Chương VI. TÂM TỐ Ý THỨC GIỚI
Ðến đây để minh chứng cách sắp
xếp tâm vô ký [được gọi là] ‘tố’ một lần nữa ta lại bắt đầu với câu hỏi thường đề
cập đến đó là ‘pháp vô ký[53] là gì?’ ở đây ‘tố’ có nghĩa là tâm chỉ thực hiện
hay hành xử một nhiệm vụ mà thôi. nơi toàn bộ tâm tố điều làm ta không thể đạt
đến được hiện trạng tốc hành tâm đó là điều vô hiệu quả giống như một chiếc hoa
bị gió làm tan nát; điều không đạt đến một hiện trạng tốc hành tâm giống như
một chiếc hoa của một cây đã bị bộc rễ. Tuy nhiên, Vì tiến trình hoàn tất nhiệm
vụ này hay nhiệm vụ kia. Chỉ xuất hiện có hành động mà thôi, thế nên hoạt động
ở đây được gọi là ‘tố’[54] cụm từ ‘chẳng phải thiện mà cũng chẳng bất thiện’
v.v... có nghĩa là do thiếu vắng nhân thiện được gọi là căn thiện, nó không
phải là thiện; do bởi thiếu vắng nhân bất thiện gọi là nhân bất thiện nó không
phải là bất thiện. Do yếu tố thiếu vắng các nhân duyên thiện và bất thiện tạo
ra khéo và không khéo tác ý, ta gọi điều này là phi thiện hoặc phi bất thiện.
Do bởi thiếu vắng yếu tố điều kiện biểu trưng được gọi là thiện hay bất thiện,
điều này không phải là quả do nghiệp chướng tạo ra.
Trong
khi triển khai nhất hành tâm[55] ở điểm này ta chỉ có được một qui trình tĩnh
mà thôi trong số mười bảy hiện trạng tâm, thì mười bảy cách thức tâm thể hiện,
năm thức thiện và vô ký ba ý giới, ba tâm ý thức giới, thì câu hành với tính
linh động. [các từ] tính cách bền vững, tính kiên định, v.v... không thể có
được là do yếu đuối mà ra. Trừ trong cơ hội khởi xuất, còn toàn bộ những đặc
tính khác nên được hiểu theo phương pháp như đã trình bầy ở trên trong mục diễn
giảng tâm quả ý giới.[56] [294] Cụ thể như tâm quả khởi xuất ngay sau khi có
năm thức xuất hiện. Nhưng tâm tố này chỉ khởi xuất trước tất cả mọi quy trình
tâm khác, một khi qui trình tâm này khởi xuất trong trường hợp có đối tượng
xuất hiện nơi ngũ môn. Bằng cách nào vậy? Nơi nhãn môn trong trường hợp trước
những đối tượng đáng ưa thích, đáng ưa thích tương đối, không đáng ưa thích. Và
không đáng ưa thích tương đối, bất cứ khi nào một cảnh sắc đập vào một nội xứ
nào của chúng ta. Nó bắt lấy đối tượng này và khởi xuất như là một nhân tố báo
trước nhờ khai môn và nhờ cách sắp xếp qui trình tâm hữu phần. Nơi nhĩ môn,
v.v... ta nên sử dụng cùng một phương pháp nêu trên.
Ðến đây
kết thúc tâm tố ý thức giới.