Bài dịch này, nhan đề của người dịch, là trích đoạn chương hai của tác phẩm Jesus lived in India – his unknown life before and after the crucifixion, bản dịch Anh ngữ (nguyên tác Ðức ngữ của Nxb Droemer/Knaur, Munich 1983) xuất bản bởi Element Book Ltd., Longmead, Shaftesbury, Dorset SP7 8PL, England.

Giê Su có phải là một người Do Thái chính thống không?

Sự kiện cho rằng Giê Su có thể chính là hiện thân của lý tưởng phát khởi từ Ấn Ðộ thời Phật giáo Mahayana (Ðại thừa), vừa mới nảy sinh ở thời ngài, có ý nghĩa quan trọng đặc biệt. Ngay cả ở những chi tiết nhỏ nhặt nhất, ngài cũng tượng trưng cho những đặc tính của lý tưởng Bồ Tát vừa mới tượng hình ở thế kỷ thứ ba trước C.N., khi Phật giáo thay đổi từ giáo lý Hinayana (Tiểu thừa) của các tu sĩ nặng tính ích kỷ thành một tôn giáo đại chúng sinh. Sự hiện hữu trần tục của một Bồ Tát hoàn toàn được xác định ở sứ mệnh của ngài là bậc cứu thế, bậc phải hướng dẫn tất cả chúng sinh đi theo chánh đạo để được giải thoát khỏi những đau khổ trần gian.
 
Mặc cho tất cả mọi cố gắng bôi đen nguồn gốc thật sự của những lời giảng của Giê Su và mặc cho tính chất phong thánh mạnh mẽ trong các sách Phúc âm, chúng ta vẫn tìm thấy nhiều hơn một trăm đoạn văn chỉ rõ nguồn gốc của chúng từ trong Phật giáo nguyên thủy mà ra.
 
Trước khi nói đến điểm ấy, đầu tiên rất cần chỉ ra rằng Giê Su không bao giờ là một người Do Thái chính thống như người ta hay trình bày về ngài. Sự chết, gia đình, phụ nữ, trẻ em – hãy lấy bốn thí dụ, bốn thực tế này làm các tiêu chuẩn giúp chúng ta phân biệt về cơ bản cái tôn giáo gọi là “thành tựu của tín ngưỡng cổ đại” khác với chính tín ngưỡng này về nhiều yếu tố quyết định như thế nào.

Người ta cho rằng Giê Su đã triệt hạ tất cả những gì là thiêng liêng đối với văn hoá Do Thái. Nổi bật hơn tất cả là về sự chết và về gia đình. Trong bốn câu tiếp nhau Thánh Luke thuật lại Giê Su chuộng tự do và chủ trương việc chôn cất đơn giản như sau: “ngài phán cùng kẻ khác rằng: Ngươi hãy theo ta. Kẻ ấy thưa rằng: Xin cho phép tôi đi chôn cha tôi trước đã. Nhưng Ðức Chúa Giê Su phán rằng: Hãy để kẻ chết chôn kẻ chết; còn ngươi, hãy đi rao giảng nước Ðức Chúa Trời.”(Luke/Lu-ca: 9, 59 – 60). Cả những liên hệ gia đình cũng chỉ là thứ yếu: “Có kẻ khác nữa thưa rằng: Lạy Chúa, tôi sẽ theo Chúa, song xin cho phép tôi trước về từ giã người trong nhà tôi. Ðức Chúa Giê Su phán rằng: Ai đã tra tay cầm cày, còn ngó lại đàng sau, thì không xứng đáng với nước Chúa Trời.” (Lu-ca: 61 - 62). Lời giảng và hành vi của Giê Su hễ đụng chạm đến các vấn đề liên hệ gia đình là lại xúc phạm tình cảm của người Do Thái, như tác giả Do Thái Montefiore đã nhận xét: “ Nếu có ai đến theo ta mà không ghét cha mẹ, vợ con, anh em, chị em mình... thì không được làm môn đồ ta.” (Lu-ca: 14, 26). Ai yêu cha mẹ hơn ta thì không đáng cho ta; ai yêu con trai hay là con gái hơn ta thì cũng không đáng cho ta.” (Matthew/Ma-thi-ơ: 10, 37). “Khi Ðức Chúa Giê Su còn phán cùng dân chúng, thì Mẹ và anh em ngài đến đứng ngoài, muốn nói cùng ngài. Có người thưa cùng ngài rằng: Ðây này, mẹ và anh em thầy ở ngoài, muốn nói cùng thầy. ngài đáp rằng: Ai là cha mẹ ta, ai là anh em ta? ngài giơ tay chỉ các môn đồ mình mà phán rằng: Này là mẹ ta cùng anh em ta !” (Ma-thi-ơ: 12, 46 - 49). Tên Giê Su đã được đặt cho những cuộc “thập tự chinh nhằm bảo vệ gia đình” lại chính là tên của người đã phải trốn chạy khỏi gia đình luôn luôn tìm cách ràng buộc mình.
 
