Cho người mới bắt đầu thực tập
thiền, tôi nghĩ rằng việc thực tập thiền rất cần có một chương trình
được sắp đặt với những bước thứ tự.
Trước tiên, cần phải có một chỗ yên tịnh
cho việc thực tập hằng ngày để khỏi bị làm phiền trong lúc đang thực
tập. Kế đến, rửa mặt, rửa tay và chân; nếu thời gian cho phép, thì nên
tắm sạch sẽ và mặc quần áo thích hợp. Nên thực tập theo thời khóa biểu
hằng ngày. Tôi thì tập vào lúc 6 giờ sáng và 6 giờ chiều, lúc mà đàn
chim bay về tổ. Và khi mà bạn tọa thiền, thì cần phải chú ý đến cách
ngồi. Sống lưng phải thẳng, và tinh thần phải sáng suốt, có cảnh giác,
không nên căng thẳng. Bây giờ bạn đã sẵn sàng bắt đầu. Nhưng, trước hết,
đây là những ý mở đầu.
Như Sujata đã nói trong quyển sách của
ông "Bắt đầu thấy" - "Thiền định là một điều hay nhất mà bạn có thể làm
cho chính mình.” Tuy nhiên, đối với thiền sinh sơ cơ nó không dễ dàng
chút nào. Việc hành thiền cần có sự tự nguyện, thôi thúc để nhìn vào bên
trong của chính mình. Hành thiền cần có kỷ luật và sự tự nguyện để đi
xa hơn, không phải chỉ để trốn chạy hoặc bỏ qua những vấn đề mà ta đang
gặp phải.
Tại sao hành thiền? Có rất nhiều lý do.
Nhưng trội hơn hết là sự suy nghĩ sáng suốt, xóa tan ngu si, ảo tưởng,
tham lam, sân hận và ham muốn. Con đường đến Niết bàn là phải từ bỏ sự
bám víu vào 'bản ngã.'
Bản
ngã rất là cố chấp. Ðôi lần ta có cảm giác là nó đã biến mất, để rồi
sau đó lại thấy nó trồi lên. Ðối với vài người con đường có thể còn xa
lắm. Chỉ có sự siêng năng, bền chí mới có thể giúp chúng ta đạt được mục
đích.
Bây giờ bạn đã ngồi, chân bắt tréo trên
sàn, trong một căn phòng yên tịnh. Trong tư thế kiết già, nếu bạn làm
được, hoặc là bán kiết già, hoặc vì lý do tật bệnh, bạn có thể ngồi trên
ghế. Giữ đầu thẳng và cân bằng trên đôi vai. Ðừng căng thẳng quá; nên
thoải mái, thư giãn, và chú tâm.
Những bước đầu của việc hành thiền là
quan sát hơi thở. Chú ý nơi lỗ mũi, theo hơi thở vào... ra... vào...
ra... Chú tâm đến làn hơi khi làn hơi vừa đến lỗ mũi. Hãy chú ý đến tất
cả và như là không chú ý gì hết.
Ðiều này nghe như là nghịch lý. Nhưng
thật sự là vậy. Lúc này không phải là lúc mơ mộng, chạy theo những ý
nghĩ lăng xăng lộn xộn. Bạn cần chú ý đến tư thế ngồi của mình. Sau đó
thì không nghĩ đến nó nữa. Bạn biết rằng quá khứ đã qua, đã chết rồi. Ý
thức về những gì bạn đã sống qua, vắng mặt. Tương lai thì chưa đến. Bạn
chỉ có “hiện tại”... hiện tại trước mặt là sự ra vào của hơi thở.
Cốt ý là để làm trống tư tưởng, dẹp hết
mọi thứ “rác rến” cùng những ý nghĩ lăng xăng. Chỉ thở--vào ra--vào ra,
đừng bao giờ ép hơi thở. Bạn cũng không phải là người thở - bạn, - sự
thở ra vào, cho đến lúc, cái tôi của bạn cũng từ từ mờ đi và bắt đầu tan
rã, biến mất.
Cứ hãy để cho tư tưởng cảm nhận được hơi
thở khi vào, khi ra. Những lúc đầu thực tập, đừng nghĩ nhiều. Bạn sẽ
thấy hơi thở từ từ mỏng dần và nhẹ hơn cho đến lúc bạn có cảm giác là
bạn không còn thở nữa. Lúc này là lúc mà hơi thở đã được “yên tịnh”, và
trở nên rất dễ chịu.
