Nhiều người sẽ ngạc nhiên hỏi tại sao
chết cũng là pháp tu. Theo giáo lý đạo Phật, đó là pháp tu rất quan
trọng. Chết xuất phát từ tính vô thường, sự thay đổi và biến chuyển,
vạn vật có sinh có tử, có hợp có tan, là trung tâm điểm của việc tu tập
Tuệ giác.
Quán niệm về cái chết không phải là một bài luyện
tập về sự bi ai, cũng không phải sự bất hạnh của cuộc sống. Thật ra khi
quán niệm về cái chết được thực hành đúng, nó sẽ mang lại sự bình yên
biết bao. Có lẽ không có gì phải ngạc nhiên vì hầu hết mỗi chúng ta đều
bối rối khi nói đến cái chết. Chúng ta đã không thỏa hiệp với bản chất
của cơ thể và không thấy cái chết là quá trình tự nhiên. Vì vậy chúng
ta có những phản ứng buồn cười, đùa cợt quá mức, lẫn tránh hay bi lụy.
Quán niệm về cái chết có thể mang lại cho chúng ta sự cân bằng.
Trong
Kinh Sattipatana đức Phật có dạy nhiều phương pháp quán niệm, trong đó
có pháp quán niệm về nghĩa địa (cemetery contemplation). Vào thời đức
Phật còn tại thế, các hành giả đi đến các nghĩa địa và đôi khi họ sống
ở đó trong một thời gian dài. Các tử thi không được chôn cất hay hỏa
táng mà vứt bỏ tại nghĩa trang làm thức ăn cho những con kên kên và
những con thú ăn thịt khác. Vì thế, các hành giả phải quan sát thi thể
con người qua những giai đoạn hôi hám, sình ươn, mục rữa... Vấn đề
chính mà hành giả phải thấy là dù thân thể này của ai đi nữa thì cũng
phải chịu cùng một quy luật sinh diệt.
Hiện nay, pháp tu quán
niệm về nghĩa trang này vẫn còn áp dụng ở các tự viện trong rừng sâu
tại châu Á. Ðạo Phật cho rằng, nay ta còn trẻ áp dụng pháp tu này sẽ
giúp ta vượt qua nỗi sợ hãi về cái chết.
Quán niệm về cái chết
là tu tập về Tuệ giác. Trí tuệ này có thể nhìn thấy rõ bản chất như
thật của sự vật. Bạn có thể thấy rằng quán niệm về cái chết sẽ khiến
cho bạn mạnh mẽ, giúp bạn vượt qua những khó khăn trong tu tập, chẳng
hạn như cảm giác bồn chồn, buồn ngủ hay đau đớn. Như chính trường hợp
của người viết, khi tôi thấy mình buồn ngủ trong lúc tọa thiền thì tôi
nghĩ ngay đến cái chết của chính mình, nó lập tức đánh thức tôi. Hay
lúc tôi khó chịu, cau có hoặc thả hồn đâu đâu, thì tôi cũng nghĩ về cái
chết của chính tôi. Rất ít điều cản trở khi bạn chiếu ánh sáng của cái
chết lên nó. Hãy xem cái chết như một người cố vấn của bạn.
Trong
Kinh Pháp Cú (Dhammapada), chứa đựng nhiều lời dạy độc đáo của Phật,
rằng con người sẽ không đánh nhau hay tranh cãi khi họ biết rõ rằng tất
cả đều sẽ chết. Khi quán về cái chết chúng ta cũng đang bày tỏ lòng từ
bi với kẻ thù. Chúng ta thấy rằng chúng ta cùng là đồng sự với nhau.
Tâm chúng ta sẽ mềm đi khi ta nhận ra tất cả mọi người đều có chung một
số phận: chết.
Có nhiều lợi ích khác khi chúng ta thực hành
pháp quán niệm về cái chết. Hiện tại bạn đang bận rộn làm mọi việc,
dành nhiều thời giờ để ăn và ngủ. Chỉ một lời thỉnh cầu ở đây là bạn
hãy suy gẫm về cái chết, điều đó có thể giúp bạn đánh giá năng lượng
các bạn đã tiêu phí. Một khi bạn biết rằng không có sự vĩnh cửu
(forever) thì có lẽ bạn sẽ thay đổi tích cực và dành nhiều thời gian để
tu tập.