Trong những năm gần đây, phong trào Phật giáo được phổ biến tại nhiều nước trên thế giới, một phần là nhờ tinh thần cởi mở ít tính giáo điều của Phật giáo.

Trong khoảng 1000 năm tồn tại và phát triển, Phật giáo dung hợp văn hoá bản địa, góp phần vào sự phát triển chung của dân tộc. Từ nền tảng này, đã tạo ra một bước chuyển hình thành triều đại Lý - Trần thịnh vượng phú cường kéo dài khoảng 400 năm. Đó cũng là thời hoàng kim của Phật giáo Việt Nam.

Trong triết học Phật giáo, giữa bản thể và nhận thức có quan hệ không tách rời. Biểu hiện của quan hệ ấy ở chỗ tính “không” của bản thể, cũng như tính vô thường, nhân quả của thế giới hiện tượng chỉ được nhận thức thông qua mối quan hệ với “ tâm ”. Quan hệ này cũng giống như quan hệ giữa bản thể và thế giới hiện tượng.

Bài thơ này ví von cũng rất hay. Chữ Tâm 心 trong chữ Hán được mô tả có ba chấm như ba ngôi sao (Tam điểm như tinh tượng), còn móc câu nằm ngang như ánh trăng nghiêng (Hoành câu tợ nguyệt tà). Phi mao tùng thử đắc, tố Phật dã do tha: Mang lông đội sừng tức làm thân trâu, ngựa… là do tâm này, mà Phật cũng từ nó.

Tất cả mọi người tu, ai cũng có ước nguyện được sanh về cõi Cực Lạc hoặc nhập Niết Bàn vô sanh không còn luân hồi sanh tử. Nhưng tu thế nào mới gần và được Niết Bàn? Tu thế nào xa và không được Niết Bàn? Bài kệ sau đây của một tôn giả đệ tử Phật nói về việc gần và xa Niết Bàn:

Ngày nay có nhiều học phái tâm phân khác nhau, từ những người theo lý thuyết của Freud một cách chặt chẽ và mềm dẻo, đến những người “xét lại”, những người khác nhau về lập trường, họ đã biến đổi quan niệm của Freud nhiều hay ít. Tuy nhiên, trong mục đích hiện tại của chúng ta, những dị biệt ấy không quan trọng bằng dị biệt giữa nền tâm phân học cốt yếu nhằm mục tiêu thích nghi xã hội và nền tâm phân học nhằm mục đích “chữa trị linh hồn”.

Thế giới là một sự trình hiện, một dạng xuất hiện dưới mắt của một chủ thể. Như ta đã biết, cái "khách quan" đó phải cần một chủ thể nhận thức mới có. Vấn đề còn phức tạp và nan giải hơn khi ta nhớ rằng cái khách quan lẫn cái chủ quan là không có tự tính.

Những vòng tròn ánh sáng "khi ẩn khi hiện" nói trong bài trước liệu có thể được coi là một dạng của linh hồn? Chưa thể kết luận được như vậy nếu chỉ dừng ở những tấm ảnh. Chúng ta giải thích thế nào về những quỹ đạo trượt và những quỹ đạo rất phức tạp của các vòng tròn?

Đọc trong kinh điển, chúng ta thấy Phật có nói đến “Hằng hà sa số thế giới”, có nghĩa là các thế giới trong vũ trụ này nhiều như cát sông Hằng (bên Ấn Độ), không thể nào đếm hết được. Lúc đó ngoại trừ những bậc đã chứng ngộ, có thần thông, biết được những gì Phật nói là thật có, còn phần đông thì đều tin suông, hoặc bán tín bán nghi, hoặc không thể tin, hay khó mà tin được.

Tâm là gì? Trong chúng ta chắc có nhiều người đã từng được nghe giai thoại Thiền học liên quan đến câu chuyện "an tâm" giữa Bồ Đề Đạt Ma và Tổ Huệ Khả. Khi Tổ Huệ Khả thỉnh cầu Bồ Đề Đạt Ma, “Xin Thầy an tâm cho con.” Bồ Đề Đạt Ma bảo, “Ngươi đem tâm của ngươi ra đây để ta an cho.” Tổ Huệ Khả bối rối, “Nhưng con không thể tìm ra nó.” Bồ Đề Đạt Ma cười bảo, “Thì ta đã an tâm cho ngươi rồi đó.”