Chương 3.
Điều Kiện Và Cách Thọ Bát Quan Giới Trai
I. CHỈ CÓ LOÀI NGƯỜI MỚI ĐƯỢC THỌ
GIỚI
Trong Tát Bát Đa Tỳ Ni Tỳ Bà Sa
quyển 1 nói: “Phàm đắc giới Ba la đề mộc xoa, trong ngũ đạo chỉ có nhân đạo
(người) đắc”. Bát giới cũng là giới Ba la đề mộc xoa, cho nên trừ loài người
ra, chúng sinh loài khác cho đến thiên nhân cũng không đắc giới. Tuy nhiều chỗ
trong kinh có nói: Long (loài rồng) thọ trai pháp với thiện tâm công đức, nhưng
không đắc giới. Lại nói: “Trong bốn loài người, một là nam, hai là nữ, ba là
huỳnh môn, bốn là người hai căn, chỉ có nam, nữ đắc giới”. Đó là muốn nói ở
trong loài người, chỉ có nữ, nam sinh lý bình thường mới có thể đắc giới.
II.
NGƯỜI PHẠM TỘI NGŨ NGHỊCH, PHÁ TỊNH GIỚI KHÔNG ĐẮC GIỚI
Trong Tát Bà Đa Tỳ Ni Tỳ Bà Sa
quyển 1 nói: “Trong nam nữ như vậy, nếu người giết cha, giết mẹ, giết A la hán,
làm thân Phật chảy máu, phá chuyển pháp luân Tăng (5 điều trên là ngũ nghịch),
ô Tỳ kheo ni, tặc trụ (người phi pháp mà trụ trong Tăng), việt tế nhân (người
xuất gia vì sinh hoạt chứ chẳng phải vì Phật pháp), đoạn thiện căn, những người
này thường không đắc giới”.
Trong Kinh Bồ tát Ngũ Giới Tướng
nói: “Người phạm đến người tịnh giới của dệ tử Phật, tuy không có tội phạm
giới, nhưng sau đó vĩnh viễn không được thọ ngũ giới cho đến xuất gia thọ Cụ
túc giới”. Người tịnh giới là chỉ cho người chủ trì giới không dâm. Nếu dụ dỗ
cưỡng bức người kiên trì giới không dâm cùng hành dâm gọi là phá tịnh giới
người. Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, Thức xoa ma, Sa di, Sa đi ni, Ưu bà tắc và Ưu bà di
trong các ngày thọ trì Bát quan giới trai đều chẳng nên làm cho các vị ấy phá
giới. Bằng không, chính mình vĩnh viễn không có tư cách thọ bất cứ Phật giới
nào. Nhưng thông thường đều lấy phá tịnh giới nữ ni làm trọng yếu, nhưng phá
tịnh giới của người nam cũng không phải là tầm thường. Trong Thập Tụng Luật
quyển 40 có ghi một đoạn như vầy: Lúc Phật ở nước Xá Vệ, có một người Bà la môn
sinh một người con gái diện mạo xinh đẹp tên là Diệu Quang, về sau cô nói với
vị Sa môn Bà la môn khất thực ở nhà cô rằng: “Hãy cùng tôi hành dâm”. Do vì tội
của lời nói này mà khi chết cô bị đọa ác đạo ở phương Bắc của nước kia sinh làm
dâm long (con rồng nhiều dâm dục). Đây mới chỉ dụ dỗ Sa môn Bà la môn cùng nàng
hành dâm, chứ chưa thật sự phá tịnh giới người khác; mà còn bị đọa làm dâm
long.
III.
