Trong cuộc
sống của chúng ta, ai cũng có thể đã từng gặp phải những chuyện đau
thương khốn đốn dẫn đến sự bực bội, khó chịu, phiền muộn khổ đau. Những
người khó chịu, họ muốn làm cho mọi chuyện trở nên căng thẳng để tạo ra
sự hiểu lầm hoặc mối hiềm thù trực tiếp bằng nhiều hình thức khác nhau.
Người khó chịu là người hay kiếm chuyện để gây gổ làm cho mọi người luôn
bực tức và phiền não bức bách.
Như chúng
ta ai cũng có thể biết sự đụng chạm giữa con cái đối với cha mẹ, vợ
chồng, anh em, bạn bè và đồng nghiệp, ngay khi xảy ra sự việc đau buồn
chúng ta do không biết cách kiềm chế bản thân, nên dễ dàng trút đổ những
phiền muộn vào người khác. Khi trong ta trỗi dậy những cảm xúc khổ đau,
ta dễ dàng bươi móc lỗi của người khác và công khai chỉ trích những sai
phạm của họ, trước mặt mọi người.
Trong cuộc
sống chúng ta ai cũng có thể đóng vai trò của một người khó chịu, bởi vì
đã làm người thì chắc chắn còn nhiều khiếm khuyết sai lầm dễ dẫn đến
làm người khác phiền muộn đau khổ. Bây giờ chúng ta có thể nói ra một
vài loại người khó chịu.
Có một loại
người rất khó chịu vì cuồng tín, họ tin vào đấng bề trên, họ làm việc
say mê và thậm chí giết người vô tội vạ, họ cho rằng chết vì đạo sẽ được
lên thiên đàng hưởng phước báo tối cao. Phụ nữ đối với họ chỉ là vật
phụ thuộc, có nhiệm vụ sinh con đẻ cái và đáp ứng nhu cầu sung sướng cho
họ.
Dạng người
khó chịu này không chấp nhận ai, họ chỉ tôn thờ đấng bề trên của họ và
muốn mọi người phải theo họ. Nếu họ nắm quyền hành trong tay, chúng ta
sẽ không có chọn lựa khác, theo thì sống không theo thì chết, chỉ có vậy
thôi!
Một loại
nữa cho rằng chết là hết, không có nhân quả nghiệp báo nên khi sống họ
mặc tình tạo tác gây ra nhiều nỗi khổ niềm đau cho người khác vì quan
niệm mọi thứ sẽ trở về cát bụi. Chính vì vậy, dạng người khó chịu này
nếu có ý thức một chút họ sẽ là những công thần dấn thân, hy sinh cho sự
nghiệp chung mà sống trung thành với lý tưởng đó.
Người khó
chịu theo dạng này nếu không có hiểu biết chân chính sẽ không chấp nhận
học thuyết sống chết luân hồi tùy theo nghiệp báo tốt xấu đã gieo tạo.
Họ cho rằng tôn giáo là thuốc phiện của nhân loại nên dẫn đến nhiều sai
lầm đáng trách, làm tổn hại cho nhiều người.
Một loại
người khó chịu khác, suốt đời họ mong muốn đòi hỏi ai cũng phải là một
người hoàn hảo, không sai phạm, nên họ rất khó chịu khi thấy người khác
phạm phải lỗi lầm. Người khó chịu theo dạng này, họ muốn mọi người cùng
theo một khuôn mẫu với mình, ai khác đi thì không chịu, họ không hiểu
quy luật duyên sinh nhân quả và sự huân tập của mọi người cũng khác nhau
nên có sự sai biệt. Đó là sự chấp trước, chỉ thấy mình là người tốt còn
mọi người khác đều xấu hết, nên cuối cùng rơi vào tuyệt vọng, họ không
muốn chung sống với mọi người.
Có loại
người khó chịu vì họ đang gặp hoàn cảnh bất hạnh, không tìm ra lối thoát
như bệnh nan y, gia đình đổ vỡ tan nát, vợ hoặc chồng bỏ rơi, con cái
chết chóc, sự nghiệp trắng tay…
Những người
khó chịu là hạng người đang bị dính mắc bởi phiền não tham sân si, do
họ chấp thân tâm này làm ngã nên muốn chiếm hữu mọi thứ, nhất là các ông
vua thời phong kiến, đó là nói về người khó chịu thời xa xưa. Người khó
chịu thời nay lại tinh vi hơn nữa, nhờ trình độ khoa học tiến bộ nên
các lãnh tụ cường quốc chiếm đoạt tài nguyên thiên nhiên của các nước
chậm tiến bộ, lạc hậu. Họ thường tự xưng mình là người khó chịu, vì
không chịu khuất phục họ, theo họ hoặc là có thái độ không bằng lòng với
họ, là họ tìm cách triệt buộc ngay lịch sử thế giới loài người đã cho
chúng ta thấy rõ điều đó. Thế giới ngày hôm nay, sở dĩ chiến tranh binh
đao tàn sát giết hại lẫn nhau là bởi do những người khó chịu này.
