Chùa
thường gọi là chùa Tháp, tọa lạc ở thôn Tức Mạc, xã Lộc Vượng, ngoại
thành Nam Định, tỉnh Nam Định. Chùa cách thành phố Nam Định khoảng 5km
về phía Bắc.
Chùa
được vua Trần Thánh Tông cho dựng vào năm 1262 ở phía Tây cung Trùng
Quang, phủ Thiên Trường. Các bản văn khắc trên bia cho biết chùa có từ
thời Lý, được mở rộng với quy mô lớn vào thời Trần.
Cụm
kiến trúc chính của chùa bao gồm 9 gian tiền đường gắn với thiêu hương
3 gian, thượng điện 3 gian. Qua sân hẹp, dãy ngang 11 gian kết hợp với
hành lang mỗi bên 11 gian tạo thành quần thể “Nội Công ngoại Quốc”.
Chùa
Phổ Minh mở đầu kiến trúc Phật giáo thời Trần. Các công trình kiến trúc
và chạm khắc ở đây còn giữ được dấu ấn của thời Trần, thời Mạc như: bộ
cánh cửa bằng gỗ lim chạm rồng (mỗi tấm cao 1,92m, rộng 0,79m) ở nhà
bái đường, tháp Phổ Minh, đôi sấu ở tam quan, rồng ở thành bậc tiền
đường, tháp và tượng Bà chúa Mạc (tài liệu ở chùa ghi là Công chúa Mạc
Ngọc Lâm) v.v... Chùa xưa có một vạc lớn bằng đồng được xếp vào “Thiên Nam tứ
đại pháp khí” (vạc Phổ Minh, tháp Báo Thiên, chuông Quy Điền, tượng
Quỳnh Lâm) nay không còn.
Tháp
Phổ Minh được xây vào năm 1305, gồm 14 tầng, cao 21,2m, nặng khoảng 700
tấn, mặt quay hướng Nam. Mặt bằng tháp được bố cục vuông, cạnh đáy của
đế dài 5,21m, cửa các tầng ở 4 phía được trổ theo lối cuốn tò vò. Nền
tháp và tầng thứ nhất xây bằng đá, những tầng phía trên xây bằng gạch.
Sách Mỹ thuật của người Việt (Hà Nội, 1989) cho biết, ban đầu 13 tầng
trên được xây bằng
gạch trần hòn sắc đỏ au trên nền cây xanh mướt. Một thương gia giàu có
đã bỏ tiền trát vữa lên 13 tầng đó. Dạng kiến trúc của tháp là dạng
trung gian giữa loại tháp hoa sen (phần trên) và tháp tu-di-tọa (phần
đế). Tháp được trùng tu năm 1987.
Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam đã xác lập kỷ lục vào ngày
12-12-2007 là Ngôi chùa có ngôi tháp bằng gạch
cao nhất Việt Nam.
Chùa thờ chư Phật, Bồ tát và thờ
tượng Trúc Lâm Tam Tổ : Tổ Trần Nhân Tông nhập niết bàn, Tổ Pháp Loa và
Tổ Huyền Quang.
Chùa đã được trùng tu nhiều lần, lần
đại tu gần nhất là vào các năm 1994-1995.
Chùa đã được Bộ Văn hóa công nhận là
Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.