Và cuối cùng chính Mathew, người rao giảng phúc âm cho dân Do Thái, đã trích dẫn một câu nói của Giê Su, độc đáo trong suốt thời cổ đại và phỉ báng đối với đạo Do Thái: “Ta đến để phân rẽ con trai với cha, con gái với mẹ , dân với bà già.” Và ông nói thêm, giống Freud sau này một cách kỳ lạ: “và người ta sẽ có kẻ thù nghịch, là người nhà mình.” (Ma-thi-ơ: 10, 35 - 36). Ngày nay có niềm tin rộng rãi cho rằng thái độ của Giê Su đối với các quan hệ gia đình và việc ngài chống lại đức tin bất khả xâm phạm của phong hoá thời ấy tượng trưng cho một hiện tượng độc nhất vô nhị. Nhưng chẳng phải đây chính là lời dạy phải hướng đến hoàn toàn dứt bỏ tự ngã và đạt đến viên mãn trong tư tưởng và trong hành động hay sao? Ðể được thoát khổ, con người phải giải thoát mình khỏi tất cả mọi xu hướng cá nhân và vượt qua tất cả mọi giới hạn vị kỷ. Chừng nào mà con người chưa thể giải phóng mình khỏi những ước vọng trần tục thì anh ta vẫn mãi chìm đắm trong kiếp luân hồi. Giê Su không quan tâm chút nào đến những luật lệ vô nghĩa, vô ích và trống rỗng, và thường xuyên vi phạm pháp chế Do Thái. Việc ngài bỏ qua luật Sa bát (ngày nghỉ cuối tuần của người Do Thái) một cách quá rõ ràng cuối cùng đã đưa ngài thẳng đến giá thập tự.

 
Phật Đà và Giê Su - Một so sánh
 
Trước khi giáng thế, Ðức Phật là một đấng tâm linh đang ở giữa các thánh thần trên thượng giới. ngài xuống cứu độ chúng sinh trên thế gian là do ý nguyện riêng của mình. Cũng giống như Chúa trong Kinh Thánh, ngài được sinh ra bằng phép lạ. Các thiên thần loan báo ngài là vị cứu thế và báo trước với mẹ ngài. “Tin vui sẽ đến với bà, hỡi Hoàng hậu Maya, bà sẽ được ân sủng và hạnh phúc, vì đứa con bà sinh ra không phải là người phàm!”
 
Cũng có một Simeone của Phật giáo. Asita (A-tư-đà) già nua thánh khiết báo trước ngày sinh Ðức Phật cũng giống hệt như Simeone già lão kính sợ Thượng đế báo trước việc sinh Chúa Cứu Thế. Ðược Thượng đế dẫn dắt, nhà tiên tri ngay trước giờ chết của mình, đã đến bên hài nhi, bồng ẵm lên và tràn đầy hạnh phúc tiên tri như vầy: “Người này là vô song, người cao cả hơn tất cả mọi người... cậu bé này sẽ đạt đến đại ngộ; là người nhận biết gì là thánh khiết nhất và phát khởi bánh xe pháp luân, là người thương xót và chăm lo cho an lạc của chúng sinh. Ðạo của người sẽ lan đi khắp nơi.” Simeone cũng bế hài nhi lên và nói: “Lạy Chúa, bây giờ xin Chúa cho tôi tớ Chúa được qua đời bình an, theo như lời ngài: Vì con mắt tôi đã thấy sự cứu vớt của ngài, mà ngài đã sắm sửa đặng làm ánh sáng trước mặt muôn dân, soi khắp thiên hạ, và làm vinh hiển cho dân Israel là dân ngài.” (Lu-ca 2: 29 - 32). Ngay cả những nhà nghiên cứu cẩn trọng nhất cũng tin rằng mô típ này bắt nguồn thẳng từ Phật giáo.
 