Với người
không có hiểu biết chân chính, không tin tâm mình là Phật, là chủ nhân
ông của bao điều họa phúc, họ sống để tham lam, ích kỷ giành giựt chiếm
đoạt, để có được nhiều hơn, bất kể mọi người khổ đau như thế nào họ
không cần biết, họ chỉ biết rằng họ được ăn trên ngồi trước và nắm quyền
sinh sát trong tay. Họ cho rằng đó là ân sủng thượng đế đã dành cho họ.
Cuộc sống của họ luôn tạo ra nỗi khổ niềm đau cho mọi người vì quan
niệm sai lầm, bởi có một thần linh thượng đế ban phước giáng họa, sắp
đặt mọi việc.
Nắm lấy,
kéo về mình, cất giữ chất chứa là một thói quen xấu do ngu si chấp ngã
thấy mình là trung tâm của vũ trụ. Con người ngay từ nhỏ, khi mới chập
chững biết bò, chúng ta cố trườn tới để nắm lấy một đồ vật trước mặt.
Nếu nắm lấy được thì bỏ vào miệng không biết phân biệt dơ sạch. Lớn lên,
chúng ta nắm bắt chấp giữ và càng khó chịu nhiều hơn khi cảm thấy mình
bị thiệt thòi hơn người khác.
Do chấp ngã
chúng ta cố nắm lấy bám giữ, tiếc nuối rồi cảm thấy bực bội, khó chịu
và nỗi tam bành lục tặc để làm người khác đau khổ. Khi cái ta lớn mạnh
mà không được hài lòng vừa ý thì sự thất vọng càng nhiều, và phiền muộn
khổ đau không có ngày thôi dứt.
Chúng ta
cũng cần phải hiểu rõ, không nắm giữ không có nghĩa là không có gì hết,
không có cả một cái chén để ăn cơm. Chúng ta vẫn cầm cái ly để uống
nước, nhưng chúng ta không dính mắc vào nó, khi lỡ làm bể cái ly chúng
ta vẫn không tiếc rẻ, bực tức hay nổi giận cáu gắt hoặc mắng chửi đánh
đập người khác.
Chấp là
nguồn gốc sinh ra mọi hệ lụy khổ đau cho con người, dù đó là chấp thiện.
Chúng ta không thể muốn mọi người phải giống như mình, càng không thể
dùng áp lực để buộc họ phải thay đổi. Cách duy nhất chúng ta có thể giúp
họ là biết quay lại chính mình, tìm lại năng lực sẵn có của ta để có sự
cảm thông, bao dung và tha thứ mà thương yêu đùm bọc giúp đỡ lẫn nhau.
Chúng ta
hãy cảm thông cho người khó chịu với mình, vì họ không làm chủ được bản
thân, họ đang đau khổ tột cùng. Vào những lúc như thế họ sẽ trút đổ mọi
bực tức, giận hờn cho người khác, thậm chí họ thượng chân hạ cẳng, tạo
ra nỗi khổ niềm đau cho nhau.
Người khó
chịu không biết cách kiềm chế mình, nên họ lại thêm dầu vào lửa khiến
cho sự việc càng thêm oan trái, bởi họ đang trong cơn tuyệt vọng và muốn
có sự giúp đỡ. Chúng ta thường cho rằng người này đang ‘giận cá chém
thớt’. Nếu quán chiếu sâu sắc, chúng ta sẽ thấy rằng họ đang bế tắc, họ
đang trong cơn đau khổ tột cùng không có lối thoát, ta càng phải thương
xót họ nhiều hơn. Trong lúc này, dù họ có cố gắng kiềm chế bằng nhiều
cách đi nữa, nhưng lời nói của họ khi phát ra giống như dao bén cứa vào
từng thớ thịt của người khác.
Khi chúng
ta phải đối diện với người khó chịu thường xuyên, nếu không khuyên được
họ, tốt hơn ta nên tìm cách tránh xa họ, tránh voi chẳng xấu mặt nào mà.
