Tây Yên Tử - Phần 1: Ngọa Vân am
Hoàng Hà Mai

Thở hết dốc, và thêm một chút nữa là tới Thông Đàn. Cái tên này được giải thích do khi xưa, đây là một dải rừng chỉ trồng toàn thông. Các vị vua cùng các nhà sư từ đời Trần đã lựa chọn nơi này bởi lẽ, vào đến đây, tiếng thông reo vi vu trong gió tựa có cả dàn nhạc đang được tấu lên.

 

Để đến am Ngọa Vân con đường thú vị là đi qua dốc Đô Kiệu, theo lối Thông Đàn. Xuất phát từ Hà Nội, bạn hãy đến làng Trại Lốc (Đông Triều - Quảng Ninh). Chúng tôi xuất phát từ Trại Lốc. Đoạn đường trước khi đến dốc Đô Kiệu không quá khó đi, vì phần lớn là đi theo lối mòn. Nhưng con dốc Đô Kiệu thì quả không sai với ý nghĩa của cái tên. Dốc dựng đứng, và không có bậc, xưa kia kiệu của vua Trần khi đi theo lối này, đến đây cũng đành dừng lại (vậy nên tên gọi khởi thủy của nó là Đỗ Kiệu).

Chính vì vậy, ở Thông Đàn, cũng giống như ở chùa Vân Tiêu bên Yên Tử Đông, có một nét phong thủy rất đặc trưng, đó là khối kiến trúc gồm một tòa tháp tọa giữa hai gốc thông cao vút.

Nền đá còn lại của Thông Đàn cho thấy rõ đây đã từng là một rừng tháp quy mô lớn. Giống như một khoảng sân rộng lớn gồm ba tầng rõ rệt. Có đá lát, đá viền xung quanh. Thời gian, cùng với sự thèm khát thiếu văn hóa của nhiều con người đã biến Thông Đàn trở thành bãi đá ngổn ngang và những gốc thông trơ trọi.

Những khối đá vuông vức này là phần còn lại của những tòa tháp cổ đã bị đào xới, đánh mìn, lật tung lên để tìm của báu. Còn Thông Đàn, sau nhiều năm bị khai thác bừa bãi và chặt trộm… giờ chỉ còn sót lại một vài gốc đứng chơ vơ hứng chịu mọi tia sấm sét của bầu trời.

Cách Thông Đàn không xa là khu hoang phế gồm phần nền móng và một bức tường đổ sau những biến động của thời gian và lịch sử. Bức tường đá ong và những nét họa tiết còn sót lại cho thấy khi còn nguyên vẹn, đây là một gian kiến trúc khá cầu kỳ, và được xây dựng rất cẩn thận.

 

Mộ tháp dưới hai gốc thông - Ảnh: Hoàng Hà Mai

 

Toàn cảnh Thông Đàn - Ảnh: Hoàng Hà Mai

 

Những gì còn sót lại tại Thông Đàn - Ảnh: Hoàng Hà Mai

Dù vừa đi vừa nghỉ, nhưng cũng phải dồn hết sức chúng tôi mới đến được Ngọa Vân. Đặt chân tới đây, bạn cảm nhận được sự yên tĩnh đến diệu kỳ. Những bậc đá phủ rêu đưa bước chân thoát tục hướng cao lên đỉnh núi, nơi có Ngọa Vân am. Vẫn còn nguyên vẹn tại đây hai tòa mộ tháp nhuốm màu thời gian: tháp Đoan Nghiêm và tháp Phật Hoàng.

Dấu ấn vương giả một thời đã chìm vào quên lãng với voi đá, ngựa đá… giờ nằm lại nơi này như minh chứng cho sự gác bỏ phồn hoa trần tục của vị vua kiệt xuất đời Trần.

Phía sau gian thờ là tòa am nhỏ đề ba chữ Hán: “Ngọa Vân am”. Bên trong thờ tượng Điều ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông viên tịch có Bảo Sái quỳ chắp tay hầu.