THỜI HẠN THỌ TRÌ
Về thời hạn thọ trì Bát quan
trai, trong các Kinh Luật nói không giống nhau. Trong Tát Bà Đa Tỳ Ny Tỳ Bà Sa
quyển 1 nói: “Hỏi: Pháp thọ Bát giới được 2 ngày, 3 ngày, thọ cho đến 10 ngày,
thọ một lần một được không?. Đáp: Phật vốn chế định một ngày một đêm không được
quá hạn. Nếu có sức muốn thọ nữa thì một ngày qua rồi lần lượt thọ lại, như vậy
tùy sức nhiều ít chẳng kể số ngày. Lại hỏi: Nếu chỉ muốn thọ trai pháp ban ngày
không thọ ban đêm có đắc bát trai không? Nếu chỉ muốn thọ ban đêm mà không thọ
ban ngày, có đắc bát trai không? Đáp: Không đắc. Vì Phật vốn cho pháp một ngày
một đêm đã có hạn định không thể trái vậy”. Đây là nói Bát giới chỉ có một ngày
một đêm, không được mấy ngày liên tiếp thọ, cũng không được chỉ ban ngày thọ mà
ban đêm không thọ, hoặc chỉ thọ ban đêm mà không thọ ban ngày. Tuy ở trong Căn
Bản Bộ Bì Cách Sự có ghi chuyện Ức Nhĩ ở đồng nội thấy quả báo của người chỉ
thọ trai ban ngày và người chỉ thọ trai ban đêm, nhưng trong Tát Bà Đa Tỳ Ni Tỳ
Bà Sa quyển 1 lại giải thích rằng: “Có người nói đây là vì Ngài Ca Chiên Diên
muốn độ Ức Nhĩ cho nên biến hóa ra để cảm ngộ tâm Ức Nhĩ chứ chẳng phải là sự
thật”.
Nhưng trong Luật Thành Thật nói:
“Ngũ giới, Bát giới tùy theo ngày tháng dài ngắn hoặc một năm, một tháng cho
đến nửa ngày, nửa đêm, muốn thọ thêm hay giảm bớt đều được”.
Trong Kinh Dược Sư cũng nói: “Có
người hay thọ trì bát phần trai giới hoặc 1 năm, hoặc 3 tháng thọ trì học xứ”.
Lại nói: “Vì cúng dường Dược Sư Như Lai trước tiên phải tạo lập hình tượng Đức
Dược Sư Như Lai, phải 7 ngày 7 đêm thọ Bát phần trai giới”. Đây là nói Bát phần
trai giới không nhất định thọ trì vào 6 ngày trai, thời hạn thọ trì có thể hoặc
1 năm, hoặc 3 tháng, hoặc 7 ngày 7 đêm liên tục thọ trì.
Nhưng chiếu theo văn tự thọ giới
của Bát giới mà nói, thì lấy một ngày một đêm làm tiêu chuẩn bình thường là
chánh là chủ. Nếu như hoàn cảnh không cho phép, hoặc giả phát tâm liên tục thọ
trì, ở gần lại không có người có thể làm Thọ giới sư và để khỏi phải nhọc nhằn
qua lại mỗi ngày, cũng có thể thọ trì trong thời hạn 1 năm, 1 tháng, mười ngày,
vài ngày.
IV.
PHƯƠNG THỨC CẦU THỌ GIỚI
Trong Kinh Ưu bà tắc giới quyển
5 nói: “Bát giới này không được hai người cùng thọ một lượt”. Bát giới chỉ được
từng người một hướng về Giới sư cầu thọ, nguyên nhân của điều đó căn cứ vào sự
giải thích của Luật sư Linh Chi: “Không được nhiều người, đông người lộn xộn
tâm chẳng chuyên nhất. Luận rộng về quy giới, thọ riêng từng người là tốt nhất,
vì tâm không duyên cảnh khác, pháp không bị lạm dụng”. Đại sư Hoằng Nhất cũng
nói: “Ngày nay đông người thọ, đối với lý tuy thông, nhưng rốt cuộc thành ra
bất lợi”.