Nhưng vì duyên sự, chúng ta không thể tránh được họ thì ta phải làm sao
đây? Lúc này mình phải học cách, chấp nhận đương đầu với hoàn cảnh
không mấy hài lòng vừa ý này.
Chúng ta sẽ
thấy mình đang rơi vào hoàn cảnh éo le, ta sẽ bị phê bình chỉ trích
nặng lời bởi người khó chịu kia, ngay lúc này nếu ta không tỉnh giác thì
mọi thứ sẽ đổ vỡ. Nhờ tỉnh giác trong từng phút giây, chúng ta biết
mình đang đối diện với lửa sân hận của người khác, nên ta an nhiên bình
tĩnh tìm ra lối thoát.
Chúng ta
phải ý thức rằng và có sự cảm thông cho người kia, bởi họ đang trong cơn
tuyệt vọng, chúng ta dùng tuệ giác của Thế tôn để soi sáng lại chính
mình mà có sự cảm thông và tha thứ cho họ. Chúng ta hãy quán sát thân
này nhân duyên hòa hợp giả có không thật thể, cái gì là ta, là của ta,
ta không chấp thân tâm này làm ngã, thì chẳng có thứ gì làm cho ta lay
động mà phiền muộn khổ đau.
Khi đối
diện với người khó chịu mình phải biết cách lắng nghe, để tìm ra nguyên
nhân, họ đang nói gì, họ đang muốn gì, họ đang tiếc nuối về quá khứ, họ
đang mơ mộng đến tương lai mà đánh mất mình trong hiện tại, họ không
biết mọi việc tốt xấu, nên hư, thành bại đều do mình tạo ra.
Vào những
lúc căng thẳng như thế, chúng ta phải dùng trí tuệ thấy biết đúng như
thật để lắng nghe tâm tư của họ, họ đang muốn giải tỏa hết mọi áp lực từ
bên ngoài đưa đến, đang đè nặng tâm thức của họ. Chúng ta cần phải quay
trở về với thực tại để có sự cảm thông, bao dung và độ lượng, đừng vì
tình cảm sâu nặng mà tự đánh mất chính mình.
Chúng ta
phải nhìn vào mặt tích cực của họ khi gặp phải người khó chịu, đó cũng
là một cơ hội tốt để cho mình thể hiện được sự tu tập từ bấy lâu nay
bằng tuệ giác của Như lai. Vì khi nghĩ người tốt, ta sẽ bớt tâm ganh
ghét tật đố mà không chỉ trích quá đáng sai lầm của người khác.
Ngày xưa có
một câu chuyện như sau: Một vị tổ sư dùng phương tiện thiện xão để chỉ
dạy cho người đệ tử của mình. Vị tổ sư ấy dẫn người học trò đến bên hồ
chứa nước trong chùa. Sau đó, lấy một ly nhỏ chứa đầy muối rồi chế nước
vào khuấy đều bảo người đệ tử uống. Người học trò vừa nhấp thử ngụm nước
đã nhăn mặt nói nước mặn đắng, không thể uống được! Vị thầy bình thản
lấy thêm một nắm muối khác cũng bằng với số muối trước, rồi bỏ vào hồ
nước khuấy đều, bảo người học trò nếm thử. Lần này, người học trò uống
thử ly nước mà không cảm thấy khó chịu của sự mặn đắng nữa.
Lúc này, vị
thầy mới từ tốn nói tiếp: Sự đau khổ tột cùng giống như người uống đầy
ly nước muối mặn. Tuy nhiên, nếu ta biết khôn ngoan sáng suốt hành trì
theo lời Phật dạy, giữ giới, thiền định, từ bi thì ta sẽ dùng lượng muối
đó pha vào thật nhiều nước, vị mặn của muối bị dòng nước hòa tan, nên
ta vẫn uống bình thường mà không cảm thấy khó chịu bởi vị mặn đắng của
nó.
Chính vì
vậy, mỗi khi gặp điều không được hài lòng như ý, chúng ta hãy mở rộng
lòng ra bằng tâm từ bi và trí tuệ để soi sáng lại chính mình thì mọi
việc phải quấy, tốt xấu, đúng sai, được mất, hơn thua đều có thể tan hòa
vào hư không.
