"Bùn và vàng mã" là tựa đề bài viết của tác giả Sông Nhuệ, được đăng trang trang Bạn Đọc, báo Tuổi Trẻ Cuối Tuần số 36 ngày 12/9/2010. Được liệt kê vào những ý kiến của bạn đọc, tính chất phổ cập thông tin cũng từ ý nghĩa đó ở ngưỡng tham khảo và cũng chỉ dừng lại ở điểm đó.

Từ nhận định trên, báo Tuổi trẻ Cuối Tuần chọn đăng không có gì sai trái. Nhưng nội dung bài viết đụng chạm đến nhiều vấn đề nhạy cảm, không nhất quán một chủ đề, dễ khiến người đọc sẽ đặt câu hỏi: Viết như thế để làm gì và đăng như thế để làm chi?

Từ một đống bùn  do ô tô tải nào đó đổ trộm  giữa đường phố (?), "Trời mưa, đống bùn đó nhanh chóng làm lầy lội cả con đường dài, trời nắng thì bụi bốc lên mịt mù cho đến hàng tuần sau…”, tác giả dẫn người đọc  đến vụ đổ  đất vào nghĩa trang Đồng Trưa - Hà Đông đêm 28 rạng sáng 29/8/2010 vừa qua , "thì người ta phải nhìn nhìn nhận vấn đề theo một cách khác”. (Lời bài viết).

Tiếc rằng phần cuối bài viết, tác giả lại rẽ ngoặc vào một ngõ khác, để lấy chi tiết “vàng mã” bổ sung mà từ đầu bài chỉ toàn nói đến “Bùn”, dù có cố gắng treo vào giữa bảng hiệu đạo lý dân tộc với người đã khuất.

Đây toàn văn phần cuối đó: "Câu chuyện hôm qua có lẽ nguyên nhân của nó là sự thờ ơ, tính thực dụng của con người hôm nay, và nó lại phát triển cùng với sự dị đoan thái quá hiện thời. CÓ LẼ CHÚNG TA PHẢI NHÌN THẤY VIỆC ĐỐT VÀNG MÃ MÀ TỚI 400 Tỉ ĐỒNG CHO MỘT LỄ VU LAN LÀ MẶT BÊN KIA CỦA VIỆC ĐỔ BÙN THẢI VÀO NGHĨA TRANG,VÀ BIẾT ĐÂU ANH CHÀNG LÁI XE ĐỔ BÙN XONG LẠI CHẴNG VỀ NGHIÊM TRANG CHIÊM BÁI CỬA PHẬT" .

Tôi nhấn mạnh đoạn kể trên, những chỗ mà tôi tin chắc rằng những ai có chút tư duy cũng sẽ phải giật mình cho cách đánh giá vội vã, thiếu cân nhấc, nếu không muốn cho là thiếu kiến thức và có dụng ý xấu.

Nói đến Lễ Vu Lan là phải nói đến Phật giáo, vì ngày lễ này xuất phát từ điển tích và lịch sử của chính tôn giáo này. Cúng Lễ Vu Lan hằng năm đã trở thành tập tục không chỉ riêng Phât giáo VN mà còn nhiều nước có ảnh hưởng Phật giáo khác ở Á Đông.

Việc đốt vàng mã thái quá lại là một vế khác của vấn đề nhận thức của xã hội, theo từng bối cảnh kinh tế khác nhau. Nói “Đốt vàng mã mà tới 400 tỉ đồng cho một lễ Vu Lan” là một cách nói đả kích trực diện và xúc phạm đến Phật giáo cũng như tập tục tín ngưỡng dân tộc.

Có lẽ tác giả bài viết lấy “cảm hứng”con số 400 tỉ đó từ thống kê của TS Nguyễn Xuân Diện (viện Nghiên Cứu Hán Nôm). Trước khi đưa ra con số thống kê ấy, TS Nguyễn Xuân Diện phân tích rất logic lịch sử ngày Vu Lan - Rằm Tháng Bảy và với tập tục tín ngưỡng dân tộc chung quanh ngày lễ ấy. Bên cạnh đó còn phân tích so sánh tục đốt vàng mã xưa và nay, giữa cái được và cái chưa được ra sao rất rõ ràng.

Đặc biệt TS Nguyễn Xuân Diện khẳng định dứt khoát tục đốt vàng mã không phải là chủ trương của Phật giáo. Trong một câu nói, có thống kê con số 400 tỉ đó, của TS Nguyễn Xuân Diện, chúng ta hãy cố tìm cho ra một từ Phật giáo hoặc một ngôi chùa Phật giáo:

“Con số thống kê chưa đầy đủ cách nay nhiều năm của ngành Văn hóa đã cho thấy có hơn 40.000 tấn vàng mã đã được sử dụng trong một năm và riêng tại Hà Nội đã tiêu thụ trên 400 tỉ đồng cho việc đốt vàng mã. Riêng đền Bà Chúa Kho (Bắc Ninh), lượng vàng mã đem “hóa” mỗi ngày lên tới hàng tạ, bằng 80-100 triệu đồng thiền thật…” (Nguồn: TiềnPhong ngày 26.8.2010).

Vậy xin mạo muội được hỏi tác giả bài viết rằng “400 tỉ cho một lễ Vu Lan” là lễ Vu Lan gì, chùa nào? Và 400 tỉ đó dùng vào việc gì? Cũng rất may trong bài viết tác giả không so sánh và “khuyên” Phật giáo dùng số tiền ấy làm từ thiện!

Như vậy, phải chăng những việc làm xấu cho xã hội đều có ít nhiều “ảnh hưởng” từ Phật giáo, cho nên tác giả từ đó bồi thêm một đòn chí tử cho những người con Phật chân chính bằng câu kết thúc hết sức nguy hiểm ”Và biết đâu anh chàng lái xe đổ bùn xong lại chẵng về nghiêm trang chiêm bái nơi cửa Phật"!

Một câu nói nửa châm biếm, nửa xúc phạm đến hàng triệu triệu người Phật tử VN. Từ chỗ nhầm lẫn việc đốt vàng mã (do Phật giáo chủ trương chăng?) nên dẫn đến việc không ngần ngại xác định (dù là biết đâu) thủ phạm đổ bùn  lấp nghĩa trang Đồng Trưa - Hà Đông cũng …Phật tử!

Theo tin từ HNMO, ngày 30.8.2010, CQCSDT, CA Quận Hà Đông đã ra quyết định khởi tố vụ án xâm phạm mồ mả theo điều 246 Bộ Luật Hình sự, tạm giữ hình sự với các bị can, đó là Nguyễn Văn Đương, Dương Văn Sơn là nhân viên bảo vệ của Cty TNHH DVBV Tín Nghĩa và Phạm Hồng Kỳ - cán bộ Cty cổ Phần cơ giới giao thông An Thành.

Đó là danh tính ba người đầu tiên được xác định là thủ phạm vụ việc. Rất dễ dàng cho tác giả bài viết  tìm đến và tiếp cận để hỏi cho kỹ  “sau khi đổ bùn xong có về nghiêm trang chiêm bái cửa Phật" không?