Ở trường học, thái tử thông thạo tất cả mọi loại sách vở. Một lần ngài làm một chuyến du hành ngắn, bị lạc và người ta tìm thấy ngài đang ngồi thiền định. Giê Su năm mười hai tuổi tranh luận uyên bác với những học giả Do Thái trong một đền thờ đang lúc cha mẹ đi tìm. Những điểm tương tự này rõ ràng đã không được người ta lưu tâm.
 
Khoảng năm 30 tuổi, nghĩa là cùng tuổi với Chúa trong Kinh Thánh, Ðức Phật bắt đầu lên đường hành đạo. Trong lúc ăn chay và cầu nguyện, ngài bị ma quỉ cám dỗ cũng y như Giê Su bị quỉ dụ dỗ sau kỳ chay kéo dài bốn mươi ngày đêm. Chúng ta cũng biết chuyện Zoroaster bị cám dỗ và cùng một mô típ này, rất phổ biến ở Ðông phương, lại cũng xuất hiện trong truyện truyền kỳ về các vị thánh Thiên Chúa giáo.

Giống như Giê Su, Ðức Phật lang thang khắp nơi với các môn đồ trong cảnh nghèo đói, trao đổi với họ bằng các châm ngôn, hình ảnh, ngụ ngôn. Giống như Chúa trong Kinh Thánh, Phật cũng có mười hai đồ đệ chính. Hai môn đồ đầu tiên là hai anh em, lại hoàn toàn trùng hợp với hai môn đồ đầu tiên của Giê Su. Những tùy tòng đầu tiên của Phật đang ngồi dưới một cây bồ đề (biểu tượng của Phật giáo) khi ngài lên tiếng gọi, và Giê Su cũng thế, gặp một trong những sứ đồ đầu tiên dưới một gốc cây bồ đề. Cả Phật lẫn Chúa đều có một môn đồ yêu quí và một tên phản bội. Và tên phản bội Devadatta của Phật bị thất bại cơ mưu, cũng giống như Judas cuối cùng nhận lấy kết quả tồi tệ.
 
Cũng kịch liệt như Giê Su khi phê phán các người Pharisees (tín đồ giáo phái Pha-ri) , những giáo đồ chính thống giáo ở thành Thora, Ðức Phật đả kích luật lệ lễ nghi bề ngoài của những người Bà-la-môn là những tín đồ chính thống của Kinh Vệ-đà: “Là con đẻ của trò buôn bán chữ nghĩa, các tu sĩ này chuyên giăng mắc giáo điều và có mặt ở nơi sinh ra đủ mọi tội ác.” Tương tự, Giê Su nói về dân Pha-ri-si như sau: “Bọn ấy buộc những gánh nặng khó chịu, để trên vai người ta, còn mình thì không muốn động ngón tay vào. Thế mà họ làm việc gì cũng cố để cho người ta thấy.” (Ma-thi-ơ: 23, 4 - 5). Cũng cùng một cách như Phật vạch mặt người Bà-la-môn: “Trong lúc chải chuốt vẻ bên ngoài, trong lòng các ngươi chỉ là củi mục mà thôi”, Chúa Giê Su lột trần chân tướng bọn Pha-ra-si: “Các ngươi giống như mồ mả tô trắng bên ngoài cho đẹp, mà bề trong thì đầy xương người chết và mọi thứ dơ dáy.” (Ma-thi-ô: 23,27). Giống như Phật chống lại lễ tế sống của người Bà-la-môn, Chúa cũng chống lại lễ hiến máu của người Do Thái. Và hệt như Phật kết án những lễ nghi tắm rửa cũng như những quan niệm nông cạn về thanh khiết và uế tạp, Chúa Giê Su cũng có chung những điều nghi ngại như vậy.
 

