Trên 8 cửa ở tầng 1 của tháp Báo Ân còn treo 8 cuốn thư được đúc bằng đồng, mỗi cuốn nặng 250 kg, có chạm nổi các thi phẩm - thiền kệ của các bậc cao tăng Việt Nam đương đại. Đây cũng là ngôi chùa cổ có nhiều tượng Phật bằng đồng nhất hiện nay.

 

Ảnh: LX

 

Độc đáo móng treo, gạch vồ…

 

Những pho tượng Phật trong tháp Báo Ân được kiến tạo theo 3 dạng kết cấu, tỉ lệ với các tầng của tháp, từ chiều cao đến trọng lượng: Có 40 tượng Phật cao 1,55m, nặng 300kg; có 32 tượng Phật cao 1,15m, nặng 200kg; 32 tượng Phật cao 0,67 m, nặng 100kg. Xung quanh bảo tháp còn tôn trí 4 tượng Thiên Vương, trong đó Đông phương Trì Quốc Thiên Vương; Nam phương Tăng Trưởng Thiên Vương; Tây phương Quảng Mục Thiên Vương; Bắc phương Đa Văn Thiên Vương, đều bằng đá, cao 3,50m.

Nằm trên khuôn viên rộng lớn rợp bóng cây, chùa Bằng - nơi có tháp Báo Ân (tại phường Hoàng Liệt, quận Hoàng Mai, Hà Nội) là một trong những ngôi chùa cổ xưa của Thăng Long ngàn năm văn hiến.

 

Xưa kia, ngôi cổ tự này có tên là Linh Tiên tự. Dựa trên tấm bia "Tu tạo Linh Tiên tự bi ký" được khắc vào tháng 11 năm Đinh Tỵ niên hiệu Hoằng Định thứ 18 (năm 1617) thì chùa được trùng tu do Thiền sư Huệ Nguyên - Nguyễn Văn Tông chủ trì. Và theo tấm bia "Linh Tiên tự ký", chùa Bằng xưa được trùng tu lớn nhất vào năm 1654 do Thiền sư Tự Huệ Quảng chủ trì với sự phát bồ đề tâm dâng cúng tiền của gia đình ông bà Ngô Vĩnh Đăng tự Chân Sinh, Lưu Thị Lý hiệu Diệu Minh xây toà tiền đường, thiêu hương, thượng điện và các công trình khác.

Cho đến ngày nay, chùa Linh Tiên xưa còn lưu giữ được một số công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo từ hàng thế kỷ trước như toà Tam bảo, nhà Tổ, nhà Mẫu, khu tháp mộ, bia đá, chuông đồng thống đá. Trong đó, chuông đồng của chùa Bằng xưa nổi danh cả trong câu ca lưu truyền trong dân gian: "Chuông Bằng, trống Lủ, mõ Đình Công, cồng làng Sét". Ấy là quả Đại hồng chung (chuông chiêu mộ) được đúc tháng 6 niên hiệu Minh Mệnh thứ 18 triều Nguyễn, năm Đinh Dậu 1837. Đây là quả chuông to nhất thời bấy giờ.

 

Thống đá vốn được dùng ngâm gạo làm oản cúng Phật, trên thân thống được khắc chữ "Tâm" lớn, dưới viết các bài kệ dạy đệ tử tỏ ngộ tâm tông của Phật tổ do Thiền sư Bất Trược Thủy - tự Như Liên soạn: "Trong thống nước thanh tịnh, trăng chìm/Cội nguồn chẳng biết đi tìm uổng công/Chân như ai ngộ tính không/Vê tròn phúc tuệ nối dòng Như Lai" (tạm dịch). Trên chiếc thống cổ ghi niên đại tạo tác vào mùa Hạ niên hiệu Bảo Thái thứ 4 triều vua Lê Dụ Tông (Quý Mão - 1723) do người xã Phù Ủng, huyện Đường Hào, Hồng Phủ, Hải Dương cúng tiến.

Ngay toà thượng điện (điện thờ Tam Bảo), vốn là công trình chính của toàn bộ cảnh quan ngôi chùa cổ, người ta đã phát hiện cách xây dựng độc đáo của tiền nhân với hệ thống "móng treo" rất đặc biệt. Phía bên trong lòng móng có hàng trăm viên gạch vồ từ thế kỷ 15 - 16. Năm 1945 có đợt trùng tu lại chùa sau khi bị chiến tranh tàn phá nhưng đợt trùng tu ấy cũng chỉ thay phần mái gỗ lợp ngói thành bê tông, còn hệ thống tường móng vẫn được giữ nguyên như đợt đại trùng tu theo bia "Linh Tiên tự ký".

Chỉ riêng hệ thống gạch móng của tòa thượng điện đã là một tài sản vô giá về mặt lịch sử, gắn liền với sự phát triển của Hà Nội ngàn năm mà hiện nay rất ít công trình kiến trúc Phật giáo còn loại gạch móng như ở ngôi chùa cổ này. Không những thế, ngôi nhà thờ Tổ cũng được tạo dựng bằng gỗ lim với dáng vẻ độc đáo của kiến trúc Việt cổ với hệ thống 6 hàng cột. Trên tấm bia cổ bằng đá được tạo dựng năm Long Đức thứ 3 (năm Giáp Dần 1734 ) có ghi lại công đức của thiền sư sa di giới Thích Tính Tuyên, trụ trì chùa Bằng Liệt và Quang Ân (Thanh Liệt) đã phát tâm xây dựng cầu đá Quang Bình để nhân dân thuận tiện qua lại. Cây cầu bê tông phía trước chùa hiện nay chính là hậu thân của cầu đá Quang Bình khi xưa.

