Hỏi: Kính
thưa Thầy! Con người từ nhân quả sanh ra là sao? Sống trong nhân quả,
chết trở về nhân quả, nghĩa như thế nào? Xin Thầy giảng cho chúng con
được hiểu.
Ðáp: Con người từ nhân quả sanh ra có nghĩa là con người được sanh ra từ những hành động nhân quả thiện ác của môi trường sống.
Ðức
Phật dạy: “Vô minh” sanh “hành”; “hành” sanh “thức”. Vậy “thức” có được
là nhờ “hành”; “hành” có được là nhờ “vô minh”. Do vô minh mới có những
hành động lúc ác, lúc thiện; do hành động lúc ác, lúc thiện mới làm khổ
mình, khổ người. Do hành động ác và thiện này mà sanh ra thức, do thức
mới có danh sắc.
Trên
đây là nói theo kinh sách, nói theo lời dạy của đức Phật, còn nói theo
thực tế qua cái nhìn hiểu biết của ý thức, thì con người từ môi trường
sống sanh ra. Trong môi trường sống gồm có đất, nước, gió, lửa, các chất
khí và các từ trường. Do sự vận hành của các chất khí và các từ trường
mà tạo ra sự biến dịch thay đổi không ngừng của các vật thể, vì thế mà
tạo các duyên tan hợp; nhờ các duyên tan hợp này mà vạn vật sanh ra.
Con
người từ nhân quả sanh ra, chết trở về nhân quả, chứ không từ đâu sanh
và cũng không về đâu. Ðó là câu trả lời: “Con người từ đâu sanh ra và
chết đi về đâu?”.
Câu trả
lời này rất cụ thể và dễ hiểu. Vì con người từ cát bụi và không khí
(môi trường sống) sanh ra thì chết cũng trở về cát bụi và không khí (môi
trường sống).
Nếu
không có môi trường sống thì con người không thể sanh ra được, như mặt
trăng, mặt trời và các hành tinh khác không có sự sống thì không có vạn
vật sanh ra.
Sự sanh
ra được vạn vật trong vũ trụ là nhờ sự vận hành của các duyên lúc hợp
lúc tan; lúc hợp lúc tan tức là có sự thay đổi. Sự thay đổi ấy đức Phật
gọi là các duyênvô thường, hay các pháp vô thường đều có nghĩa này. Do
các pháp vô thường và biết chắc chắn như vậy nên đức Phật xác định: “Mười hai nhân duyên khi tan rã thì không còn duyên nào cả, cũng như thân ngũ uẩn, khi một người chết thì không còn uẩn nào cả”. Do đó, đức Phật lại còn xác định thêm: “Nếu các duyên dù còn một chút xíu như đất trong móng tay Ta thì Ðạo Ta không ra đời, vì không giải khổ cho ai được hết”. Do tánh chất vô thường thay đổi của các pháp, nên con người tu hành giải thoát được.
Ví dụ:
Một người chửi mắng chúng ta, nhưng chúng ta không chửi mắng lại họ,
không tức giận họ, và còn khởi tâm thương họ, thì ngay đó nó đã thay đổi
các duyên của các ác pháp đó trở thành các duyên cho các thiện pháp. Do
tánh chất các pháp vô thường thay đổi như vậy nên chúng ta thấy được sự
giải thoát một cách cụ thể và rõ ràng. Nếu các pháp không vô thường, cố
định, hay nói cách khác là các pháp có tánh chất thường hằng thì không
thể làm thay đổi được ác pháp thành thiện pháp được.
Ví dụ:
Một người chửi mắng chúng ta thì chúng ta phải tức giận và chửi mắng lại
họ. Nếu tánh chất các pháp thường hằng thì ác pháp này không thể thay
đổi được, nếu thay đổi không được thì con người dù có tu hành cũng không
thể giải thoát được.
Nếu các
pháp không thể thay đổi được thì các pháp phải có bản thể thường hằng;
nếu các pháp có bản thể thường hằng thì con người phải có đời sống sau
khi chết; nếu có đời sống sau khi chết thì con người phải có linh hồn;
nếu có linh hồn thì thế giới siêu hình mới có.
Nếu thế
giới siêu hình có thì phải có một ông vua của thế giới này, và ông vua
của thế giới này thì phải là một đấng toàn năng, một đấng tạo hóa, một
đấng toàn thiện v.v… Mà là đấng tạo hóa toàn năng, toàn thiện khi tạo
tác ra con người và vạn vật thì con người và vạn vật phải là hiền lành
không bao giờ giết hại và ăn thịt lẫn nhau.
Con
người và vạn vật do đấng toàn thiện sanh ra thì phải thương yêu nhau,
đùm bọc lẫn nhau, chứ có đâu giết hại lẫn nhau mà chẳng hề xót thương
chút nào...
Do thế,
chúng ta không tin thuyết này vì nó không thực tế, mơ hồ, trừu tượng,
cho nên những tôn giáo xây dựng thế giới siêu hình đã lỗi thời, không
thể còn lừa đảo được ai nữa, khi trình độ hiểu biết của con người được
nâng lên theo sự tiến bộ của khoa học.
Cho
nên, thuyết “nhân duyên” của Phật giáo là phù hợp, là thực tế, cụ thể
như khoa học. Vì thế, không có một triết thuyết nào bài bác nó được.
Thuyết “nhân duyên” của Phật giáo biết vạn vật trên hành tinh này đều do
duyên hợp, là một sự thật hiển nhiên của. Mà đã do duyên hợp thì chỉ có
môi trường sống mới có sanh ra vạn vật, từ loài rong rêu, cỏ cây cho
đến các loài động vật nhỏ như vi trùng, vi khuẩn, v.v…
Con
người cũng là một loài động vật nhưbao nhiêu loài động vật khác nên cũng
từ môi trường sống sanh ra. Vì thế , chúng ta khẳng định: “Con người từ
nhân quả sanh ra, chết trở về nhân quả”.