Tư tưởng Phật giáo trong những lời giảng của Giê Su
 
Chúng ta đều biết mối liên hệ chặt chẽ giữa những lời giảng về đạo đức của Phật Đà và của Chúa Giê Su. Cả hai ngài đều cấm sát sinh, trộm cắp, nói dối và gian dâm. Cả hai đều bắt tôn kính người già lão. Cả hai đều đề cao sự bình an trong tâm hồn. Cả hai đều muốn vượt thắng cái ác bằng cái thiện, đều dạy yêu thương kẻ thù địch mình, khuyên can con người đừng xây dựng của cải thế gian mà hãy hướng tới từ bi bác ái. Những điểm giống nhau thật là rất nhiều, thậm chí một số lời giảng còn trùng hợp nhau từng chữ một. Phật Đà tự gọi mình là “Con của Người” cũng giống như Giê Su và có khi gọi mình là “Tiên tri”, “Thầy” và “Chúa tể”. Thế gian gọi Phật là “Con mắt của thế giới” và “Ánh sáng vô song” tương ứng với tên gọi Giê Su “Ánh sáng của thế giới” và “Ánh sáng chân thật”.
 
Ðức Phật hiểu rõ chính mình và vai trò của mình cũng không ít hơn Chúa trong Kinh Thánh. Như Phật nói: “Ta biết Thượng đế và cõi thượng giới của ngài và đường dẫn đến ngài. Ta biết ngài vì ta đã ở niết bàn và sinh ra từ đó.” Hoặc Phật nói: “Những ai tin ta và yêu mến ta thì chắc chắn sẽ được lên cõi cực lạc – Những ai tin ta thì có thể chắc chắn là sẽ được cứu độ.” Câu nói này thật giống lời hứa của Chúa Giê Su theo Thánh Giăng: “Ai nghe lời ta mà tin đấng đã sai ta, thì được sự sống đời đời...” (John /Giăng: 5, 24). Hoặc câu khác: “Kẻ nào tin ta thì sẽ sống.” (Giaêng: 11, 25).

Phật bảo các môn đồ: “Những ai có tai để nghe, thì hãy để cho tai được nghe”. ngài thực hiện nhiều phép lạ, người bệnh được chữa lành, người mù được sáng mắt, người điếc lại nghe được, người què đi đứng thẳng thắn. ngài vượt qua sông Hằng lũ lụt như Giê Su vượt qua hồ. Và khi các môn đồ của Giê Su thi hành phép lạ, họ đã có những người đi trước là các môn đồ của Phật rồi. Chẳng hạn Thánh Peter đi trên mặt nước thì một đồ đệ của Ðức Phật đã thực hiện trước kia. Và cũng y như Peter bị chìm ngay khi đức tin lung lay, đồ đệ của Phật cũng bị chìm khi thức tỉnh ra khỏi thiền định. Và cũng như Thánh Peter được Chúa cứu, đồ đệ của Phật nhờ lại tập trung quán tưởng về Thầy của mình mà khỏi chết. Tân Ước mô phỏng những hiện tượng này là hiển nhiên, vì thật ra ý niệm gán cho những tín đồ với đức tin mạnh mẽ có khả năng đi trên mặt nước là hoàn toàn xa lạ đối với người Do Thái, trong lúc phổ biến từ lâu ở Ấn Ðộ.
 
Phật cũng như Giê Su không bao giờ thi thố phép lạ chỉ cốt để gây cảm xúc. Như Phật nói với một Yogi (thầy tu Yoga) sau hai mươi lăm năm khổ tu đã đạt tới khả năng đi qua sông không ướt gót chân: “Nhà ngươi quả thật đã phí thời gian cho việc làm đó, trong lúc chỉ cần một đồng xu trả công cho người chèo thuyền chở ngươi“. Tuy vậy, sau này, trong Phật giáo Mahayana phép lạ đóng vai trò cũng áp đảo như trong Thiên Chúa giáo và Hồi giáo. Quần chúng thuộc mọi tôn giáo đều có xu hướng tin vào quyền phép và những bảo đảm của thế giới khác hơn là tinh thần và tâm linh. Họ muốn điều gì đó được làm cho họ chứ không phải là thông qua họ.
 