 

Kỳ quan tòa tháp Báo Ân cao nhất  Việt Nam

Trong vườn ngôi chùa hiện còn 6 ngôi tháp cổ thờ chư vị tổ sư và giác linh, trong đó có những ngôi tháp cổ như Linh Quang (thờ Thiền Sư Tính Tuyên), Từ Quang (thờ thiền sư Chiếu Sửu - Trí Điển). Nổi bật nhất trên khuôn viên rộng lớn, thanh tịnh của ngôi chùa cổ có lẽ chính là tòa tháp Báo Ân cao 45m. Thầy Thích Bảo Nghiêm (Trụ trì chùa Bằng) cho hay, với tinh thần Phật giáo kế thừa ý nghĩa của Tháp Báo Thiên thời Lý (là một trong "An Nam Tứ Đại khí") do Thiền sư Không Lộ đúc, bao gồm: chuông Quy Điền, tháp Báo Thiên, tượng Quỳnh Lâm (tượng Di Lặc) và vạc Phổ Minh, đến nay đều đã không còn, nên bảo tháp Báo Ân đã được xây dựng để thể hiện tinh thần tri ân, báo ân của người con Phật đối với những bậc đã kế thừa sự nghiệp của chư Phật và của các thế hệ cha ông.

Điều đặc biệt là Bảo tháp Báo Ân được thiết trí theo hình Tháp Bát giác (theo giáo lý Bát Chính Đạo) với kiến trúc cửa tháp mở ra theo 4 phương: Đông, Tây, Nam, Bắc. Chỉ riêng phần móng của tòa bảo tháp đã sâu tới 45m với 9 trụ đỡ, mỗi trụ có đường kính 1m. Riêng phần thân tòa tháp cũng cao 45m, tượng trưng cho 45 năm thuyết pháp của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni (theo quan niệm của Nam truyền). Đặc biệt, phần ngọn bảo tháp được làm bằng đồng nặng 1,3 tấn, độ cao 9,66m. Tính từ mặt tháp lên đỉnh cao tới 54,66m. Tháp gồm 13 tầng theo phẩm Phú chúc, kinh Niết Bàn (thuộc kinh điển Đại thừa).

 

8 cột trụ ngoài của tháp đều được làm bằng đá, chạm theo hình Long Phượng, tượng trưng cho khí âm dương hòa hợp với quan niệm âm dương hòa hợp vạn vật sinh thành. Tổng diện tích khu vực tháp lên tới 1.500m2, sân được lát bằng đá xanh vận chuyển từ Thanh Hóa.

Bên trong tòa bảo tháp tôn trí tới 104 pho tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni bằng đồng ngồi trên bệ đá, nhằm thể hiện trọn vẹn tinh thần bình đẳng trong giáo pháp của Đức Phật. Đó cũng là phương hướng giáo hóa chính yếu trong cuộc đời hoằng pháp của Ngài. Thầy trụ trì Thích Bảo Nghiêm cho hay, ý nghĩa này không ngoài mục đích để cho các bộ phái Phật giáo từ hàng xuất gia cho đến tại gia, nhất nhất đều có thể đến trước ngôi Bảo tháp chiêm bái, đảnh lễ.

 

Xác lập 2 kỷ lục Phật giáo

Đặc biệt, toàn bộ tầng 1 của ngôi tháp đều được ốp bằng đá vận chuyển từ Thanh Hóa, cao 7m. Trên 8 cửa ở tầng 1 của tháp Báo Ân còn treo 8 pho sách (cuốn thư) được đúc bằng đồng, mỗi cuốn nặng 250kg, có chạm nổi các thi phẩm - thiền kệ của các bậc cao tăng Việt Nam đương đại.

Ngay bên cạnh tòa bảo tháp cao 13 tầng là hình ảnh 18 pho tượng La Hán ngồi thẳng hàng, từng nét tượng đều sinh động và rõ nét. Mỗi khuôn mặt của La Hán đều thể hiện đầy đủ sắc thái, cảm xúc khác nhau về những nỗi đau, sự khổ ải đè nặng lên kiếp sống hàng ngày của chúng sinh đang trầm luân trong cõi luân hồi sinh tử. Những pho tượng này được kiến trúc theo dáng mẫu của các vị La Hán chùa Tây Phương (Hà Nội) và đó cũng chính là những vị Đại Đệ tử Phật qua các đời, theo sự truyền đăng của Thiền Tông.

Tiếp đó là tới Quan Âm viên, được tôn trí bởi 45 pho tượng khác nhau: chính thân, 32 hóa thân theo phẩm Phổ Môn trong kinh Diệu Pháp Liên Hoa và 12 đại nguyện Đức Quán Thế Âm Bồ Tát. Tất cả đều nhằm nói lên tinh thần cứu khổ, ban vui của Bồ Tát Quán Thế Âm cho tất cả chúng sinh trong thế giới này. Có thể nói, bảo tháp Báo Ân là sự kết hợp hài hòa giữa Phật giáo Nam truyền và Bắc truyền.

Bảo tháp Báo Ân đã được xác lập kỷ lục Tháp Phật giáo cao nhất Việt Nam năm 2007. Năm 2010, ngôi chùa cổ tiếp tục được xác lập kỷ lục thứ hai với danh phong Tháp có nhiều tượng Phật bằng đồng nhất Việt Nam. Ngôi chùa cổ Linh Tiên Tự - chùa Bằng nằm trong quần thể di tích đền thờ nhà hiền triết Chu Văn An, di tích miếu Thành Hoàng thờ đức Thánh Bảo Ninh Vương, đã tạo nên một cụm danh thắng với phong cảnh yên bình, thanh tịnh ngay giữa chốn đô thành Thăng Long - Hà Nội phồn hoa.

Theo: giadinh.net.vn