Nói tóm
lại, tất cả những người khó chịu dù bất cứ hình thức nào đều do sự chấp
ngã thân tâm này là tôi, là ta, thấy thân này thiệt mình, thấy tâm suy
tư nghĩ tưởng cũng là mình, nên từ đó ta đấu tranh giành giựt, chiếm
đoạt dẫn đến tàn sát giết hại lẫn nhau không thương tiếc.
Có một
phương pháp để chuyển hóa người khó chịu, trước nhất là chuyển hóa sự
khó chịu của chính mình dựa theo lời Phật dạy. Vì sao chúng ta hay làm
người khó chịu? Vì chúng ta không có lòng từ bi rộng lớn, từ là ban vui,
bi là cứu khổ.
Muốn vậy ta
phải quán tình thương và biết cảm thông, tha thứ. Khi thương yêu kính
mến ai, ta sẽ không bao giờ khó chịu với người đó. Tình thương yêu chân
thật thường đi đôi với tâm từ bi tức là ban vui và cứu khổ.
Khi có được
một trái tim thương yêu có hiểu biết bằng tình người trong cuộc sống,
tâm sẽ dễ dàng trải lòng ra để giúp đỡ người khác và không buồn giận khi
người đó vô ơn. Mỗi lần thấy một người khó chịu, ta tự cảm thấy mình
cần phải làm điều gì đó, để giúp người ấy có đủ năng lượng thiết lập lại
bình yên, hạnh phúc.
Có một
người nọ thấy con bọ cạp sắp chết đuối trong một vũng nước. Khi thấy vậy
tự nhiên ông ta muốn cứu giúp nó, nên nhanh nhẹn đưa bàn tay ra vớt con
bọ cạp khỏi vũng nước, đặt nó vào chỗ an toàn. Con bọ cạp liền chích
ông ta một phát đau điếng.
Tuy nhiên
vì muốn qua đường, nó lại đi tiếp và cuối cùng lọt vào vũng nước khác.
Lần này thấy nó sắp chết đuối, ông ta lại vớt nó lên lần thứ hai và cũng
bị nó chích cho một phát nữa. Tay ông lúc này sưng vù, đau điếng.
Một người
khác chứng kiến cảnh tượng đó từ đầu đến cuối bèn nói: “Tại sao ông lại
dại khờ đến thế? Nên mới bị con bọ cạp chích cho hai lần đau điếng. Ông
thật là điên rồ khi phải cứu vớt một con bọ cạp chẳng biết ơn nghĩa là
gì!
Người đàn
ông vui vẻ trả lời: “Thưa ông, tôi không thể nhìn thấy cảnh con bọ cạp
bị chết đuối. Ông biết đó, thói quen và bản tính của con bọ cạp là
chích, khi có người khác đụng vào nó đó là phản ứng tự vệ của nó, nó chỉ
sống theo tập khí, thói quen mà không có sự quán chiếu. Còn thói quen
của tôi là sẵn sàng cứu giúp khi có nhân duyên. Tôi thà chịu đau một
chút mà cứu được con bọ cạp.
Suy luận
trong trường hợp này, nếu người đàn ông đó dùng trí tuệ lấy một cành cây
để vớt con bọ cạp thì sẽ không bị chích. Nhưng ông ta nghĩ rằng cứu một
con bọ cạp trong cơn hoạn nạn là điều cần thiết, còn hậu quả như thế
nào sẽ tính sau.
Qua bài học
của câu chuyện này, đã nói lên tâm từ bi rộng lớn của người đàn ông
muốn cứu một sinh mạng khác, dù đó chỉ là một con vật thấp kém. Ở đây
cho chúng ta thấy người có tấm lòng rộng mở khi giúp người vật trong cơn
nguy khốn, sẽ không có sự tính toán vì ta, người, chúng sinh. Đức tính
của ông ta là sự giúp đỡ, sẻ chia bằng tình người trong cuộc sống với
trái tim thương yêu và hiểu biết.
Do đó, khi
có được tình thương yêu rộng lớn thúc đẩy, chúng ta sẵn sàng giúp đỡ
người khác, bất kể màu da, tôn giáo, chủng tộc. Nếu chúng ta, ai cũng
biết nuôi dưỡng tình thương yêu chân thật bằng sự quán chiếu hằng ngày,
ta sẽ thấy người và vật không có ai là kẻ thù, chỉ có người chưa thông
cảm với nhau mà thôi. Nhờ vậy, khi sống chung với người khó chịu ta vẫn
bình yên, hạnh phúc ngay tại đây và bây giờ.
Theo: Thích Đạt Ma Phổ Giác/ thuvienhoasen.org