Trong Tát Bà Đa Tỳ Ni Tỳ Bà Sa
quyển 1 nói: “Pháp thọ trai phải từ người khác thọ, vậy thọ từ người nào? – Từ
bên 5 chúng xuất gia mà thọ”. Kinh Ưu bá tắc giới quyển 5 cũng nói: “chẳng được
ở bên tượng Phật thọ, cần phải từ người khác thọ”. Đủ thấy Bát giới phải ở
trước chúng xuất gia: Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, Thức xoa ma na, Sa di, Sa di ni cầu
thọ. Nhưng trong Luật Thành Thật và Luận Trí Độ cho phép tự thệ thọ. Luận Thành
Thật nói: “Nếu khi không có người, chỉ cần tâm nghĩ miệng nói tôi thọ Bát giới
cũng được thành thọ”. Nhưng tự thệ thọ cũng phải có điều kiện, như Phạm Võng Bồ
tát Giới có thể tự thệ thọ, nhưng cần phải: “ Nếu trong vòng ngàn dặm không có
Thọ giới sư, được ở trước hình tượng Phật, Bồ tát thọ giới, nhưng phải thấy hảo
tướng (Phật đến rờ đầu, thấy ánh sáng, thấy hoa, các thứ tướng lạ). Nếu như
trường hợp có 5 chúng xuất gia truyền Bát giới, đương nhiên phải hướng về 5
chúng xuất gia cầu thọ Bát giới mới tốt.
Thọ Bát giới có thể đến tự viện
cầu thọ, cũng có thể thỉnh Giới sư đến tại nhà truyền. Đại sư Ngẫu Ích nói: “Ưu
bà tắc thọ trai đến chùa là tiện, Ưu bà di thọ tại nhà là tiện”. Người nam đi
tự viện, người nữ ở tại nhà, song đây không có quy định bắt buộc, chỉ nhìn tình
cảnh thực tế tùy duyên cầu thọ bát giới là tốt.
V.
CHUẨN BỊ NGÀY TRAI
Bát giới tuy lấy 6 ngày trai làm
lệ thường, song gặp ngày vía Phật, Bồ tát, ngày sinh của mình, ngày chết của
cha mẹ, hoặc vì ngày lục thân quyến thuộc làm công đức, và tất cả những ngày kỷ
niệm, nhớ ân, tu phước, cầu nguyện, đều nên phát tâm thọ trì Bát giới. Nho gia
mỗi khi gặp ngày lễ tế tự lớn cũng có công phu chuẩn bị “Trai giới tắm gội”,
như Lễ ký nói: “Trai giới để cáo quỷ thần”. Mạnh Tử cũng nói: “Trai giới tắm
gội mới có thể tế tự Thượng đế”. Yù nghĩa trai giới của Nho gia có thể tương
thông với Phật giáo, song nội dung lại bất đồng.
Trước khi thọ trì Bát giới, ba
nghiệp thân miệng ý phải thanh tịnh, cho nên trong Kinh Tăng Nhất A Hàm nói:
“Nếu thọ Bát giới, trước tiên phải sám hối”. Tát Bà Đa Tỳ Ni Tỳ Bà Sa quyển 1
nói: “Nếu người muốn thọ Bát giới mà trước đó phóng túng nữ sắc hoặc đàn hát,
hoặc tham ăn uống, các thứ vui đùa, những việc phóng dật như thế tận tâm làm,
rồi sau thọ trai, không luận trung tiền (trước ngọ), trung hậu (sau ngọ), đều
chẳng đắc giới. Nếu không có tâm thọ trai, làm các việc phóng dật, sau gặp
thiện tri thức liền thọ trai. Nếu vốn không có tâm thọ trai, không luận trung tiền,
trung hậu, tất cả đều đắc giới. Nếu muốn thọ trai, vì sự chướng nạn ngăn trở
nên chẳng được tự tại, khi chướng nạn giải quyết xong liền thọ trai, không luận
trung tiền, trung hậu, tất cả đều đắc giới”.
Văn trên nói: “Trung tiền, trung
hậu”, ở đây cần phải giải thích: Thời gian cầu thọ Bát quan giới trai, phải lấy
trì từ sáng sớm của ngày trai làm quy tắc chính, ít nhất cũng phải trước ngọ.