Ðến đây tôi muốn nêu lên một trong những trùng hợp kỳ lạ giữa kinh sách Ấn Ðộ và Kinh Tân Ước, đó là truyện “Vật cúng nhỏ mọn của người đàn bà góa”. Trong truyện Phật giáo, bọn người giàu có dâng cúng những vật quí giá trong một lễ hội tôn giáo. Một goá phụ nghèo nàn chẳng có gì ngoài hai đồng xu. Ðó là tất cả những gì bà có nhưng bà đã dâng cúng với lòng hoan hỉ. Nhà tu nhận biết tấm lòng cao quí của bà và khen ngợi bà mà không đếm xỉa gì đến những vật cúng đường khác. Truyện này trùng với Tân Ước theo Thánh Mác: “Ðức Chúa Giê Su ngồi đối ngang với cái rương đựng tiền dâng, coi dân chúng bỏ tiền vào thế nào. Có lắm người giàu bỏ nhiều tiền cũng có một mụ goá nghèo kia đến bỏ hai đồng tiền ăn một phần tư xu. ngài bèn kêu môn đồ và phán rằng: Quả thật, ta nói cùng các ngươi, mụ goá nghèo này đã bỏ tiền vào rương nhiều hơn hết thảy những người đã bỏ vào. Vì mọi kẻ khác lấy của dư của mình bỏ vào, còn mụ này nghèo cực lắm, đã bỏ hết của mình có, là hết của có để nuôi mình.” (Mark/Maùc: 12, 41 - 44).
 
Ngoài ý tưởng nền tảng của hai truyện kể có liên quan với nhau, cần nhắc đến những chi tiết nổi bật sau: cả hai truyện đều viết về một người đàn bà; cả hai bà đều nghèo; cả hai bà đều hy sinh ở giáo đường; cả hai bà đều hy sinh tất cả những gì mình có; cả hai bà đều chỉ có hai đồng tiền xu; cả hai bà đều được người ngoại cuộc ngợi khen; hy sinh của cả hai bà đều được đánh giá cao hơn mọi vật dâng cúng của bọn nhà giàu. Với truyện này nữa, kết luận rằng Kinh Thánh Thiên Chúa giáo viết dựa theo truyện kể có trước là khó tránh khỏi.
 
Những điểm tương đồng giữa Phật giáo và Thiên Chúa giáo vẫn tiếp tục sau khi hai ngài qua đời. Huyền thoại và truyền thuyết đã lý tưởng hóa hai vị Phật Đà và Giê Su ngay sau đó đã được tôn sùng lên hàng thượng đẳng, cao hơn tất cả các thánh thần khác. Thế gian dựng nên vô số những điều thần bí. Trong cả hai tín ngưỡng, lúc ban đầu đều không tổ chức giáo hội, mà chỉ là cộng đồng đồng tâm đồng chí. Một cuộc tranh luận về học thuyết đã chia rẽ Tiểu thừa và Đại thừa, những người bảo thủ khổ hạnh và những lực lượng cấp tiến trong cộng đồng Phật giáo rộng lớn cũng tương đồng với cuộc đấu tranh giữa phe Thiên Chúa giáo Do Thái bảo thủ và những hội đoàn Thiên Chúa giáo cấp tiến. Cả hai tôn giáo đều đã triệu tập hội đồng tông đồ, một ở Jerusalem và một ở Rajayriha. Và cũng như những tu sĩ Phật giáo chính thống minh định giáo lý ở Hội đồng Pataliputra (năm 241 trước C.N.) sau khi Ðức Phật qua đời khoảng 250 năm, các tu sĩ Thiên Chúa giáo chính thống cũng định đặt các giáo điều của mình ở Hội đồng Nicaca (năm 325) sau khi Giê Su khuất bóng khoảng 300 năm.

Những trích dẫn Kinh Thánh (Bible) đều là nguyên văn từ Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước (Vietnamese Bible, Edition No. 7, Printed in Hong Kong 1961, British & Foreign Bible Society). Để tiện cho việc tham khảo, mỗi tên thánh trong ngoặc đơn dùng lần đầu đều được người dịch ghi chữ Anh và chữ phiên âm trong Kinh Thánh, thí dụ Mark/Mác: 12, 41-44. Số trước dấu phẩy là số của đoạn, các số sau dấu phẩy là số của câu, có ghi rõ trong các sách Kinh Thánh.
 

Nguyễn Phan Thịnh dịch

Theo talawas