Tôi đốt một cây đèn cầy trong phòng
thiền. Cây đèn có ba mục đích. Thứ nhất, nếu tư tưởng nghĩ vẩn vơ, thì
cây đèn là điểm trở về sự chú tâm. Cặp mắt, trước là quan sát cây đèn
cầy, kế đó thì cặp mắt từ từ tự nhắm lại. Mặc dù mắt nhắm, bạn vẫn cảm
nhận được sự hiện diện của ánh đèn. Bạn có thể thấy được với cặp mắt của
tinh thần. Nó sẽ đưa bạn trở lại với hiện tại. Mục đích thứ hai chỉ là
tượng trưng: Với tôi nó tượng trưng cho Ánh sáng của Phật pháp. Và cuối
cùng là cây đèn giúp cho không khí dễ chịu và đáng yêu hơn. Nhang thơm,
hoa, và tượng Phật rất tốt nhưng cũng không cần lắm. Một người có thể
thực hành thiền bất cứ ở đâu, nơi nào mà yên tịnh, không bị làm phiền là
tốt rồi.
Nếu bạn hành thiền ở nhà, nên tháo dây điện thoại ra, để không bị làm phiền lúc đang thực tập.
Nên
nhớ rằng địa điểm hành thiền không cần phải đặc biệt. Nhưng nên có một
chỗ nhất định và thời gian thì không được thay đổi, để cho chúng ta có
được một thói quen đúng giờ, đúng địa điểm. Như vậy là ta đã có được một
bước bắt đầu rất tốt. Bụt đã hành thiền nơi gốc bồ đề và nơi đó Ngài đã
giác ngộ. Một thiền sinh cao cấp có thể hành thiền bất cứ nơi nào --
chợ, nghĩa trang, hang động, công viên hoặc nơi đống rác.
Trong lúc hành thiền, thiền sinh quay
lại bên trong, nên những cảnh bên ngoài không có tác động chi hết; ngược
lại, lúc thiền sinh tiến xa hơn trên bước đường thực tập, thiền sinh có
thể dùng những hoàn cảnh chung quanh để làm đề mục cho việc hành thiền.
Ðiều quan trọng cần nhớ là những ý nghĩ này cần được rèn luyện và
chuyển hóa. Chúng cần được kiểm soát. Nhưng bạn, hiện giờ chỉ trong lúc
ban đầu. Những ý nghĩ từ bên ngoài sẽ tiếp tục xâm nhập tư tưởng bạn.
Ðiều này cũng tự nhiên thôi. Bạn sẽ ngạc nhiên thích thú với những lời
chỉ dẫn dường như là không quan trọng. Tuy nhiên, bạn vẫn phải học hỏi
để biết đối phó thích ứng với những điều này khi chúng xuất hiện. Ðừng
hất chúng sang một bên một cách giận dữ. Hãy dịu dàng, tử tế. Cho chúng
những tên - quá khứ - hiện tại - vị lai? Ðáng giá? Không đáng giá? Oán
thù? Háo danh? Ham muốn? Ích kỷ? Khi mà bạn bắt đầu cho chúng những nhãn
hiệu là lúc mà chúng sẽ dần dần biến mất. Khi chúng không còn hiện diện
thì bạn trở lại với hơi thở của mình nơi lỗ mũi. Hơi thở sẽ dần dà trở
nên yên tịnh, lặng lẽ.
Những chướng ngại khác sẽ tự bị chèn ép.
Những tiếng động sẽ thấm vào ý thức của bạn -- con nít chạy chơi, la
hét, xe buýt hoặc máy bay đi ngang. Hãy gán cho chúng những nhãn hiệu
như bạn đã làm với những ý nghĩ xuất hiện nơi tư tưởng. Giữ sự chú tâm
nơi hơi thở, hơi thở ra vào nhẹ nhàng, chầm chậm. Trong một thời gian,
những tiếng động cũng dần dần biến mất. Khi mà bạn thấy mình ở ”ngoài”,
hãy đem bạn trở về với 'nơi này' và “ở đây”. Khi mà bạn có thể ngồi
khoảng nửa tiếng mà không có ý nghĩ thì hơi thở của bạn đã được nhẹ
nhàng và đến độ không cảm thấy có nhịp thở nữa; lúc này, bạn sẽ thấy
rằng không phải là bạn đang hít thở, mà là vì có hơi thở, thì có bạn.