Ngày nay ở nước Thái Lan đều thọ từ buổi sáng. Thường thường, gặp ngày Phật
nhật và ngày Chúa nhật, từ 7, 8 giờ sáng đã có rất nhiều nam nữ Phật giáo tay
cầm hoa tươi, nhang đèn và đồ dùng đơn giản của mỗi người, cùng nhau tới chùa
dự khóa lễ buổi sáng và nghe chư Tăng thuyết pháp… trước khi thuyết pháp, chư
Tăng vì tín đồ thuyết tam quy ngũ giới. Trong tín đồ có người thọ Bát quan trai
giới, hoặc thọ ngũ giới và bát giới cùng một lúc. Nhưng lúc chư Tăng nói đến
giới thứ 6, 7, 8, người thọ ngũ giới chẳng cần đáp “trì” (Thái Tăng An Cư Ký
của Pháp sư Tịnh Hải). Nhưng nếu gặp nghịch duyên làm trở ngại, chỉ cần có tâm niệm
thọ trai chậm trễ đến giữa ngọ về sau thọ giới trai cũng được. Nhưng trong Luận
Câu Xá cũng nói: “Nếu trước tác ý vào ngày trai thọ bát giới, tuy ăn xong rồi
thọ giới trai cũng được”.
VI.
NẠP THỌ GIỚI THỂ NHƯ THẾ NÀO?
Những điều quan hệ đến nội dung
và yêu cầu của Bát quan giới trai giới thiệu đến đây đại khái cũng đã đầy đủ,
bây giờ xin giới thiệu đến phương pháp nạp thọ giới thể.
Tam quy, ngũ giới, bát giới,
thuyết giới, cách thọ giới đều rất giản đơn, chỉ cần có sự chuẩn bị kỹ càng
trước khi thọ giới, thì lúc thọ rất dễ dàng. Nhưng trong các tự viện lớn ở
Trung Quốc đều hay biểu hiện hình thức long trọng bên ngoài. Vì thế, Đại sư Độc
Thể cũng có biên soạn một thiên “Thọ Bát Giới Chánh Phạm” nói về cách truyền
thọ bát giới nghi thức phân ra làm 8 tiết, cương mục như sau:
1. Trải tòa thỉnh sư: Do Dẫn lễ
sư hướng dẫn nghinh thỉnh Hòa thượng thăng tòa.
2. Khai đạo: Khai thị sơ lược về
ý nghĩa của Bát giới và phương pháp trì trai.
3. Thỉnh Thánh: Nghinh thỉnh
Phật, Pháp Tăng và Hộ pháp Long Thiên.
4. Sám hối: Sám trừ các ác
nghiệp quá khứ, ăn năn dứt ác nghiệp vị lai.
5. Thọ Quy: Dùng tam quy nạp thọ
giới thể của Bát giới.
6. Tuyên giới tướng: Truyền nói
điều văn giới tướng của Bát giới.
7. Phát nguyện: Phát nguyện đem
công đức này nhiếp thủ tất cả chúng sinh khiến thành vô thường Bồ đề, đồng tại
Long Hoa tam hội của Đức Di Lặc liễu thoát sinh tử, giáo hóa hữu tình, đồng
sinh cực lạc.
8. Khuyến chúc hồi hướng: Nói
công đức thọ trì Bát giới và khuyên đem công đức này hồi hướng tất cả chúng
sinh.
