ĐÁP:

Bạn Diệu Hạnh thân mến!

Lễ hội Vu lan-Báo hiếu được tổ chức vào ngày rằm tháng Bảy là một trong những ngày lễ quan trọng của Phật giáo, mang đậm chất nhân văn nhằm tôn vinh ân nghĩa sanh thành, tri ân và báo ân đồng thời góp phần hướng thiện con người và xã hội. Vì thế, lễ hội Vu lan-Báo hiếu luôn được mọi người quan tâm, hưởng ứng và thu hút cả những người không phải là Phật tử.

Có rất nhiều lễ tiết trong mùa hội, gần như tập trung dày đặc vào ngày 14 và rằm tháng Bảy. Thường thì vào chiều ngày 14 là khóa lễ sám hối, sau đó là chương trình thuyết giảng, văn nghệ hay tọa đàm với chủ đề Vu lan-Báo hiếu cùng lễ Bông hồng cài áo. 

Ngày rằm, sáng sớm là lễ Bố tát (có nơi làm lễ Tự tứ), sau đó là lễ Vu lan (thuyết giảng, cài hoa hồng, dâng y, cúng dường), tiếp đến là cúng linh và chiều là lễ cúng thí thực âm linh cô hồn, phát chẩn… Tuy nhiên, để cung thỉnh được chư Tăng cho lễ dâng y, các chùa thường linh động tổ chức lễ trải dài từ mùng 10 cho đến ngày 20 hoặc đến cuối tháng Bảy. 

Ngoài ra, tùy vào hoàn cảnh và điều kiện thực tiễn của mỗi chùa mà việc tổ chức lễ có phần khác nhau. Đối với Phật tử, ngoài việc tham dự các khóa lễ tại chùa, chiều Rằm thường cúng ông bà tổ tiên và cúng thí thực tại nhà riêng.

Dù có nhiều lễ tiết khác nhau trong mùa hội Vu lan nhưng tựu trung các lễ ấy đều mang ý nghĩa hiếu đạo, un đúc tinh thần tri ân và báo ân, hướng dẫn con người sống có đạo đức, hiếu nghĩa. Do đó, các bạn cần phải hiểu rõ ý nghĩa của các lễ này mới cảm nhận được giá trị giáo dục đạo đức và tâm linh qua các khóa lễ. Lễ dâng y và cúng dường trai Tăng trong mùa Vu lan là dựa theo lời Phật dạy trong kinh Vu lan bồn. 

Kinh thuật chuyện Tôn giả Mục Kiền Liên sau khi chứng đắc lục thông, thấy mẹ bị đọa trong địa ngục liền vào ngục dâng cơm mà mẹ không ăn được. Sau đó, Phật dạy Tôn giả sắm sanh lễ vật chờ ngày chúng Tăng Tự tứ cúng dường, nhờ mười phương chư Tăng chú nguyện, hồi hướng công đức cho mẫu thân thoát khổ địa ngục. Hàng Phật tử đời sau noi gương Tôn giả Mục Kiền Liên, cúng dường chúng Tăng trong ngàyVu lan-Tự tứ để cầu nguyện cho cửu huyền thất tổ, ông bà cha mẹ và thân quyến đã quá vãng được sanh về thế giới an lành. 

Ngày Rằm tháng Bảy là ngày Xá tội vong nhân nên lễ cúng thí thực, chẩn tế âm linh cô hồn nhằm thể hiện lòng từ bi, bố thí thực phẩm cho các vong hồn vất vưởng, không nơi nương tựa (biết đâu trong những cô hồn đó có cả người thân của mình?) được no đủ và khai thị cho họ hiểu Chánh pháp để hướng thiện, siêu sanh. Một khi các bạn hiểu được ý nghĩa của các lễ này thì sẽ cảm nhận được giá trị tinh thần cao đẹp của Lễ hội Vu lan.

Đặc biệt, trong lễ cúng thí thực rằm tháng Bảy, một số nơi vẫn lưu giữ tục đốt vàng mã. Tục này có mặt lâu đời trong đời sống dân gian Việt Nam, thể hiện sự quan tâm của người sống đối với người đã khuất. Về động cơ của tập tục này có thể nói là tốt, song trong phương thức thể hiện dưới tuệ giác chánh kiến của nhà Phật thì có thể nói tập tục này đang được động viên hạn chế, giảm thiểu đến tối đa vì tốn kém, gây ô nhiễm, hỏa hoạn và nhất là không đem lại lợi ích thiết thực cho người chết.

Ngoài những hoạt động có tính truyền thống như cúng dường chư Tăng, cầu siêu độ cửu huyền thất tổ, cúng thí thực, trong lễ hội Vu lan-Báo hiếu còn có những hoạt động văn hóa khác nhằm tôn vinh ân nghĩa sanh thành, hiếu thảo với cha mẹ, biết tri ân và báo ân… như thuyết giảng, triển lãm, văn nghệ, tọa đàm chủ đề Vu lan-Báo hiếu. Lễ Bông hồng cài áo tuy mới du nhập nhưng đã được sự hưởng ứng nồng nhiệt và trở thành một lễ tiết không thể thiếu trong mùa hội.

Hiện các chùa viện và những trung tâm văn hóa Phật giáo đang khai thác những hoạt động này trong mùa hội Vu lan nhưng tùy theo quy mô, phương thức tổ chức của từng nơi mà có kết quả khác nhau. Một vài nơi đã xây dựng được chương trình tạp kỹ Vu lan khá công phu và hoành tráng gồm thuyết giảng (ngắn), tọa đàm, giao lưu, cài hoa hồng, văn nghệ… đã tạo ấn tượng đẹp, có tính giáo dục hiếu đạo sâu sắc cho Phật tử và quan khách. 

Do đó, theo chúng tôi, muốn đánh thức tinh thần hiếu đạo trong giới trẻ và có ảnh hưởng sâu rộng trong xã hội, giới Phật giáo cần chú trọng hơn về các hoạt động văn hóa Phật giáo nhằm xã hội hóa lễ Vu lan.

Chúc bạn tinh tấn!