Tôi thấy rằng trong lúc hành thiền,
miệng nên mỉm cười, giống như Bụt vậy. Nụ cười mỉm này làm sáng tinh
thần và làm cho tinh thần vui tươi hơn.
Lúc này, trong lúc đầu của việc hành
thiền, nếu bạn thực tập trong vòng nửa tiếng hay lâu hơn, bạn nên tiếp
tục cho xong hoặc kéo dài thêm thời gian hành thiền. Hoặc giả bạn có thể
hướng đến metta - tâm từ. Thực tập này rất tốt vì nó loại bỏ hận thù,
ganh ghét, giận dữ và tự ti mặc cảm.
Nó trang trải tình thương đến tất cả,
bản ngã bị tiêu diệt, chỉ có niềm vui cảm thông, và cảm giác tốt đẹp cho
tất cả mọi loài, hữu tình hoặc vô tình, hữu hình hay vô hình, đang sống
hay đã không còn trên đời. Lòng từ của bạn phải chan hòa khắp trái đất
và vũ trụ. Sau đó bạn sẽ thấy là không dễ dàng gì khi mà giết chết một
sinh vật dù đó là một côn trùng bé nhỏ.
Trong lúc trải rộng lòng từ, điều quan
trọng nhất là bạn phải biết thương chính mình, thương một cách đúng
nghĩa. Bạn sẽ đạt được điều này khi mà những ý nghĩ vẫn đục đã được loại
bỏ. Hãy nghĩ như vầy: "Tôi sẽ dẹp bỏ hết những tư tưởng vẫn đục trong
tôi như sân hận, si mê, sợ hãi, tham lam, ham muốn. Tôi sẽ làm cho tinh
thần mình sáng suốt, tươi mát và trong trắng. Làm cho tinh thần của tôi
như là một cửa sổ trong suốt. Và với tinh thần trong sáng không chút vẫn
đục, tôi hướng đến mọi loài với lòng từ - tình thương và lòng tử tế.
Hãy tưởng tượng hình ảnh của người mà
bạn muốn hướng lòng từ đến họ. Hãy trở nên người đó. Cảm nhận được tánh
tình của họ nơi bạn, hướng dẫn cảm giác của bạn đến tư tưởng và trái tim
người đó. Ðến một lúc bạn sẽ cảm nhận được một sự cảm thông- thần giao
cách cảm. Bạn sẽ cảm nhận được một sự ấm áp. Ðừng dừng lại ở đây. Tiếp
tục hướng đến người kế tiếp và kế tiếp. Hãy đem sự ấm áp, thương yêu, tử
tế của tâm hồn bạn và truyền dẫn chúng vào tâm người hoặc vật mà bạn
muốn hướng đến. Nếu bạn làm điều này một hay hai lần trong ngày, chân
trời của bạn sẽ được rộng mở. Bạn sẽ thấy rằng bạn đang truyền dẫn những
rung động vi tế này đến tất cả mọi loài, hữu hình và vô hình, không
chút phân biệt. Ðây có thể là bước mở đầu cho những sự quen biết mới mà
chính bạn cũng không ngờ tới. Tất cả mọi người, dù còn sống nơi đây hay
đã chết. Quen cũng như lạ. Thú vật, côn trùng, cây cối. Tất cả mọi thứ
hữu cơ hay vô hữu cơ (organic or unorganic). Và trong dòng chảy vô tận
này, cái ngã của bạn đang “trôi”, đang hòa nhập vào tất cả mọi thứ.
Khi bạn tọa thiền xong, hãy đi thiền
hành, và trong lúc này, nghĩ nhớ về Bốn chân lý của Bụt dạy; tất cả mọi
loài sanh ra để khổ, v...v...
Và ta cần phải tìm lối thoát, tìm ngõ ra
khỏi nơi đau khổ. Hãy tìm lấy một con đường an toàn chắc chắn và hãy
theo đó mà sống cuộc sống của bạn. Và mục đích là Niết bàn ngay tại đây,
ngay trên trái đất này!
Theo: DPNN