“Thọ Bát Giới Chánh Phạm” này
tuy rất hay, nếu làm theo thì biểu hiện hình thức bên ngoài rất long trọng
trang nghiêm. Nhưng phải mất thời gian dài, lúc thọ giới, ngoài Giới sư ra, còn
cần phải có Dẫn lễ sư. Nếu Giới sư chẳng phải là vị Trụ trì phương trượng thì
sự thực hành theo nghi thức này sẽ không phải dễ. Do đó, Đại sư Hoằng Nhất căn
cứ vào Kinh Phật Thuyết Bát Chủng Trưởng Dưỡng Công Đức biên soạn một thiên
“Thọ Bát Quan Giới Trai Pháp”. Nay tôi xin ghi lại như sau:
Quy mạng
tất cả Phật, duy nguyện tất cả Phật, Bồ tát chúng nhiếp thọ con:
Con nay
quy mạng Thắng Bồ đề
Tối
thượng thanh tịnh Phật, Pháp, Chúng
Con phát
tâm Bồ đề rộng lớn
Mình
người lợi ích đều thành tựu
Sám trừ
tất cả nghiệp bất thiện
Tùy hỷ
vô biên công đức uẩn.
Trước
tiên sẽ không ăn quá ngọ, sau tu pháp bát chủng công đức (nói 3 lần).
Con tên là… duy nguyện A xà lê
nhiếp thọ con. Từ giờ này con phát tâm tịnh tín cho đến ngồi Bồ đề tràng thành
Đẳng chánh giác, thệ quy y Phật nhị túc tôn, thệ quy y Pháp ly dục thắng tôn,
thệ quy y Tăng đều phục thắng tôn. Tam bảo như thế là chỗ quy hướng của con
(nói 3 lần).
Con là… tịnh tín Ưu bà tắc (Thọ
Bát giới chính thuộc về hai chúng tại gia, cũng gồm cả chúng xuất gia nhưng
trong Kinh Dược Sư nói, văn này chỉ nói căn cứ người tại gia cho nên xưng là Ưu
bà tắc. Nếu người xuất gia nên tùy nghi xưng) duy nguyện A xà lê nghĩ nhớ hộ
niệm, con từ giờ này hôm nay phát khởi tịnh tâm, từ đêm nay đến sáng sớm hôm
sau lúc mặt trời mọc, trong khoảng thời gian này phụng trì Bát giới: 1. Không
sát sinh, 2. Không trộm cướp, 3. Không phi phạm hạnh, 4. Không vọng ngữ, 5.
Không uống rượu, 6. Không ăn phi thời, 7. Không đeo hoa để trang nghiêm thân và
ca múa v.v… 8. Không ngồi nằm giường lớn cao rộng. Con này lìa bỏ các việc như
vậy, thệ nguyện chẳng xả bỏ thanh tịnh cấm giới bát chủng công đức (nói 3 lần).
Con trì giới hạnh trang nghiêm
tâm mình khiến tâm vui vẻ rộng tu tất cả thắng hạnh tương ưng cầu thành Phật
quả cứu cánh viên mãn (nói 3 lần), lại đọc bài kệ tụng:
Con phát tâm tối thắng không hai
Vì các chúng sinh làm bạn hữu
Khéo hành hạnh Bồ đề thù thắng
Thành Phật lợi ích khắp thế gian
Nguyện con nương nhờ nghiệp thiện này
Đời này không lâu thành Chánh giác
Thuyết pháp lợi ích cho thế gian
Giải thoát chúng sinh khổ ba cõi.
Đoạn văn trên là nguyên văn của
Đại sư Hoằng Nhất. Còn về chủ trương các chúng xuất gia cũng trì Bát giới rất
cần phải nói thêm. Căn cứ vào yêu cầu của luật chế, Bát giới là 8 điều trước
của Sa di thập giới, chỉ cần thọ Sa di giới thì suốt đời phải trì Bát giới; đến
Tỳ kheo giới chẳng cần nói nữa vì đã bao quát cả Bát giới. Vì thế, các chúng
xuất gia tự nhiên là phải suốt đời thọ trì Bát giới. Nhưng, Đại sư Hoằng Nhất
sở dĩ nói các chúng xuất gia cũng nên thọ Bát giới là chính, vì các chúng xuất
gia hiện nay ít người y theo luật tuân hành. Đa số người xuất gia nói riêng Tỳ
kheo giới hoặc Sa di giới cũng chưa trì được Bát giới. Nay xin ghi lại “Thọ Bát
Quan Giới Trai Pháp” trong Tại Gia Luật Yếu Quảng Tập quyển 4 để cùng tham khảo
như sau:
Trước tiên phải dạy pháp thọ tam
quy:
Con là… quy y Phật, quy y Pháp,
quy y Tăng một ngày một đêm là tịnh hạnh Ưu bà tắc (hoặc Ưu bà di), Như lai chí
chân Đẳng chánh giác là Thế Tôn của con ( nói 3 lần).