 

Tháp Phật Hoàng và tháp Đoan Nghiêm - Ảnh: Hoàng Hà Mai

 

Tượng Phật Hoàng lúc viên tịch có Bảo Sái hầu bên cạnh - Ảnh: Hoàng Hà Mai

Trong nhiều tài liệu sử liệu cổ có ghi chép về sự việc Trần Nhân Tông viên tịch, đó là tại am Ngọa Vân, vào đêm 1-11-1308. Khi dặn dò Bảo Sát, Điều Ngự nằm theo thế sư tử, an nhiên viên tịch.

Việc xác định vị trí am Ngọa Vân ở đâu - một vấn đề mang nhiều tranh cãi của các nhà khoa học - đến nay đã được nhà khảo cổ học Nguyễn Văn Anh và nhiều đồng sự khác tại Viện Khảo cổ học giải đáp thỏa đáng. Khi thám sát, khai quật am Ngọa Vân đoàn đã tìm được nhiều dấu tích liên quan đến việc đức vua Trần Nhân Tông viên tịch tại đây.

Tiêu biểu như di vật Phật hoàng tháp, được xác định là mộ tháp của Phật hoàng, bài vị thờ ngài trong tháp và tấm bia thời Nguyễn được vua Minh Mạng cho dựng để ghi nhớ vị trí tháp mộ Trần Nhân Tông. Trong khi đó vị trí được coi là am Ngoạ Vân ở di tích Yên Tử hiện nay chỉ là công trình mới được hình thành vào thời Lê, Nguyễn.

Điều này khẳng định nơi vua Trần Nhân Tông viên tịch là am Ngoạ Vân ở xã An Sinh, huyện Đông Triều chứ không phải am Ngoạ Vân tại di tích Yên Tử hiện nay như nhiều người vẫn nghĩ.

Thầy trụ trì đi vắng, chúng tôi xin phép sư thầy Thích Tiến Thắng cho nghỉ lại một đêm. Không phải là những người đầu tiên lên chùa, hơn thế, gần đây đội khảo sát Thông Đàn cũng xin nghỉ đêm lại gian nhà khách, nên các thầy không bất ngờ. Những ngày rằm, hay ngày giỗ Nhất Tổ (3-11), các Phật tử sẽ còn lên đông nữa.

Tự nhiên, trong lòng cảm thấy tiêng tiếc một cái gì đó, giống như cảm giác sự yên tĩnh của Ngọa Vân đang bị lấy mất dần đi.

 

Giếng đá tại Ngọa Vân có nước trong vắt - Ảnh: Hoàng Hà Mai

Thời gian gần đây, khách du lịch lên chùa ngày một nhiều. Trong tương lai, khi con đường bộ hoặc đường cáp treo hoàn thành, Ngọa Vân rồi sẽ trở về đúng vị trí, sẽ giống như Yên Tử hiện tại, với ồn ã kinh doanh, hành hương chen chúc... Liệu lúc đó, cửa Ngọa Vân có còn đủ chỗ cho 1 người qua đường lỡ bước xin nghỉ qua đêm?

Sáng hôm sau, tiếng tụng kinh và tiếng mõ của các thầy đánh thức mọi người dậy sớm. Lịch của các thầy bắt đầu từ 4 giờ. Trong ánh đèn pin, hai anh em dậy thu dọn đồ đạc, rồi xuống bếp chùa nấu nhờ bữa sáng. Dù các thầy có máy phát điện chạy từ con đập nhỏ phía dưới, nhưng không phải lúc nào cũng có đủ nước để máy chạy. Thế nên, đèn, nến và bếp lửa vẫn là nguồn ánh sáng chính lúc này.

Buổi sáng quen thuộc của Yên Tử lại bắt đầu với nắng sớm, gió lạnh, tiếng tụng kinh gợi cảm giác thiền lặng như từ một miền xa xôi. Chào tạm biệt các thầy, chúng tôi quay về theo lối đi qua dốc Voi rồi về thôn Tân Sơn. Con đường này, đoạn gần am Ngọa Vân, hai bên trúc mọc dày đặc, ken kín một màu xanh dịu mát.

Lối đi này dễ đi hơn nhiều so với lối đi từ Trại Lốc và là ngã ba đường để đi tới chùa Hồ Thiên, nơi bắt đầu câu chuyện thứ hai về Tây Yên Tử.

Nguồn: Tuổi Trẻ