Từ thành phố Phủ Lý rẽ vào quốc lộ 21, qua cầu Quế khoảng
hơn 1 km, chùa Bà Đanh ẩn hiện thấp thoáng sau những bóng cây. Ngôi chùa
u tịch nhìn ra con sông Đáy chảy hiền hòa. Bến nước của chùa Bà Đanh
nằm thoai thoải bên bờ sông, nổi bật giữa màu xanh của cây cỏ và dòng
nước phẳng lặng như gương với màu xám ngà ngà của các bậc đá. Trên các
bậc lên xuống của bến nước, lá đa rụng đầy khiến du khách đến vãn cảnh
cảm nhận rõ hơn không khí u tịch nơi đây.
Chùa Bà Đanh còn có tên chữ là Bảo Sơn tự. Lịch sử xây dựng chùa gắn
liền với nhiều truyền thuyết lạ kỳ được dân gian lưu truyền, trong đó
tích về nguồn gốc của Tứ Pháp là mẹ Phật Man Nương được phổ biến rộng
rãi trong các tỉnh vùng đồng bằng Bắc bộ xưa kia.
Tượng Bà Chúa Đanh được thờ trong chùa tương truyền là một người con
gái được các thần phái về để trông coi vùng này. Từ khi nhân dân địa
phương trong vùng xây dựng xong ngôi chùa thì việc sản xuất thuận lợi,
không còn cảnh thiên tai mất mùa, đời sống trở nên đầm ấm, trù phú. Do
đó, trong tâm thức dân gian, Bà Chúa Đanh chính là vị thần mùa màng, vị
thần phù hộ cho việc nông nghiệp, cho cuộc sống thuận lợi.
Nhiều người giải thích rằng, vì chùa linh thiêng nên khách thập
phương ít dám ghé qua vì sợ nếu thất lễ sẽ bị trừng phạt. Hay cũng có ý
kiến cho rằng chùa ở xa khu dân cư, nơi địa hình cách trở núi sông, giao
thông không thuận tiện nên không nhiều người tới... Dù cách giải thích
như thế nào thì nguồn gốc câu thành ngữ Vắng như chùa Bà Đanh vẫn là một
bí ẩn đầy linh thiêng, khơi dậy trí tò mò của nhiều người.
Quả thực, khi đến thăm ngôi chùa này, tôi không khỏi ngỡ ngàng về
không cảnh tịch mịch và lặng lẽ của nó. Nhưng vẻ tịch mịch ấy không hề
làm gợn trong lòng tôi nỗi buồn mơ hồ nào mà chỉ đơn giản là một sự bình
yên đến thanh khiết.
Thăm chùa Bà Đanh, bạn sẽ cảm nhận thấy cuộc sống thanh đạm nơi đây
bởi hình ảnh những cây bưởi trĩu quả vỏ vàng khỏe mạnh hay những cây táo
quả sai trĩu cành, những giò hoa phong lan, những bông hoa đồng tiền
tươi tắn... Đặc biệt, ngôi chùa trồng một cây đào tiên tán thấp có quả
to, tròn và dẹt như bưởi nhưng vỏ nhẵn thín màu xanh bóng. Bất cứ du
khách nào ghé thăm, nhìn thấy những quả đào chĩu chịt cũng không khỏi
trầm trồ, xuýt xoa.
Chùa có nhiều công trình với các tòa nhà như: nhà bái đường, nhà
thượng điện, nhà trung đường, phủ thờ Mẫu, nhà tổ… được sắp xếp một cách
hài hòa. Nhiều tác phẩm chạm khắc gỗ tinh vi với các đề tài như Ngũ
phúc, Tứ linh, Tùng mã, Mai điểu… trên các cột và các vì kèo. Nghệ thuật
chạm khắc gỗ điêu luyện ở chùa Bà Đanh còn thể hiện qua hệ thống tượng
thờ trong ngôi chùa này. Ở tam quan của chùa cũng có những tác phẩm chạm
đá mang giá trị lịch sử và giá trị thẩm mỹ cao như đôi hổ đá và đôi
rồng đá.
Tỉnh Hà Nam đang đẩy mạnh đầu tư để thu hút khách thập phương đến đây
nhiều hơn. Đến với chùa Bà Đanh, bạn sẽ được hòa mình vào thiên nhiên
trong lành, đồng thời được thưởng thức những giá trị mang tính văn hóa
tâm linh sâu sắc.