ào phiền tạp. Nhưng chắc chắn thật là can đảm, đáng ca ngợi hơn, những
ai thực hành Phật giáo mà vẫn sống giữa đồng loại, giúp đỡ họ và làm lợi
ích cho họ. Có lẽ trong vài trường hợp sẽ có ích cho một người nếu sống
ẩn dật một thời gian để trau dồi tâm ý và tính tình - như tập luyện
trước về đạo đức tri thức và tâm linh - để về sau có đủ khả năng giúp đỡ
đồng loại. Nhưng nếu một con người sống suốt đời trong cô độc chỉ nghĩ
đến hạnh phúc và "cứu rỗi" cho riêng mình, không quan tâm đến đồng loại,
thì điều này chắc chắn không phù hợp với giáo lý Phật vốn căn bản trên
tình thương, từ bi và sự giúp đỡ kẻ khác.
Bây giờ ta có thể hỏi: "Nếu một người có thể theo Phật giáo trong khi sống đời sống cư sĩ thế tục, thì Phật lập đoàn thể Tăng-già (Sangha) làm gì?".
Ðoàn thể Tăng-già này tạo cơ hội cho những ai muốn hiến đời mình không
những cho sự phát triển tri thức và tâm linh của riêng mình, mà còn để
giúp ích kẻ khác. Một cư sĩ có gia đình khó mà hiến trọn đời mình phụng
sự đồng loại, trong khi một vị Tăng, vì không có nhiệm vụ gia đình hay
một ràng buộc nào của thế tục, có thể hiến trọn đời mình "vì lợi ích cho nhiều người, vì an lạc hạnh phúc của nhiều người"
theo lời khuyên của Phật. Chính vì thế mà trong quá trình lịch sử, tu
viện Phật giáo không những là một trung tâm đào luyện tâm linh, mà còn
là một trung tâm học thuật và văn hóa.