Con là… quy y Phật rồi, quy y
Pháp rồi, quy y Tăng rồi, một ngày một đêm là tịnh hạnh Ưu bà tắc (Ưu bà di),
Như lai chí chân Đẳng chánh giác là Thế Tôn của con (nói 3 lần).
Kế đến phải dạy thọ pháp giới
trai: Con là…hoặc thân nghiệp bất thiện, hoặc khẩu nghiệp bất thiện, hoặc ý
nghiệp bất thiện vì tham dục, sân nhuế, ngu si. Hoặc đời này đời trước có tội
như thế, hôm nay thành tâm sám hối, thân nghiệp thanh tịnh, khẩu nghiệp thanh
tịnh, ý nghiệp thanh tịnh thọ hành Bát giới:
- Như chư Phật suốt đời không
sát sinh, con một ngày một đêm không sát sinh.
- Như chư Phật suốt đời không
trộm cướp, con một ngày một đêm không trộm cướp.
- Như chư Phật suốt đời không
dâm dục, còn một ngày một đêm không dâm dục.
- Nhưng chư Phật suốt đời không
vọng ngữ, con một ngày một đêm không vọng ngữ.
- Như chư Phật suốt đời không
uống rượu, con một ngày một đêm không uống rượu.
- Như chư Phật suốt đời không
đeo tràng hoa, không xoa hương vào thân, con một ngày một đêm không đeo tràng
hoa, không xoa hương vào thân.
- Như chư Phật suốt đời không ca
múa và biểu diễn các bộ môn nghệ thuật, không cố đến xem nghe, con một ngày một
đêm không ca múa và biểu diễn các bộ môn nghệ thuật, không cố đến nghe xem.
- Như chư Phật suốt đời không
ngồi nằm giường lớn cao rộng, con một ngày một đêm không ngồi nằm giường lớn
cao rộng.
- Như chư Phật suốt đời không ăn
phi thời, con một ngày một đêm không ăn phi thời.
- Nay con đem công đức thọ giới
Bát quan trai này bốn ân đều báo, ba cõi cùng nhờ, cùng các chúng sinh đồng
sinh Tịnh độ (Nếu như mỗi người tự có nguyện cầu, đều có thể thêm vào phần hồi
hướng).
Một thiên “Thọ Bát Quan Trai
Pháp” này so với nghi thức do Đại sư Hoằng Nhất y theo Kinh Phật Thuyết Bát Chủng Trưởng Dưỡng Công Đức thì giản đơn và thiết
yếu hơn, trong 15 phút có thể làm xong thọ Bát giới. Ở đây đem Bát
giới và một trai phân biệt làm 9 điều gọi là “giới trai pháp” mà không gọi là
“trai giới pháp”. Kỳ thật, dùng hai chữ “trai giới” là chịu ảnh hưởng của “trai
giới để cáo quỷ thần” và “trai giới tắm gội của Nho gia. Y theo thứ tự của Bát
giới trai phải gọi là “giới trai” chứ chẳng phải “trai giới”. Vì thế, bút giả
hành văn trong thiên này đều dùng “giới trai”, còn khi trưng dẫn văn của sách
khác y theo nguyên văn sao lục, nên có khi ghi là “trai giới”. Hoặc giả có
người cho rằng: Bát giới lấy chữ “trai” làm thể, vì thế gọi là trai giới, điều
đó cũng hợp lý.
Ở chỗ này nói: “Như chư Phật”
thọ trì giới trai; trong A Hàm, Kinh Trì
Trai nói chiếu theo “A la ha” thọ trì.